به گزارش اصفهان زیبا؛ نقش و اهمیت فضای سبز در زندگی شهری موضوعی است که محققان شهری بیش از هر چیز دیگر در شهرها و شهرسازی معاصر به آن پرداخته‌اند و کاربست اندیشه‌های تئوریک آن‌ها در مدیریت‌شهری موجب شده است در بسیاری از نقاط شهری جهان، معضل‌های ناشی از تمرکز جمعیت، صنایع و آلودگی‌های زیست‌محیطی تبعی آن‌ها تعدیل یابد و شهرها به مکان‌هایی مناسب برای زندگی، کار، تفریح و آموزش تبدیل شوند.
بنابراین فضای سبز به‌عنوان جزئی اساسی از بافت شهرها و بخش مهمی از خدمات شهری موردنیاز جامعه شهری، ضرورت یافته است و باید ازنظر کمی و کیفی متناسب با حجم فیزیکی شهرها و نیازهای جامعه باشد.
ازطرفی، پارک‌ها به‌عنوان عمده‌ترین فضای سبز شهری نقش بسیار مهمی در زندگی اجتماعی و مراودات فرهنگی شهرنشینان دارند. طبیعت پارک‌ها به‌گونه‌ای است که تمام طبقات مردم می‌توانند از آن استفاده کنند و بر آب‌وهوای شهر نیز تأثیر بگذارند. پارک‌ها می‌توانند مکان‌هایی برای انجام ورزش و فعالیت‌های روزمره باشند و در کنش با محیط‌زیست قرار گیرند.
پارکهای شهری دارای نقش اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی و مزایایی چون درمان بیماری‌های روحی، محیطی مطلوب برای پرورش کودکان، یکپارچگی اجتماعی، حفظ آسایش و…هستند؛ چراکه پارک‌ها یکی از عوامل شکل‌دهنده شهرها به‌شمار می‌روند و به دلیل فضای سبز چشمگیر خود، علاوه بر داشتن تأثیرات زیست‌محیطی به سبب ایجاد چشم‌اندازهای زیبا و سبز در زیبایی شهرها سهم بسیار زیادی دارند.
طبق یک پژوهش دانشگاهی، کلمه پارک از کلمات زبان فرانسه است که وارد زبان فارسی شده، به معنی باغ وسیع پردرخت که گردش، شکار و… در آن انجام می‌شود؛ البته مشکل اولیه و معنای پارک در فرانسه و اروپا زمین سبزی بود که برای نگهداری از حیوانات وحشی یا اهلی در آن را با حصار محصور می‌کردند.
فرهنگ آکسفورد پارک را قطعه‌زمینی بزرگ می‌داند که محصور بوده و عموما با درخت و چمن پوشیده است؛ به گونه‌ای که احسان خیام‌باشی، مدرس دانشگاه، به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «در ادبیات ایرانی و اسلامی، چیزی به‌عنوان پارک وجود ندارد. در گذشته، خانه‌های ایرانی بزرگ بوده، درخت داشته که مثمرثمر بوده و فضای ایمنی را برای کودکان فراهم می‌کرده است. دوستان و آشنایان کنار هم در این حیاط جمع می‌شدند و در کنار درختان بارده تفریح می‌کردند. هرچند قالب پارک به شکل غربی است، ولی امروزه در کنار آپارتمان‌ها در حوزه فرهنگی اجتماعی و تعامل با طبیعت می‌تواند مؤثر باشد. در پارک‌ها در کنار چمن، درختان غیرمثمر وجود دارد. هرچند در چند سال اخیر سعی شده است درختان توت کاشته شود؛ ولی از همان‌ها نیز استفاده درستی نمی‌شود و اغلب توت‌ها پیاده‌رو را کثیف می‌کنند؛ درصورتی‌که می‌تواند برنامه‌ریزی و چیده شوند و برای شهر درآمدزایی کنند.»
نیاز زندگی شهری به پارک
او در ادامه صحبتش درباره غربی‌بودن پارک‌ها می‌گوید: «پارک‌ها فضای بازی دارند و بسیاری از فرهنگ‌ها مثل سگ‌گردانی آنجا دیده می‌شود؛ همچنین فروش موادمخدر و حضور معتادان در پارک‌ها وجود دارد. گرچه سبک زندگی تغییر کرده، وجود پارک نیاز ضروری در شهر است؛ ولی فضای باز برنامه‌ریزی‌شده نیست و تابع شرایط است. شاید پارکهای موضوعی اگر درست برنامه‌ریزی شده و عرصه‌های فرهنگی تا حدودی در آن‌ها دیده شود، کسری‌هایشان را تا حدودی رفع کند.»
کاربرد پارک در طول شبانه‌روز
هرچند هوای اصفهان آن‌قدر آلوده است که پارکهای آن هم نمی‌توانند از پس سرب‌ها برآیند، برخی کارشناسان معتقدند، وجود پارکهای اصفهان تأثیر مثبتی بر کاهش آلودگی هوا دارد.
رضا اسماعیلی، استاد دانشگاه، به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «پارک یا بوستان شهری یک فضای تنفسی و گذران فراغت برای جامعه شهری است که ارتفاعات مسکونی در آن‌ها افزایش یافته و فضاهای مسکونی در آن‌ها کوچک‌تر شده، به همین دلیل فضایی است به‌منظور گذران فراغت برای گروه‌های مختلف سنی. کودکان برای بازی و تفریح و خانواده‌ها و بزرگ‌سالان برای دورهمی به پارک می‌روند. پارک در طول شبانه‌روز کارکرد متفاوتی دارد. معمولا از پارک در صبح برای ورزش، توسعه نشاط و سلامتی و در طول روز به‌عنوان محلی برای گفت‌وگو، به‌خصوص از سوی سالمندان استفاده می‌شود. می‌شود گفت، پارک‌ها یکی از بهترین فضاهای گذران اوقات فراغت سالمندان هستند؛ همچنین متناسب با آب‌وهوا، زنان خانه‌دار به تنهایی یا همراه فرزندان خود از پارک در طول روز استفاده می‌کنند.»
او با اشاره به جنبه‌های منفی پارک‌ها بیان می‌کند: «پارک همچنین می‌تواند محلی باشد برای فعالیت‌های متفاوت و جنبه‌های کج‌روانه داشته باشد. پارک بستر محیطی است که در فضای شهری وجود دارد و می‌تواند کارکردهای متفاوتی داشته باشد و اقشار مختلف انواع کارکرد را برایش طراحی کنند. پارک‌ها می‌توانند محلی برای انتقال موادمخدر و رواج ناهنجاری‌ها باشند؛ ولی عموما پارک‌ها فضای اوقات فراغتی و تنفسی برای سیستم شهری هستند. با افزایش نور پارک‌ها و برنامه‌ریزی مناسب می‌توان از تبدیل پارک به محلی هنجارشکن جلوگیری کرد.»
پارک مرکزی نیویورک، پارک گلدین گیت سانفرانسیسکو، پارک هاید لندن و پارک بیهای پکن در صدر بهترین پارکهای شهری دنیا هستند. مساحت زیاد، گونه‌های متنوع گیاهی و فراهم‌کردن امکانات مختلف در این پارک‌ها ازجمله مواردی است که آن‌ها را بهترین کرده است.
کارشناسان می‌گویند، پارکهای شهری می‌توانند یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر به حساب بیایند؛ کافی است گردشگر از پارک لذت ببرد و تجربه جدیدی را داشته باشد.
در این خصوص، پوریا استکی، کارشناس‌ارشد گردشگری، به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «زمانی که از گردشگر صحبت می‌شود، باید توجه داشت که زیرساخت‌های جذب گردشگر نیز باید فراهم باشد. یکی از زیرساخت‌هایی که می‌توان به آن اشاره کرد، فضاهای تفریحی است که گردشگر بتواند از آن فضاها استفاده کند و از ساعاتی که در آن مکان‌هاست، لذت ببرد. یکی از آن محیط‌های تفریحی می‌تواند پارک‌ها باشد.»
به گفته او، گردشگر کسی است که برای لذت‌بردن و تفریح از مکان دائمی و اقامتگاه خود خارج می‌شود و به مدت حداقل ۲۴ ساعت و حداکثر یک سال متوالی در مکان دیگری حضور پیدا می‌کند و اهداف مختلفی مثل لذت، تمدد اعصاب، بحث‌های اقتصادی و تجاری (که خیلی‌ها آن را جزو گردشگری نمی‌آورند) را دنبال می‌کند. عمده‌ترین هدف گردشگر تفریح و لذت است.
نقش پارک‌ها در تأمین اقتصاد محلی
استکی در تعریفی از پارک بیان می‌کند: «پارک، مکانی است که شامل فضای سبز می‌شود و طیف وسیعی از فعالیت‌ها و خدمات را می‌تواند به مخاطبان (همشهری‌ها و گردشگران) ارائه کند. مسیرهای پیاده‌روی، بازی‌ها، مناطق پیک‌نیک می‌تواند در پارک گنجانده شود. ازطرفی، هر کاری که در تأمین فراغت سالم به جذب گردشگر کمک کند، می‌تواند در حضور گردشگران در پارک‌ها مؤثر باشد. یکی از مسائل مرتبط با گردشگری مسائل اقتصادی است. اعتقاد داریم گردشگری از این جهت برای ما اهمیت دارد که می‌تواند اقتصاد ما و اقتصاد جامعه محلی را تأمین کند. مشاغلی که در حاشیه و کنار پارک‌ها ایجاد می‌شوند، این نقش را می‌توانند ایفا کنند.»
پارک‌ها برای جذب گردشگر باید چه ویژگی هایی داشته باشند؟
کارشناس‌ارشد گردشگری در ادامه بیان می‌کند: «پارک باید پیوست فعالیت‌ها و خدمات را بتواند ارائه کند. در کشورهای اروپایی و آمریکا پارک‌هایی داریم که محل برگزاری کنسرت‌ها و مشاغل مختلف، رویدادها و بازارچه‌هاست. پارک‌ها باید بتوانند نیازهای همه اقشار مختلف را پاسخ‌گو باشند؛ به همین دلیل است که در پارکهای اروپا سالن‌های کنسرت، تئاتر و حتی موزه‌هایی گنجانده شده است؛ علاوه بر آن، مسیر پیاده‌روی، فضایی برای ورزش‌کردن، مسیر دوچرخه‌سواری و… لازمه یک پارک است. پارک مرکزی نیویورک و پارک گلدین‌گیت به دلیل دارابودن 1600 گونه گیاهی، مسیرهایی برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، فضای سبز، موزه پروانه‌ها و … سالانه میزبان بازدیدکنندگان بسیاری از اقصی‌نقاط جهان بوده و نشان‌دهنده اهمیت پارک‌هاست. در ایران و در اصفهان ممکن است مانند پارک مرکزی نیویورک همه امکانات در یک پارک پیاده نشده باشد، اما شهرداری این کار را به‌صورت جداگانه در پارکهای مختلف برای مردم ارائه داده است؛ برای مثال، یکی از کارهای خوب باغ غدیر است. در گذشته هیچ نظارتی نبود و هرکس هرجا دوست داشت، در پارک چادر می‌زد؛ ولی دغدغه امنیت را داشت. در باغ غدیر این مشکل حل شده است و گردشگران دیگر دغدغه امنیت ندارند؛ ضمن آنکه محیط سرسبزی دارد و خدمات دیگری به گردشگران ارائه می‌شود. در بحث پیاده‌روی نیز پارک ناژوان به این کار اختصاص دارد؛ حتی گردشگرانی از عمان و عراق دوست داشتند باغ‌موزه پروانه‌ها را ببینند؛ موزه‌ای که برای اصفهانی‌ها هم ناآشناست؛ به همین دلیل آوردن موزه، کنسرت و تئاتر در دل پارک‌ها مؤثر و برای گردشگر جذاب است. با این تفاصیل، پارکهای اصفهان فضاهای سرسبزی در شهر هستند که چند ساعت خانواده‌ها را از مشکلات دور می‌کنند. صدای خنده و شادی مردم از گوشه‌وکنار پارک‌ها که می‌آید، می‌شود دل‌خوش بود که روزی مشکلات این شهر هم تمام می‌شود و لبخند به اصفهان برمی‌گردد.»
