به گزارش اصفهان زیبا؛ طی سال‌های گذشته تا به امروز کشور عراق به‌طور مداوم جزو مقصدهای برتر صادرات ایران بوده است و برای اصفهان نیز رتبه اول کشورهای هدف در حوزه تجارت به‌شمار می‌رود. طبق گزارش‌های موجود، 92 کشور مقصدهای صادرات استان اصفهان هستند که پنج کشور اول به ترتیب عراق، پاکستان، ترکیه، امارات متحده عربی و افغانستان است؛ کشورهایی ارزشمند برای بخش تجارت با اصفهان که بازارهای آن‌ها از بهترین بازارهای منطقه محسوب می‌شوند و فعالان اقتصادی اصفهان نیز با شناخت دقیق این ظرفیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری توانستند بیشترین همکاری تجاری را با این بازارها ایجاد و بیشترین سود را نصیب اصفهان کنند.
در این بین کشور عراق به‌دلیل داشتن مرز مشترک و قرابت‌های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی بسیار با کشورمان نظر تاجران اصفهانی را به خود جلب کرده است و اخیرا نیز با توافق‌های صورت‌گرفته میان دولت‌ها نوید پیشرفت و توسعه صادرات را به این قشر اصفهانی در سال جدید می‌دهد؛ روابطی که طی دهه شصت زیر سایه جنگ و تنگناهای سیاسی برگرفته از فشار غرب نتوانست آن‌طور که باید تقویت شود؛ حالا اما گشایش‌های سیاسی و اقتصادی در قالب تسهیلات فراهم‌شده، تاجران را بر آن داشته است تا با همکاری و عزم بیشتر مشکلات و موانع جامانده از گذشته بر سر راه روابط ایران و عراق را برطرف کنند و آینده اقتصادی مشترکی را در استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر رقم بزنند؛ فضایی که هم اصفهان می‌تواند دربستر آن و با داشتن پیشینه تاریخی، صنعتی، پزشکی و فناوری، تاجران عراقی را به‌سوی خود بکشاند و هم ظرفیت‌های صنعت نفت و پتروشیمی و کشاورزی و طرح‌های دولتی و سرمایه‌گذاری عراق زیر سایه این شرایط از فعالان و تجار اصفهانی و شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری استقبال می‌کند؛ بر همین اساس، در خصوص بررسی و مطالعه بازارهای عراق برای استان اصفهان در راستای رشد و ارتقای حوزه صادرات شهری با محمدعلی مسافری، مدیر لجستیک و بازرگانی گروه الرافدین (شرکتی ایرانی‌عراقی با سابقه صادرات کالا به عراق و دیگر کشورهای عربی)، گفت‌وگو کردیم. به گفته این فعال اقتصادی ظرفیت‌های کنونی عراق، باعث شده است هر آنچه در استان اصفهان تولید می‌شود، قابلیت صادرات به عراق را داشته باشد. مسافری همچنین در ادامه صحبت‌هایش به زیرساخت‌های لازم برای تقویت تجارت اصفهان با عراق اشاره می‌کند و راهکارهای لازم در این مسیر را ارائه می‌دهد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
برای شروع کمی از شرایط بازار عراق برای صادرات کالا به این کشور بگویید.
آثار مخرب برآمده پس از جنگ آمریکا با عراق و سقوط صدام و همچنین عقب‌ماندگی‌هـای برجای‌مانده از چند سال پایانی حکومت صدام، عراق را نیازمند واردات همه اقلام از دیگر کشورها کرد؛ از اقلام مصرفی در خانواده‌ها و گروه‌های «اف ام سی جی» موجود در سوپر مارکت‌ها تا متریال مرتبط با زیرساخت‌های این کشور در حوزه نفت و گاز و نیروگاه‌هایی که به‌نوعی ظرفیت‌هایی برای توسعه واردات به این کشور بودند. از طرفی، به‌رغم گذشت 20 سال از این شرایط، به‌دلیل عدم‌مدیریت مناسب و مسائلی همچون جنگ داخلی بر اثر ورود داعش به این کشور، همچنان زیرساخت‌های لازم در عراق وجود ندارد و متریال و مواد مرتبط با زیـرساخت‌ها به این کشور وارد می‌شود، زیرساخت‌هایی که صرفا نیازمند کالا نیستند و خدمات فنی‌مهندسی هم به آن‌ها اضافه می‌شود؛ در عین حال وجود مشابهت‌های فرهنگی و مذهبی و شرایط جغرافیایی ایران و عراق و تغییر در مناسبات دولتی طرفین طی چندسال، مزیت کالای ایرانی در عراق را دوچندان کرده است؛ مجموعه شرایطی که فضای مناسبی را برای تجار ایرانی و اصفهانی در قالب صادرات به‌وجود آورده است.
این ظرفیت‌ها چگونه توانست شرایط را برای ورود بیشتر تجار اصفهانی به بازار عراق فراهم کند؟
به عقیده بنده، استان اصفهان به‌عنوان یک هاب یا مرکز فرهنگی، توریستی و صنعتی در ایران شناخته می‌شود؛ شرایطی که در دیگر استان‌ها دیده نمی‌شود. ما در این استان از صنایع مادر همچون فولاد و سیمان تا صنایع کوچک برخورداریم؛ شاخصه‌ای که در توسعه صادرات استان اصفهان و شهر اصفهان در رابطه با عراق بسیار مؤثر واقع شده است. قاعدتا ظرفیت‌های عراق نیز مسیر صادرات کالای اصفهان به عراق را هموارتر می‌کند؛ شرایطی که باعث شد هر آنچه در استان اصفهان تولید شود، قابلیت صادرات به کشوری را داشته باشد که نیازمند خدمات و کالاهای تجار اصفهانی، حتی برای کشاورزان عراقی است.
چه کالاهایی در این کشور برای تجارت با اصفهان مناسب هستند و البته موردتوجه تولیدکنندگان اصفهانی؟ از سوی دیگر، چه اقداماتی باید صورت گیرد تا تحولات چشمگیری در تجارت اصفهان با عراق رخ دهد؟
باتوجه به شرایطی که اشاره کردم، عراق نیازمند همه گروه‌های کالایی است. تجار اصفهانی و دیگر صادرکنندگان کشور نیز باید تشخیص دهند که بازار مصرفی عراق به کالاهایی با چه کیفیت و قیمت نیاز دارد و بر اساس آن، کالای خود را به این بازار عرضه کنند. اگر بخواهیم به‌صورت کلی گروه کالایی بازار عراق را بررسی کنیم، باید بگوییم که صنایع اصلی اصفهان اعم از فولاد و سیمان، تماما و در همه زمان‌ها موردتوجه تجار عراق بوده است؛ به‌عنوان‌مثال، از مراکزی که فولاد ایران را به عراق صادر می‌کنند، شرکت‌های فولادی اصفهان هستند. از طرفی، عراق کشوری در حال توسعه است و برای تجهیزات صنعتی و ماشین‌آلات صنایع یا کارخانه‌های تولیدی خود از صنایع پلیمری و پلاستیکی بسیار توسعه‌یافته اصفهان استفاده می‌کند و بر این حوزه از اصفهان تمرکز شدید دارد. یکی از اهداف عراق، ایجاد کارخانه‌های تولیدی اعم از موادغذایی تا صنعتی و کشاورزی، صنایع‌دستی و پوشاک است که ماشین‌آلات این کارخانه‌ها در اصفهان تولید می‌شود؛ گروه کالاهایی که ظرفیت‌های آن در اصفهان و خاستگاه و ظرفیت‌های آن نیز در عراق موجود است.
استان اصفهان مشخصا با چه شهرهایی از این کشور تجارت می‌کند؟
عملا هیچ محدودیتی برای ارتباط و تجارت اصفهان با استان‌های مختلف عراق وجود ندارد. اغلب کالاهای اصفهان قابلیت ارسال به همه شهرهای عراق را دارند و در حال حاضر تقریبا به همه شهرهای عراق از اصفهان کالا صادر می‌شود.
چگونه؟
نزدیک‌بودن کل کشور عراق به ایران و هم‌مرزی و همچنین وجود مرزهای مشترک (هشت‌مرز مشترک ایران و عراق) باعث شده است دسترسی و انتقال کالا از ایران به شهرهای مختلف عراق آسان صورت گیرد. از طرفی، اصفهان از لحاظ جغرافیایی در مرکز ایران واقع است و این باعث می‌شود به اغلب مرزهای ایران (از جنوب به شلمچه و از شمال به مرز حاج عمران که تقریبا از یک مرز مساوی برخوردارند) دسترسی داشته باشد و این ویژگی صادرات کالا از اصفهان را به همه شهرهای عراق آسان کرده است.
در حال حاضر حجم مبادلات تجاری اصفهان با عراق در چه سطحی قرار دارد؟
ازنظر عددی و تناژی به‌دلیل حضور شرکت‌های فولادی در اصفهان این عدد بسیار بالاست. بخش عمده‌ای از این عدد را صادرات فولاد اصفهان به خود اختصاص داده است. براساس اطلاعات و تجربه موجود، استان اصفهان به دلیل وجود حجم بالای صنایع و همچنین صنعتی‌بودن در مقایسه با سایر استان‌های کشور، در رتبه‌های نخست ازنظر حجم مبادلات با عراق قرار دارد. ازطرفی، هزینه تمام‌شده کالا در این استان نسبت به سایر استان‌ها بسیار کمتر است؛ ویژگی که موردتوجه تجار عراق قرارگرفته و باعث شده است آن‌ها این استان را برای تهیه کالاهای خود انتخاب کنند. در نهایت به‌جرئت می‌توان گفت که در مبادلات بین ایران و عراق، استان اصفهان در رتبه‌های نخست واقع شده است.
طی این سال‌ها چه عواملی باعث کاهش و افزایش حجـم تجـارت استان اصفهان با عراق شده است؟ (به متغیرهای اثرگذار اشاره کنید.)
یک‌سری از عوامل همچون افزایش و کاهش دلار، تورم، محدودیت‌های وارداتی و صادراتی و قوانین خاصی که گاهی از سمت دولت یا گمرکات برای کنترل بازار داخلی اعمال می‌شود، کلی و کشوری است و همــه استان‌ها و شهرها را شامل می‌شود و مشمول تأثیرگذاری بر حجم مبادلات کل کشور می‌شود و خاص استان اصفهان نیست. برخی از عوامل کلی هم خاص کشور عراق است که به‌صورت کلی باعث می‌شود حجم مبادلات این کشور با سایر کشورها تغییر کند؛ اما موضوعی که برای استان اصفهان بسیار حائزاهمیت است و معمولا بر حوزه صادرات استان تأثیرگذاری بیشتری دارد، مقدار نیاز داخلی یا حجم مبادلات داخلی بین‌استانی در کشور است. همیشه به دلیل اینکه استان اصفهان یک استان صنعتی و مولد بوده است، محصولات و کالاهایی که تولید می‌کند، به سایر استان‌های کشور ارسال می‌شود. گاهی بالارفتن حجم تجارت بین استان‌های داخلی کشور بر صادرات استان اصفهان تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، با زیادشدن کرایه‌های حمل‌ونقل به دلیل شرایط جغرافیایی، جذابیت خرید کالا برای استان‌های مرزی و تجار عراقی به نسبت استان‌های داخلی کشور بیشتر خواهد شد؛ همچنین ایجاد لاین‌های ویژه باری مثل قطار بر صادرات یک محصول از یک استان به سایر کشورها تأثیر می‌گذارد. به عبارتی، مهم‌ترین مسئله برقراری و ایجاد خط تجاری بین استان اصفهان و سایر استان‌های عراق است.
منظورتان لاین هوایی و ریلی مستقیم است؟
بله؛ ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقلی مستقیم ازنظر ریلی و هوایی از مهم‌ترین مسائلی است که باید موردتوجه قرار گیرد تا کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل محصولات از اصفهان به عراق را شاهد باشیم. در قالب کلی اگر شرایطی را فراهم کنیم که انواع دسترسی تجار عراقی به استان اصفهان فراهم شود، توسعه و ترویج صادرات اصفهان نیز تقویت خواهد شد. این ترویج و توسعه می‌تواند از ایجاد پروازهای مستقیم بین شهرهای مختلف عراق با فرودگاه اصفهان تا ایجاد زیرساخت‌های لجستیکی بین استان اصفهان و شهرهای مختلف عراق باشد که البته استان اصفهان به‌شدت به این شرایط نیاز دارد و متأسفانه به‌شدت هم نادیده گرفته می‌شود. از طرفی، بیشتر پروازهای مستقیم از شهرهای مختلف تهران، مشهد، شیراز و اصفهان به شهرهای زیارتی عراق اختصاص دارد. هرچقدر حجم این پروازها به شهرهای غیرمذهبی عراق افزایش پیدا کند، دسترسی تجار عراقی به اصفهان نیز سهل‌الوصول‌تر می‌شود و تجار عراقی می‌توانند با یک پرواز مستقیم از شهر خود به اصفهان سفر کنند و خریدشان را انجام دهند و مجدد از اصفهان به شهرشان مستقیم پرواز کنند. این فضا علاوه بر اینکه تجارت استان را تقویت می‌کند، به رونق حوزه گردشگری استان هم کمک خواهد کرد.
بیشتر از امکانات و زیرساخت‌هایی که می‌تواند به توسعه صادرات استان اصفهان به عراق کمک کند، بگویید.
ایجاد کارگروه‌های تجاری در اتاق‌های بازرگانی خاص کشور عراق از دیگر اقدامات لازم در این حوزه است که معمولا در این مسیر با هدف توسعه صادرات به عراق باید گروه کالاهای خاص را هدف‌گذاری کرد و پس از آن، شناسایی فرهنگی و مارکتینگ صورت گیرد و بر اساس آن، تصمیم‌های اطلاعاتی که به‌دست می‌آید، به اتاق بازرگانی منتقل شود. اتاق بازرگانی باید این اطلاعات را در اختیار تمامی شرکت‌ها قرار دهد تا آن‌ها نیز در راستای توسعه صادرات استان قدم بردارند. اعزام هیئت‌های تجاری از استان اصفهان به نمایشگاه‌های عراقی و همچنین دعوت و استقبال از هیئت‌های تجاری عراقی به نمایشگاه‌های استان اصفهان از دیگر فعالیت‌هایی است که می‌تواند باعث توسعه صادرات استان اصفهان به عراق شود. مسئله دیگر، موضوع‌های کنسولگری و سیاسی است. اگر تجار عراقی بدانند از حمایت‌های کنسولی و سیاسی کشور خود در استان اصفهان برخوردارند، می‌توانند با اطمینان بیشتری (در قالب اتاق مشترک زیر نظر اتاق بازرگانی و هیئت اقتصادی زیر نظر وزارت صمت) به تجارت با اصفهان بپردازند. در آخر، ایجاد کارگاه‌ها و کمیته‌ها می‌تواند پایگاهی برای تبادل اطلاعات و همچنین پشتیبانی و حمایت از تجارت بین استان اصفهان و عراق به شمار آید که باید به آن نیز توجه شود.
از نقش صادرات استان اصفهان به عراق در تقویت حوزه گردشگری استان گفتید. به تأثیرات بیشتر این موضوع بر رشد و رونق شهری به‌خصوص در حوزه گردشگری اصفهان اشاره کنید.
یکی از صنایع بسیار موردتوجه استان و به‌نوعی شاخص، صنعت گردشگری است. طی چندسال اخیر با ورود فازهای مختلف گردشگری به این حوزه، همچون توریسم سلامت، توریسم صنعتی و توریسم طبیعت‌گـردی، تعریف گردشگر هم تغییر کرده است و فرد گردشگر تنها به‌عنوان یک بازدیدکننده صرف از آثار تاریخی یا تنها خریدار کالاهای یک کشور نیست. اصفهان در حوزه توریسم تاریخی در کشور شاخص است؛ اما حوزه‌ای که هم‌اکنون موردتوجه تجار و عموم مردم عراق قرار گرفته، توریسم سلامت است. مردم عراق به‌دلیل نبود زیرساخت‌ها در حوزه درمانی و سلامت به کشورهای همسایه سفر می‌کنند؛ به همین خاطر وجود مراکز درمانی، پیگیری و ایجاد شرایطی که مردم عراق (چه کرد و چه عرب‌زبان) را به استان اصفهان بکشاند، باید موردتوجه مسئولان قرار گیرد؛ چراکه عراقی‌ها در این شرایط، هم می‌توانند از امکانات درمانی استفاده کرده و هم‌زمان از آثار تاریخی بازدید کنند و هم خریدار صنایع‌دستی استان باشند؛ بسته کاملی که در راستای کمک‌رسانی به هر حوزه اختصاصی نقش دارد.
متأسفانه طی سال‌های اخیر اصفهان در حوزه توریسم سلامت به‌شدت ضعیف عمل کرده است و در حال حاضر شهرهای شیراز، مشهد و تهران شاخص‌ترین‌ها در این حوزه به‌شمار می‌روند. از سوی دیگر، بخـش عمده‌ای از افرادی که در قالب توریسم سلامت به ایران سفر می‌کنند، مردم عراق هستند؛ بنابراین این موضوع نباید از یاد برود که با تمرکز و توجه استان اصفهان بر این زیرساخت گردشگری و تقویت آن، مابقی مباحث گردشگری هم رونق پیدا می‌کند که امیدواریم مسئولان ذی‌ربط در اتاق بازرگانی اهتمام لازم را در این خصوص به خرج دهند.
جدای از مواضع سیاسی بین دو کشور که بر حوزه اقتصاد و تجارت اصفهان با عراق اثرگذار است، آیا رویکردهای داخلی نیز بر کیفیت تجارت طرفین مؤثر است؟
یکی از سیاست‌های تجارت که معمولا دست دولت‌ها و حکومت‌ها نیست، به اصل روش برخورد تجار، تولیدکنندگان و مردم یک شهر با تجار خارجی اشاره دارد. اگر این فرهنگ در استان اصفهان بهبود پیدا کند و برای مثال، تاجر عراقی بداند که تجار و تولیدکنندگان اصفهانی خوش‌قول و متعهد به قول‌وقرارهای تجاری هستند، طبیعتا این گزینه مثبت از دید آن‌ها دور نخواهد ماند. تولیدکنندگان و تجار باید به‌صورت حرفه‌ای متعهد به زمان، قیمت و کیفیت کالای صادراتی باشند؛ چراکه خوش‌نامی می‌تواند باعث ترویج خرید عراقی‌ها و توسعه تجارت استان شود.
