به گزارش اصفهان زیبا؛ در سراسر کشور بیش از 20 هزار ماما مشغول فعالیت هستند. ماماها یکی از تأثیرگذارترین گروه‌های نظام سلامت هستند که البته آن‌طور که بایدوشاید به حقشان نرسیده‌اند و موجی از نارضایتی در این گروه دیده می‌شود. آن‌ها به‌رغم نقش بسیار مهم در سلامت جامعه و نسل آینده با بی‌مهری مواجه شده‌اند.
ماماها نقش مهمی در مشاوره قبل از ازدواج، دوران پیش از بارداری و هنگام بارداری، زایمان و پس از زایمان دارند؛ اما واقعی‌نبودن تعرفه‌های خدمات، مشکلات همکاری ماماها با بیمه، معرفی‌نشدن جایگاه ماما در طرح تحول سلامت، عدم تعریف سختی کار و پرداخت‌نکردن حق ماما و نداشتن تعرفه‌گذاری خدمات مامایی، تضعیف جایگاه آن‌ها، نبود ساختار تشکیلاتی در بالاترین سطح نظام سلامت و سیاست‌گذاری، شفاف‌نبودن شرح وظایف در بسته‌های خدماتی، سختی کار، نبود امنیت شغلی و حمایت‌های مالی این گروه را با چالش‌های زیادی مواجه کرده که بعضا منجر به نارضایتی ماماها و مهاجرت تعدادی از آن‌ها در سال‌های اخیر شده است.
میترا صوابی‌اصفهانی، مدیرگروه مامایی و بهداشت باروری دانشگاه علوم‌پزشکی، به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «روز جهانی ماما هرساله در پنجم می، پانزده اردیبهشت، گرامی داشته می‌شود. این روز به‌منظور قدردانی از زحمات و خدمات ماماها در سراسر جهان و افزایش آگاهی درباره نقش حیاتی آن‌ها در سلامت مادران و کودکان نام‌گذاری شده است.شایان ذکر است؛ سازمان بهداشت جهانی و کنفدراسیون بین‌المللی مامایی ازجمله نهادهایی هستند که از این روز حمایت می‌کنند. در ایران نیز هم‌زمان با این تاریخ، مراسم و برنامه‌های ویژه‌ای برای تجلیل از ماماها برگزار می‌شود.»
صوابی تصریح می‌کند: «ماماها نقش بسیار حیاتی در سیستم سلامت دارند و خدمات گسترده‌ای به زنان و مادران باردار، نوزادان و خانواده‌ها ارائه می‌دهند. این خدمات شامل مراقبت‌های پیش و حین و همچنین بارداری و زایمان طبیعی است.» به گفته او، زنان قبل از اقدام به بارداری از آموزش و مشاوره‌های ماماها برای باروری بهره‌مند می‌شوند. ازطرفی، آموزش مشاوره و انجام آزمایش‌های لازم به‌منظور غربالگری سرطان‌های زنان نظیر سرطان پستان و دهانه رحم نیز توسط ماماها انجام می‌شود.
مدیرگروه مامایی و بهداشت باروری دانشگاه علوم‌پزشکی استان در جواب این پرسش که ماماها در اجرای قانون جوانی جمعیت چه نقشی دارند، می‌گوید: «ماماها به‌عنوان پیشگامان سلامت باروری و مادر و کودک نقش مؤثری در تحقق اهداف قانون جوانی جمعیت دارند. از اهداف این قانون، افزایش نرخ باروری و بهبود سلامت مادران و کودکان و حمایت از خانواده‌ها بوده که با مطرح‌شدن کاهش نرخ باروری و پیری جمعیت در آینده ارائه شده است.» به گفته او، شعار روز جهانی امسال با موضوع «ماما خط‌مقدم سلامت در هر بحران» بر نقش ماماها به‌عنوان بخش حیاتی سیستم سلامت تأکید دارد.
ماما با ارائه مشاوره‌های پیش از بارداری به زوج‌ها برای تضمین سلامت مادر و جنین، آموزش، زمان‌بندی مناسب بارداری و پیشگیری از بارداری‌های پرخطر و همچنین تسهیل دسترسی به خدمات باروری و تشویق به زایمان طبیعی و انجام زایمان ایمن، به‌ویژه در برگزاری کلاس‌های آمادگی برای زایمان نقش کلیدی ایفا می‌کند. او بیان می‌کند: «ماما همچنین با حمایت‌ها و مراقبت‌های پس از زایمان به‌منظور پیشگیری از افسردگی و عوارض جسمی، آموزش تغذیه با شیر مادر و مراقبت از نوزاد و حفظ حیات جنین با ارائه مشاوره‌های لازم به خانواده‌ها می‌تواند در دستیابی به اهداف قانون جوانی جمعیت نقش کلیدی داشته باشد.» صوابی عنوان می‌کند: «از دیدگاه علمی برای بیشتر زنان سالم زایمان طبیعی گزینه بهتر و ایمن‌تری است و سزارین فقط برای نجات جان کودک و مادر در مواقع ضروری پیشنهاد می‌شود. به عبارتی، میزان بالای سزارین یک چالش بهداشتی محسوب می‌شود که یکی از مهم‌ترین دلایل آن، ترس از درد زایمان طبیعی یا تصور راحت‌بودن سزارین است.» این مسئول عنوان می‌کند: «استفاده بهینه از ظرفیت نیروهای متخصص مامایی با توجه به حوزه کار وسیع آن‌ها در مراکز جامع سلامت بخش‌های مختلف بیمارستان به‌ویژه در زایشگاه‌ها می‌تواند انجام یک زایمان طبیعی ایمن را با استفاده از روش‌های بی‌دردی رقم بزند.» صوابی تأکید می‌کند: «حرفه مامایی پراسترس است؛ چراکه ماماها تضمین‌کننده سلامت مادر و جنین هستند؛ لذا به‌عنوان یکی از مشاغل سخت بیشتر باید موردتوجه باشد.»
هم‌پوشانی کار ماماها و متخصصان زنان
مریم 12 سال سابقه مامایی دارد. عشق و علاقه به شغلش باعث شده است به‌رغم تمام بی‌مهری‌ها بماند و کار کند. او می‌گوید: «داشتن وجدان کاری و حس مسئولیت پایه و اساس این شغل محسوب می‌شود.»
این ماما با اشاره به هم‌پوشانی کار ماماها و متخصصان زنان و زایمان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «ما زیر سایه پزشکان متخصص گم می‌شویم. اکثریت متخصصان زنان و زایمان را انتخاب می‌کنند و گزینه بعدی، مراجعه به ماماست.»
مریم با اظهار ناامیدی از وضعیت ماماها خاطرنشان می‌کند: «ماما متحمل استرس و نگرانی زیاد بابت وضعیت مادر و جنین است؛ اما قانون آن‌طور که باید از این شغل حمایت نکرده است. مشکلات ماماها یکی‌دو تا نیست. خیلی از آن‌ها که با سودای خدمت به زنان صابون سختی‌ها را به تن مالیدند و درس خواندند، حالا می‌گویند از انتخاب شغل خود پشیمان هستند. کم‌بودن تعرفه‌ها و تعطیلی مطب‌های خصوصی آنان، عدم اجرای قانون جوانی جمعیت، فشار کاری بالا و بسیاری از مشکلات دیگر باعث ایجاد نارضایتی فراوان در میان شاغلان یکی از تأثیرگذارترین گروه‌های نظام سلامت یعنی ماماها شده است.»
دسترسی به خدمات مامایی دشوار شده است
گفته می‌شود در کشورهای اروپایی مثل هلند، فرانسه و انگلستان و به‌خصوص کشورهای اسکاندیناوی مانند فنلاند ۸۵درصد مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان طبیعی توسط ماماها انجام می‌شود و میزان سزارین ۲/۱۶درصد و مرگ مادر ۴ در ۱۰۰هزار تولد زنده است. سال گذشته بود که ناهید خداکرمی، رئیس انجمن مامایی ایران، با اشاره به چالش‌های متعدد حرفه مامایی در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفت: در همه کشورها مامایی، حرفه‌ای راهبردی است و ماماها یکی از مهم‌ترین ارکان نظام سلامت هستند که خدمات آن‌ها نقش مؤثری در بهبود و ارتقای شاخص‌های سلامت کشورها دارد.
در کشور ما نیز با گسترش دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در شهرها و افزایش تعداد دانش‌آموختگان مامایی و شاغلان این حرفه در مراکز بهداشتی و درمانی، میزان مرگ‌ومیر مادران، نوزادان و کودکان کمتر از پنج سال کاهش چشمگیری پیداکرده و خدمات مامایی نقش مؤثری در کاهش عوارض ناشی از بارداری و زایمان، کاهش سوءتغذیه مادران و کودکان و همچنین ترویج تغذیه با شیر مادر و واکسیناسیون داشته است؛ بااین‌حال باوجود نیاز فراوان کشور به خدمات مامایی، برخی از برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های غلط در سال‌های اخیر، دسترسی به این خدمات را دشوار کرده است.
خداکرمی ادامه می‌دهد: «بارداری پدیده‌ای فیزیولوژیک و کاملا طبیعی است که با استفاده از خدمات مراقبتی ماماها حدود ۸۵درصد زایمان‌ها می‌تواند بدون عارضه توسط ماما و به‌صورت طبیعی انجام شود؛ اما مدیریت درمان‌محور نظام سلامت و تدوین بسته‌های خدمتی توسط گروه‌های تخصصی سبب شده است بارداری به‌سمت بیماراِنگاری هدایت شود و با این رویکرد در مسیر ارائه خدمت ماماهای کشور چالش‌ها و مشکلات بزرگی ایجادشده که متأسفانه دود این چالش‌ها به چشم مادران باردار و نوزادان رفته است؛ به‌طوری‌که تولد بیش از ۵۶درصد نوزادان کشور در اتاق عمل انجام می‌شود؛ غافل از اینکه تولدهای انتخابی و افزایش سزارین‌ها احتمال ابتلا به بیماری‌های آسم، آلرژی، بیش‌فعالی، اتیسم، چاقی و دیابت نوجوانی در نوزادان را افزایش می‌دهد.»
