هنگامی که به مشاهیر تخت فولاد نظری میاندازیم، متوجه میشویم که میتوانیم آنها را به سه دسته تاریخی تقسیم کنیم. هرکدام از این دستهها ویژگی خاص خود را دارند که با آن زمانه نسبت دارد.
«خود» یا «من»، مفهومی است که برای همگان آشنا و قابلدرک و درعینحال بسیار اسرارآمیز و دارای لایههای پیچیده و ارزشمند است؛ بهطوریکه انسان هیچوقت در شناخت خودش به انتها نمیرسد و «من» انسان همواره برگهای برندهای برای متحیرکردن او در آستین دارد.
نوع نگاه به جهان هستی یا همان چیزی که از آن تعبیر به «جهانبینی» یا «ایدئولوژی» میشود، اساسیترین امری است که میتواند فهم انسان را نسبت به روزگار و مسائل آن رقم بزند. یکی از شایعترین نگاهها به جهانهستی، نگاه تجربی یا حسی است.
شرکت رژی حدود ۲۰۰ هزار از اتباع دولت بریتانیا و مستعمرههای آن را بهعنوان کارکنان شرکت به ایران آورد. با حضور آنها، حدود ۱۰۰ هزار مبلغ مسیحی وارد ایران شدند و ضمن بنای کلیسا در مناطق مختلف، دختران ایرانی را نیز به امور پرستاری در بیمارستانها و بیحجابی واداشتند.
اصفهان تنباکو را بر خود منع کرد. اولین شهر ایران بود که از روش سلاح فتوا به روی انگلستان شمشیر میکشید. علیمحمد اژهای و منیرالدین بروجردی فریاد حرامبودن تنباکو سردادندو اولین ندای تحریم تنباکو از اصفهان شنیده شد.
میرفندرسکی فقیه و حکیم بارزی بود که در فلسفه مشاء صاحبنظر بود و این خود بهخوبی مرزبندی او را با صوفیانی که فلاسفه را تکفیر میکنند، نشان میدهد.
هرگاه نام بانو نصرتالسادات امین به گوش میرسد، بلادرنگ از آن صحبت میشود که او بانویی اصفهانی بود که ازلحاظ علمی به درجه «اجتهاد» رسیده بود.