با پیروزی انقلاب و انحلال نهادهای امنیتی و حفاظتی، لزوم تشکیل یک ارگان نظامی برای حفاظت از انقلاب در برابر خطرهای احتمالی بخصوص در آن شرایط سخت که توطئههای داخلی و خارجی علیه انقلاب نو پای ایران در جریان بود احساس میشد و از طرفی گروههای شبه نظامی متعددی نیز تشکیل شده بودند که تا حدودی اختلاف نظراتی نیز میان آنها وجود داشت و در این شرایط با فرمان امام در تاریخ دوم اردیبهشت 1358 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران تشکیل شد. طبق اصل ۱۵۰ نقش آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز چنین تعریف شد: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی این انقلاب تشکیل شد، برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پابرجا میماند. حدود وظایف و قلمرو مسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیروهای مسلح دیگر با تأکید بر همکاری و هماهنگی برادرانه میان آنها به وسیله قانون تعیین میشود»
مروری هرچند اجمالی بر تاریخچه تأسیس، فعالیت و انحلال یا تداوم احزاب در ایران نشان می دهد که زمینههای خاص اجتماعی باعث شدهاند حزبگرایی در ایران، متفاوت از سایر کشورها و دورهها باشد. در قانون اساسی مشروطیت خبری از احزاب نبود و فقط به تشکیل اجتماعات اشاره مختصری شده بود؛ اما کوران حوادث در تاریخ معاصر ایران، ظهور جریانها و گروههای مختلف سیاسی راناگزیر میساخت. درگیریهای فکری و ایدئولوژیک هم میتواند زمینه تشکیل احزاب را فراهم کند و نمایندگان و طرفداران هر اندیشه ومکتبی را به تأسیس سازمان و حزب ترغیب کند که نمونه های آن در تاریخ معاصر ایران فراوان است.
ارتش ايران بهعنوان يك نهاد ملی و متعهد در تاريخ شناخته میشود كه سير تحول مفصلی را نيز پشت سر گذاشته است. در تحولات انقلاب 57، ارتش به علت ساختار طبقاتی كه از یکسو طرفداران شاه و از یکسو سربازان مؤمن به انقلاب آن را تشكيل میدادند، دچار چنددستگیهایی شد كه همين عامل به پيروزی سریعتر انقلاب كمك كرد. در روند پيروزی انقلاب ارتش نقش مؤثری ايفا كرد و نیروهای قابلتوجهی در ارتباط با نهضت امام در ارتش فعال بودند. 15بهمن ماه سال1357صدها تن از افراد نيروی زمينی و هوايی با لباس نظامی به محل اقامت امام خمينی (ره) رفته و وفاداری خود را نسبت به ايشان ابراز داشتند.
یدعلی نکوئی زهرایی پیشگام مبارزه با رژیم شاهنشاهی و از فعالان برجسته سیاسی و فرهنگی بعد از انقلاب بود. او سابقه درخشانی در سمتهای مختلف اجرایی و مدیریتی در کارنامه خود به یادگار گذاشت. از آن جمله میتوان به فرمانداری نجفآباد، مشاور استاندار، فرماندار اصفهان، استانداری قزوین، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه و… اشاره کرد. نکوئی از چهرههای باسابقه سیاسی و رئیس جبهه اصلاحات اصفهان بود. این چهره برجسته سیاسی بعد از گذراندن یک دوره بیماری براثر ابتلا به سرطان در سن 81 سالگی درگذشت. آنچه در ادامه میخوانید گفتوگوی گروه رسانهای اصفهان زیبا با مرحوم نکوئی در اواخر دوران حیات اوست. این گفتوگو برای نخستین بار منتشـــــر میشود.
در پی درگذشت سید علی نکوئی زهرایی، سخنان بسیاری در خصوص روش زندگی و منش این معلم، مبارز و فعال سیاسی و فرهنگی پیشکسوت از دور و نزدیک شنیده شد. شخصی که خدمات فراوانی در راه انقلاب و نقش مؤثری در جریان اصلاحات اصفهان داشت و در عرصههای اجتماعی و فرهنگی نیز آثار باارزشی از خود به جای گذاشت. مرحوم نکوئی فردی انقلابی و جهادگر بود که در سالهای پس از انقلاب (در دولت سازندگی و اصلاحات) در کسوت استاندار و فرماندار مشغول به کار بود و دوران بازنشستگیاش نیز با عنوان رئــیـس شــورای هــمـاهـنـگـــی اصلاحات اصفهان و با لقب پدر معنوی این جریان سپری شد؛ سوابقی که پس از مرگش نکوئی را فردی متعهد و خادم مردم و الگویی مثالزدنی برای این طیف سیاسی معرفی کرد.
جریان اصولگرا در کنار اصلاحطلبی یکی از دو جریان اصلی سیاسی کشور است که میتوان گفت سپهر سیاسی ایران با این دو جریان معنا و مفهوم مییابد. گذشته این جریان به راست سنتی جمهوری اسلامی و تضادهای ایدئولوژیک بخشی از روحانیت در زندانهای زمان شاه برمیگردد که در سیاستهای اقتصادی با طیف چپ خط امامی اختلاف نظرات جدی داشتند.
«در برابر استبداد، بیست درس قرن بیستم» عنوان کتابی است از تیموتی اسنایدر. اسنایدر استاد دانشگاه ییل آمریکا است و متخصص در تاریخ اروپای شرقی و جنگ جهانی دوم و هولوکاست. او علاوه بر کار تدریس و تالیف کتابهای تاریخی، سخنرانیهای بسیاری دارد و در حوزه عمومی فعال است و هم در نشریات مختلفی مثل اینترنشنال هرالد تریبیون، نیشن، نیویورک ریویو، مقاله مینویسد. اسنایدر به پاس نوشتن کتابهای ژرف نگرانه تاریخی و نگاه تطبیقی جوایز بین المللی بسیاری را به خود اختصاص داده است. مثل جایزه اندیشه سیاسی هانا آرنت، جایزه نگاه اروپایی لایپزیک، جایزه علوم انسانی امرسون،یجایزه ادبی آکادمی هنر و ادبیات آمریکا و جوایزی افتخاری از کشورهای اروپای شرقی.
14 اسفند در تاریخ معاصر ایران با نام دکتر محمد مصدق پیوند خورده است؛ پیوندی که به مصدق نیز خلاصه نشده و در متن مراسم بزرگداشت او در سالهای مختلف شاهد تحولات سیاسی خاصی نیز بودهایم؛ از جمله 14 اسفند 57 که اولین مراسم درگذشت او پس از انقلاب در احمدآباد با سخنرانی آیت الله طالقانی و با حضور جبهه ملی، سازمان مجاهدین خلق، نهضت آزادی و چریکهای فدایی خلق برگزار شد. به گفته روزنامه اطلاعات در این مراسم یکمیلیون نفر شرکت کردند. دو سال پس از این مراسم نیز در دومین سالگرد مصدق پس از انقلاب دقیقا در 14 اسفند 1359 بنیصدر با سخنرانی در دانشگاه تهران جوی تنشآمیز را در کشور ایجاد کرد.
در قسمت قبل خواندیم که دوره چهارم مجلس شورای اسلامی در تاریخ هفتم خردادماه 1371 افتتاح و آغاز بهکار کرد و در ششم خردادماه 1375 پایان یافت. انتخابات این مجلس در دو دور (دور نخست در 21 فروردین 1371 و دور دوم در 18 اردیبهشت 1371 )برگزار شد. در این مجلس جناح راست با در اختیار داشتن 120 کرسی که شامل تمام کرسیهای شهر تهران میشد، اکثریت شکنندهای داشت.
در قسمت قبل خواندیم انتخابات سومین دوره مجلس شورای اسلامی در آخرین سال جنگ تحمیلی با حضور سه تشکل مهم و فعال با نامهای جامعه روحانیت مبارز تهران، مجمع روحانیون مبارز و ائتلاف مستضعفین و محرومین در شرایط خاص و حساس جنگ شهرها برگزار شد. در مرحله اول انتخابات 180 نفر-19/1/1367 و در مرحله دوم (23/2/1367) 82 نفر به مجلس راه یافتند. مجمع روحانیون مبارز (جناح چپ) با توجه به فضای تبلیغاتی، به پیروزی چشمگیری در انتخابات دست یافت و توانست اکثریت مجلس را از آن خود کند. مجلس سوم در تاریخ 6 مرداد 1371 پایان یافت و عمده نمایندگان این دوره از مجلس برای مجلس چهارم ردصلاحیت شدند.
علاءالدین میرمحمدصادقی برای هر طیفی در کشور شخصیت متفاوتی دارد، از یک کارآفرین برتر و سرمایهدار تا هیئت مؤسس حزب مؤتلفه و همراه امام، خط سیر زندگی میرمحمدصادقی ادامه دارد. او متولد 1310 در اصفهان است و با اینکه در دهه 30 به تهران مهاجرت کرده، هنوز هم در صحبت با او رنگ و بوی اصفهان قابل تشخیص است. او در دورههای مختلف تاریخ معاصر، شاهد وقایع مهمی بوده است که ما امروز در کتابها و عکسهای سیاه و سفید به دنبال آن میگردیم. او شاهد عینی کودتای 28 مرداد در تهران بوده است و خاطرات جالبی نیز از آن دوران همراه خود دارد. از همراهیاش با شهید بهشتی به عنوان یک دوست و همکار و همشهری تا کمک مالی به انقلابیون، بخشی از صحبتهای ما با علاءالدین میرمحمد صادقی است.
در قسمت قبل خواندیم مجلس دوم شورای اسلامی در روز جمعه ۲۶ فروردین ۱۳۶۳ تشکیل شد و در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۶۳ اولین جلسه مجلس دوم برگزار شد. در انتخابات دوره دوم مجلس شورای اسلامی، ناطق نوری، وزیر کشور بود. در این انتخابات که ۱۵۸۶ نفر آمادگی خود را برای کاندیداتوری اعلام کردند، صلاحیت ۱۲۷۵ نفر از داوطلبان توسط هیئتهای اجرایی و شورای نگهبان تأیید شد. دوره مجلس دوم در تاریخ تیرماه 1367 به پایان رسید.