مالکان خصوصی، اداره‌کل میراث فرهنگی استان و سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان سه ضلع ماجرای حفاظت، مرمت، بهسازی و بهره‌برداری از بازار تاریخی اصفهان را تشکیل می‌دهند و هر سه در برابر خبر «تخریب بخشی از سقف بازار قیصریه» حرفهای بسیاری برای گفتن دارند. برنامه نقد و نظر رادیو اصفهان به سراغ سه نفر از مسئولان و بازاریان رفت تا از آنان بپرسد برای حفاظت از بازار تاریخی اصفهان چه باید کرد؟ محمدعلی ایزدخواستی (مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان)، حمید محمدنژاد (مدیر مجموعه فرهنگی و تاریخی بازار اصفهان) و عباسعلی عباسی (دبیر انجمن اسلامی اصناف و بازاریان اصفهان) سه مسئولی بودند که درباره این موضوع پاسخ دادند. قیصریه
بخشی از سقف یال شمال غربی چهارسوی بازار زرگرها در ابتدای سرای چیت‌سازها و در امتداد بازار قیصریه، بعد از برف و باران روزهای انتهایی دی‌ماه 1401 شبانه فروریخت و زخمی بر چهره بازار تاریخی ثبت جهانی شده نقش جهان اصفهان بر جای گذاشت. پس از این اتفاق سازمان بهسازی و نوسازی شهر اصفهان انجام عملیات مهاربندی، تثبیت وضع موجود، ایمن‌سازی را با نصب داربست‌ها انجام داد تا در مرحله بعد، عملیات مرمت تکمیلی انجام شود. اما حالا سؤال این است که وضعیت بازار اصفهان چگونه است؟ چرا بخشی از سقف فرو ریخت و چه باید کرد؟
رادیواصفهان هر هفته در روزهای یکشنبه و سه‌شنبه و هر بار به مدت 40 دقیقه برنامه‌ای با عنوان «نقد و نظر» به تهیه‌کنندگی کمال اخیش و اجرای محمدامین صادقی، را برای مخاطبان خود تدارک دیده است. محور این برنامه بر سه کلیدواژه تحلیل، پرسش و پیگیری استوار شده و هر بار یکی از موضوعات روز جامعه با حضور کارشناسان مربوط از جنبه‌های مختلف به چالش کشیده و تحلیل می‌شود. سه‌شنبه 11 بهمن ساعت 13 موضوع «تخریب سقف بازار قیصریه» که بسیار هم خبرساز شده در برنامه نقد و نظر مطرح شد.
محمدنژاد: تخریب عمدی بلای جان بازار قیصریه
اولین مسئولی که پاسخ‌گویی درباره ماجرای تخریب را برعهده داشت، مدیر مجموعه فرهنگی و تاریخی بازار اصفهان گفت: «موضوع تخریبی که در پشت بام چهارسوق چیت سازها ایجاد شده، به یکی دو سال پیش برمی‌گردد. ما قبلا با هماهنگی هیئت امنای بازار قیصریه بازدیدهایی از این بخش داشته‌ایم و متوجه شدیم که رانش به خاطر سرایی است که در شمال غربی چهارسوق قرار دارد. بازاری‌ها و مستأجران تیمچه دارالخدیجه می‌گفتند که مستأجران فضای تیمچه را ترک نمی‌کردند و به همین دلیل مالک خودش اقدام به تخریب کرده است.
این تخریب هم درست در جایی که سقف قوسی بازار به تیمچه متصل می‌شود، رخ داده است.» حمید محمدنژاد ادامه داد: «بنای تیمچه متعلق به اوقاف نیست و مالک شخصی دارد. ما دو نفر از مالکان را دیده بودیم. اما هنوز هیچ صحبتی با مالکان نکرده‌ایم و نمی‌دانیم چرا این کار را انجام می‌دهند و خب چون تیمچه مالک شخصی دارد، میراث نمی‌تواند بدون اجازه مالکان مرمت را انجام دهد.»
او در پاسخ به سؤال مجری درباره شناسایی فضاهای متروک‌مانده در طول 8 کیلومتری بازار تاریخی اصفهان هم افزود: «بله می‌دانیم که در سراها این موضوع را بسیار داریم و مالکان بناها را رها کرده‌اند. اخطارهایی هم به آن‌ها داده‌ایم.» به روایت او در قسمت‌های مشاء بازار مرمت‌ها و آزادسازی‌‌‌ها و اخطارهای بیشتری داده شده است.
ماجرای حکم قضایی برای پاساژسازی در بنای مسجد حکیم! / قیصریه
دبیر انجمن اسلامی اصناف و بازاریان اصفهان مهمان تلفنی برنامه نقد و نظر بود که صحبت‌هایش را با گلایه از عدم رسیدگی اداره کل میراث فرهنگی به درخواست‌های بازاریان آغاز کرد و گفت: «مثلا ببینید، در جوار مسجد حکیم متولی نزدیک به هشت سال است که بندهای آجرهای قدیمی را مرمت می‌کند و…اما اداره میراث آمده کل دستگاه‌های او را جمع کرده و حکم شش ماه زندان هم برایش گرفته است.»
عباسعلی عباسی، تأکید کرد: «اگر کسی دست به مغازه‌اش که در بازار تاریخی است، بگذارد، اداره میراث اصفهان برایش حکم قضایی می‌گیرد!» در پاسخ به این صحبت، محمدنژاد تأکید کرد که گوینده احتمالا در جریان تخلفات نیست. چرا که فرد مورد بحث، الحاقاتی را به مسجد حکیم که بنای ثبت شده در فهرست میراث ایرانیان است ایجاد کرده و یک پاساژ ساخته است!
محمدنژاد در پاسخ به اینکه اگر بازاریان بخواهند مغازه‌شان را بهسازی و نوسازی کنند، چه روندی را باید از سر بگذرانند، گفت: «3 تا 4 روز زمان می‌برد که تقاضایشان به میراث فرهنگی برسد. چون حجم کار زیاد است. ما در اسرع وقت جواب نامه‌ها را می‌دهیم. ظرف یک هفته مجوز تعمیرات داخلی به آن‌ها داده می‌شود و دستورالعمل‌ها را هم نوشته‌ایم. پیمانکار مشخص هم نداریم و به کسی معرفی نمی‌کنیم ولی استادکار یا پیمانکار باید حتما سابقه کار سنتی را داشته باشد. فقط لیستی داریم که نام استادکاران متخلف در آن است و آن‌ها را مورد غضب قرار می‌دهیم؛ مثلا آن‌هایی که جرزتراشی می‌کنند و …»
او در آخر اضافه کرد: «ما همکاری لازم را با سازمان نوسازی و بهسازی داریم و آن‌ها هم در بخش زیادی از بازار مشغول انجام عملیات مرمت و بهسازی هستند که جا دارد همینجا از این سازمان تشکر کنم.»
ایزدخواستی: با فرهنگ‌سازی، حفاظت از میراث امکان‌پذیر و تسهیل می‌شود
محمدعلی ایزدخواستی که مهمان تلفنی برنامه نقد و نظر بود هم در پاسخ به مجری رادیو بر لزوم فرهنگ‌سازی برای حفاظت گفت و تأکید کرد: «سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان با سابقه حدود سه دهه فعالیت، حالا ارگانی است که در حوزه‌های تخصصی آسیب‌شناسی، طراحی و اجرا فعالیت می‌کند و ارتباط خوبی با کارشناسان میراث فرهنگی دارد. البته محدودیت بودجه‌ای وجود دارد؛ ولی مسئله اصلی این است که یک بازوی اجرایی توانمند در شهر داریم که هم‌سو با سیاست‌ها و نظر کارشناسی وزارت میراث فرهنگی می‌تواند وارد عرصه عملیات اجرایی شود.»
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان افزود: «اصل مسئله این است که باید بدانیم میراث‌دار نفایس بشری هستیم. اگر من امروز مالک یک حجره هستم، به معنای این است که من در این زمان نگهدار جایی هستم که میراث بشریت محسوب می‌شود و هر کسی در هر جای جهان می‌تواند از من درباره عملکردم مطالبه‌گری کند.»
محمدعلی ایزدخواستی از همکاری سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان با اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان خبر داد و سپس این سؤال را مطرح کرد که آیا همه بارها را باید بر دوش اداره کل میراث فرهنگی یا شهرداری بیندازیم؟ ایزدخواستی ادامه داد: «در درجه اول آن کسی که مالک بناست باید میراث دار و مسئولیت‌پذیر باشد. اگر نمی‌تواند مرمت و اداره کند، باید این مسئولیت را به دیگران بسپارد.
ما به این فرهنگ‌سازی هم در میان مالکان و هم در میان نهادهای دولتی و شهرداری‌ها نیاز داریم و در این صورت است که حفاظت امکان‌پذیر می‌شود. اگر فرهنگ‌سازی صورت گرفته بود، مالکان هیچ تمایلی به تخریب نداشتند و درک می‌کردند که تیمچه در صورت مرمت و احیا ارزش بسیار بیشتری پیدا می‌کند.»
او افزود: «متولی و صاحب‌نظر اصلی اداره کل میراث فرهنگی است و ظرفیتهای قانونی را هم دارد. اما اگر بپرسید آیا مجموعه‌ای هست که بتواند به طور حرفهای مرمت و بهسازی و احیا را در کالبدهای تاریخی انجام دهد، می‌گویم: بله و ما در اداره نوسازی و بهسازی شهر اصفهان آماده همکاری و مشارکت هستیم.»
