به گزارش اصفهان زیبا؛ مهم‌ترین فواید ورزش برای دانش‌آموزان پیشرفت تحصیلی است؛ زیرا با افزایش شادابی و انگیزه، تمایل دانش‌آموزان برای تحصیل و یادگیری بیشتر می‌شود.
دانش‌آموزان ورزشکار در کلاس درس فعال‌تر هستند و می‌توانند مدت‌زمان بیشتری روی درس‌هایشان تمرکز کنند.
آن‌ها همچنین در امتحانات استرس کمتری دارند و می‌توانند بهتر از دانسته‌های خود استفاده کنند. سال‌هاست که ورزش بخشی از برنامه تحصیلی دانش‌آموزان مقاطع مختلف است. باتوجه‌به فواید ورزش برای دانش‌آموزان، بسیار مهم است که زمان مخصوصی از کلاس‌های مدارس به آن اختصاص داده شود.
اما در بسیاری از مواقع بهایی به این مهم داده نمی‌شود؛ زیرا اعتقاد بر این است که درس بر ورزش ارجحیت دارد. نبود فعالیت فیزیکی در مدارس می‌تواند بر کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر بگذارد.
ورزش‌نکردن منجر به ضعف جسمانی و خستگی ذهنی می‌شود و این حالت می‌تواند دانش‌آموزان را به سمت روش‌های نامناسبی برای مطالعه سوق دهد. این رویکردها ممکن است به‌سلامت دانش‌آموزان آسیب برسانند و عملکرد و یادگیری آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهند.
برای آگاهی از علل ایجاد این مشکل با دانش‌آموزان، دبیران درس ورزش و انسیه فنایی رئیس اداره تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان گفت‌وگو کردیم.
تفاوت نظر از زمین تا آسمان
در ابتدا از دانش‌آموزان، دبیران و رئیس اداره تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان فواید وجود زنگ ورزش را جویا شدیم. دانش‌آموزان دختر مقطع دبیرستان یکی از مدارس دولتی اصفهان در ناحیه چهار درس ورزش را فرصتی طلایی برای مطالعه و تست‌زدن برای کنکور می‌دانند.
یکی از دانش‌آموزان مقطع راهنمایی یکی از مدارس ناحیه دو از درس ورزش متنفر است و می‌گوید: «این درس هیچ فایده‌ای برای ما ندارد. فقط باعث شده معدل من پایین بیاید. اصلا چرا وقتی در طول‌ترم در ساعت این درس ورزش نکردیم باید با بدن‌هایی که آمادگی ندارند امتحان بدهیم و نمره پایین بگیریم؟»
دانش‌آموزان دختر مقطع ابتدایی این زنگ را فرصتی برای استراحت، دورهمی‌های دوستانه و آزادشدن از فشارهای درسی می‌دانند. یکی از دبیران درس ورزش در پاسخ به سؤال می‌گوید: «اگر ورزش‌کردن برای دانش‌آموزان مهم نبود آموزش‌وپرورش آن را در چارت آموزشی قرار نمی‌داد.»
رئیس اداره تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان هم می‌گوید: «بی‌تردید در طول سالیان جدید و در سراسر دنیا اهمیت و ضرورت ساعت درس تربیت‌بدنی و ورزش صبحگاهی پیش از شروع فرایند تدریس وارد فاز جدیدی شده است.
در گذشته اثربخشی ورزش فقط در بعد سلامت جسم در محافل علمی موردبحث بود.
اما چند سالی است که دیگر تردیدی در اثرات ورزش بر سلامت روان، حافظه و ذهن وجود ندارد و اتفاقا ضرورت ورزش بیشتر در بعد سلامت روان و آمادگی ذهن برای فراگیری سایر دروس موردمطالعه قرار می‌گیرد؛ تا جایی که بخش زیادی از تحقیقات به سمت اثربخشی بازی و تمرینات ورزشی بر فراگیری بهتر دروسی مثل ریاضی و… رفته است؛ بنابراین درس تربیت‌بدنی از اهمیت زیادی برخوردار است.»
از تفاوت نظر بین این افراد که گذر کنیم، به یک مسئله مهم می‌رسیم. اگر وجود درس تربیت‌بدنی ضروری است و اهمیت زیادی دارد، پس چرا امروز هر اتفاقی در آن رخ می‌دهد غیر از ورزش‌کردن؟ اصلا چرا وضعیت زنگ‌های تربیت‌بدنی به گفته دانش‌آموزان، مناسب نیست؟
تلاش برای کاهش اثرات نامطلوب کمبود نیروی اختصاصی
در گفت‌وگویی که با دانش‌آموزان داشتم، «هما» که پایه چهارم دبستان بود، از معلم درس ورزش خود که قبلا درس دیگری را تدریس می‌کرده و اکنون بدون تخصص مسئولیت درس تربیت‌بدنی را پذیرفته سخن گفت. مسئله را با فنایی مطرح کردم و او می‌گوید: «این سؤال کمی بی‌انصافی است و البته بهتر است بگویم بی‌اطلاعی.
از سال ۸۹ تعداد بسیار زیادی دبیر متخصص تربیت‌بدنی در مدارس جذب و انقلاب ویژه‌ای در برگزاری کلاس درس تربیت‌بدنی در مدارس ایجاد شد و در طول ۱۰ سال گذشته هم جذب نیروی متخصص تربیت‌بدنی توسط دانشگاه فرهنگیان و بعد از آن جذب نیروهای متخصص از طریق ماده ۲۸ جان تازه‌ای به اجرای این درس در آموزش‌وپرورش بخشید.
ولی متأسفانه غیرقابل‌انکار است که ما همچنان به‌ویژه در مقطع ابتدایی با کمبود نیروی انسانی متخصص روبه‌رو هستیم که این کمبود از طریق جذب نیروهای کیفیت‌بخشی و دانشجو معلمان در حال برطرف‌شدن است و ما هم به‌ویژه در سالی که گذشت، ازطریق دوره‌های توانمندسازی فشرده و عملی برای آموزگاران ابتدایی و با اجرای طرح‌هایی همچون مهارت‌آموزی سعی در کاهش اثرات نامطلوب کمبود نیروی اختصاصی در مقطع ابتدایی کرده‌ایم.»
مسئله دیگری که دانش‌آموزان مقاطع تحصیلی مختلف به آن اشاره کردند، نبود امکانات ورزشی و فضای مناسب برای ورزش در مدرسه بود. «آرمیتا» کلاس ششمی از کمبود توپ والیبال، «فاطمه» از نبود فضای مناسب حیاط مدرسه برای ورزش، «یاسمن» از صف‌های انتظار برای توپ بسکتبال و «زهرا» از تور پاره‌شده بسکتبال سخن گفتند.
رئیس اداره تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان می‌گوید:
«در سه سال گذشته با اجرای طرح شهیدسلیمانی تلاش بسزایی در رفع این نقیصه شده است؛ تا جایی که در استان اصفهان در مرحله اول ۴۲ چمن مصنوعی، ۴۵کلاس درس تربیت‌بدنی، ۱۳ سالن ورزشی، ۱۲زمین ساحلی، مرحله دوم: ۱۰ چمن مصنوعی، ۱۰ کلاس درس تربیت‌بدنی، پنج کف‌پوش روباز، شش تعمیر و بهسازی فضای ورزشی و مرحله سوم: ۲۴چمن مصنوعی، ۱۸ کلاس درس تربیت‌بدنی افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
در حال حاضر درخصوص فضا ۴۰ زمین چمن در حدود 32هزار مترمربع و ۱۲ کف‌پوش فضای روباز و ۱۰ کلاس درس تربیت‌بدنی و هشت سالن ورزشی برای تعویض کف‌پوش در نظر گرفته شده و این طرح همچنان ادامه دارد.
خوشحالیم که امروز بخش قابل‌توجهی از ساعت درس تربیت‌بدنی در سالن‌های ورزشی، کلاس‌های درس اختصاصی، چمن‌های مصنوعی و کف‌پوش‌های روباز درحال اجراست و این فضاها نه‌فقط در شهر اصفهان، که در دورترین و محروم‌ترین مناطق استان نیز افتتاح شده و قابل‌مشاهده است.»
او در ادامه، توجه آموزش‌وپرورش به درس ورزش را نسبت به سایر دروس دانش‌آموزان بیشتر می‌داند و بیان می‌کند:
«یقینا به‌ویژه در چهار سال اخیر و با افتتاح طرح‌هایی که پیش‌تر اشاره شد، می‌توان ادعا کرد که توجه آموزش‌وپرورش به درس تربیت‌بدنی از سایر دروس هم بیشتر است و اعتبارات بسیار خوبی برای این درس تخصیص داده شده.
اینکه این تغییرات محدود عنوان می‌شود، بیشتر به‌خاطر ضعف‌های ما در اطلاع‌رسانی و نمایش این تغییرات به عموم مردم بوده است.»
تلاش آموزش‌وپرورش اصفهان برای بهبود درس ورزش
در انتها از فنایی سؤال کردم چرا دانش‌آموزان در ساعت درس ورزش مهارت‌های مربوط به ورزش را یاد نمی‌گیرند و در حال بازی، تفریح، دورهمی، اختصاص تایم درس تربیت‌بدنی برای آموزش دروس دیگر و… هستند؟
آیا برای حل این مشکل اقدامی شده است؟
او در پاسخ بیان می‌کند: «یقینا اقدامات بسیار زیادی اتفاق افتاده که به بخشی از آن اشاره شد.
به‌ویژه در مدارس متوسطه اول و دوم که دبیر اختصاصی تربیت‌بدنی این درس را تدریس می‌کند، تغییرات بسیار ملموس و قابل‌مشاهده‌ای اتفاق افتاده.
جشنواره‌های الگوهای برتر تدریس و طرح‌های مهارت‌آموزی و آموزش اختصاصی یک مهارت ورزشی در هر پایه گواه این مدعاست و استان اصفهان با جدیت در حال دنبال‌کردن و ارزیابی این طرح در سطح مدارس استان است.
امسال در پایه چهارم طناب‌زنی، پایه پنجم تنیس‌روی‌میز، پایه ششم دوومیدانی، پایه هفتم بسکتبال، پایه هشتم والیبال و پایه نهم هندبال به دانش‌آموزان به‌صورت اختصاصی آموزش داده شده و آن‌ها در این مهارت‌ها مورد ارزیابی قرار گرفته و بخشی از نمره پایانی آن‌ها به فراگیری این مهارت‌ها اختصاص داده شده است.»
منتظر تغییر نگرش باشیم یا اقدام شما؟
رئیس اداره تربیت‌بدنی و فعالیت‌های ورزشی اداره کل آموزش‌وپرورش استان اصفهان در انتهای گفت‌وگوی اظهار می‌کند: «بیشترین نکته‌ای که می‌تواند در این میان در ارتقای درس تربیت‌بدنی اثرگذار باشد تغییر نگرش مسئولان آموزش‌وپرورش، مدیران مدارس و به‌ویژه خانواده‌هاست که توجه صرف به آموزش نداشته باشند و به ساحت زیستی بدنی دانش‌آموزان نگاه ویژه داشته باشند و این مطالبه بحق دانش‌آموزان در زمینه فرصت انجام فعالیت بدنی در کلاس‌های تربیت‌بدنی به آن‌ها داده شود.»
رویکرد کشورهای توسعه‌یافته برای درس تربیت‌بدنی
یکی از مهم‌ترین رویکردهای کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه در سراسر جهان توجه به ورزش و تربیت‌بدنی در میان جمعیت دانش‌آموزی است؛ زیرا به اهمیت توسعه ورزش و نقش تعیین‌کننده آن در سلامت و شادابی نسل نوجوان و جوان و افزایش ضریب هوشی در جهت یادگیری مطالب علمی و به دنبال آن توسعه علمی در کشور پی برده‌اند؛ به‌طوری‌که تقریبا یک‌سوم کشورها در حال برنامه‌ریزی برای درس تربیت‌بدنی و اصلاح وضعیت آن هستند.
برای مثال، پرتغال و فنلاند قصد دارند مستقیما از طریق افزایش حداقل ساعت تدریس درس تربیت‌بدنی میزان فعالیت‌های بدنی را افزایش دهند. یونان و مجارستان قصد دارند در چشم‌انداز آینده فعالیت‌های بدنی سازمان‌یافته مدارس، تغییر ایجاد کنند.
همچنین در بسیاری از کشورها، اصلاحات ملی به دنبال بهبود شرایطی است که آموزش موضوع مدنظر آموزگاران آن را ارتقا می‌دهد.
در کشورهای پیشرفته معلم تربیت‌بدنی باید به کمک ورزش و بازی دانش‌آموزان را برای آموختن دیگر دروس و مطالب آماده کند و مفاهیم ورزش را در حین اجرای مهارت‌ها آموزش دهد؛ بنابراین معلم تربیت‌بدنی علاوه بر سازمان‌دهی برنامه‌های تفریحی آموزشی که از مسابقات و تمرینات داخل مدرسه تا خارج از مدرسه را در برمی‌گیرد، نقش بسیار مهمی در پرورش دانش‌آموزان، به معنی رشد آن‌ها در ابعاد مختلف دارد.
پیشرفت ورزش هر کشوری در گرو برنامه‌ریزی کاربردی و طولانی‌مدت است و باید گفت که نخبگان علمی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و ورزشی هر مملکتی از بستر مدارس به بار می‌نشینند؛ زیرا کودکان و نوجوانان بیشترین ساعت عمر خود را در مدارس می‌گذرانند؛ بنابراین برنامه‌ریزی برای ارتقای سطح تربیت‌بدنی و ورزش دانش‌آموزی باید از اینجا شروع شود.
