به گزارش اصفهان زیبا؛ در روزگاری که بازار جهانی صنایع‌دستی از نام‌هایی چون هند، چین و ترکیه پُر شده، جای خالی برندهای اصیل ایرانی در نگاه گردشگر خارجی هنوز محسوس است؛ این در حالی‌‌است که ایران با تنوعی خیره‌کننده از هنرهای دستی و سابقه‌ای چند هزار ساله، از بزرگ‌ترین گنجینه‌داران میراث هنری در جهان به‌شمار می‌رود.
امروز، دیگر فقط زیبایی یک ظرف مینا یا نقش قلم‌زنی مطرح نیست؛ آنچه مهم است، روایتی است که آن اثر در ذهن مخاطب ثبت می‌کند. نام هنرمند، شناسنامهٔ اثر، اصالت طرح و هویتی که پشت هر شیء نهفته است، تبدیل به برند می‌شود. اینجاست که برندسازی، تبلیغات و تولید محتوا و شناسنامه‌دارکردن آثارملی نه‌تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت می‌شود؛ ضرورتی که هم نیاز به حمایت دولت دارد و هم جسارت بخش خصوصی. در این زمینه «اصفهان‌زیبا» در گفت‌وگو با رئیس اتحادیه صنایع‌دستی و معاون صنایع‌دستی استان اصفهان، بخشی از ابعاد این چالش و چشم‌اندازهای آن را روشن می‌کند.
به‌طور جدی پیگیر ثبت ملی و جهانی صنایع‌دستی اصفهان هستیم
مجدالدین تاج، رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان، در ارتباط با تمایل گردشگران به صنایع‌دستی اصفهان بیان می‌کند: «برخی از حوزه‌ها موردتوجه ویژه گردشگران است؛ به‌عنوان‌مثال، زیورآلات و میناکاری، به‌خصوص رنگ آبیِ مینای ایرانی، از محبوبیت بالایی میان گردشگران برخوردار است. در حال حاضر حدود ۲۰۰ رشته صنایع‌دستی در کشور داریم که باید در معرفی و تبلیغ آن‌ها تلاش کنیم.»
او با اشاره به کارهایی که درزمینه توسعه صنایع‌دستی اصفهان انجام شده است، می‌گوید: «درزمینه ثبت ملی و جهانی صنایع‌دستی نیز اقدام‌های مؤثری صورت گرفته است. چند سالی است که اتحادیه صنایع‌دستی به‌صورت جدی پیگیر این موضوع شده و با همکاری اتاق بازرگانی اصفهان، روند ثبت جغرافیایی، ملی و جهانی رشته‌های مختلف را آغاز کرده‌ایم. هنرمندان و اعضای اتحادیه در تهیه دفاعیات و مستندات فنی همکاری کرده‌اند و هزینه‌های مالی آن نیز توسط اتاق بازرگانی پرداخت شده است.»
تاج با اشاره به ثبت ملی ۲۷ رشته و ثبت جهانی برخی رشته‌ها مانند کاشی هفت‌رنگ، قلمکار اصفهان، میناکاری و قلم‌زنی می‌گوید: «این ثبت‌ها اتفاق‌های بسیار خوبی بوده‌اند؛ اما گام بعدی، استفاده از این ظرفیت‌ها در معرفی جهانی است. باید روی برندینگ این رشته‌ها کار شود و به دنیا معرفی شوند. امیدوارم میراث‌فرهنگی و معاونت صنایع‌دستی در ۱۴۰۴ برای این هدف برنامه‌ای داشته باشند.»
محدودیت‌هایی که دولت باید برطرف کند
او با بیان اینکه تسهیلگری دولت می‌تواند تأثیر بسزایی بر رشد این حوزه داشته باشد، خاطرنشان می‌کند: «یکی از مسائل مهم، اصلاح قوانین است. از ۱۳۹۱ قانونی وجود دارد که تنها سه کیلوگرم نقره به‌صورت همراه مسافر می‌تواند از کشور خارج شود. سال گذشته، ستاد تسهیل این قانون را اصلاح و محدودیت را افزایش داد؛ اما هنوز بانک مرکزی آن را تصویب نکرده است.»
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی ادامه می‌دهد: «درزمینه پست نیز محدودیت‌هایی وجود دارد؛ مثلا هر فرد تنها یک‌بار در سال می‌تواند با کد ملی خود کالا ارسال کند یا اگر چند کالای مشابه خریداری شده باشد، آن را تجاری محسوب می‌کنند؛ این در حالی است که ممکن است فرد صرفا قصد خرید چند هدیه مشابه برای خانواده‌اش داشته باشد.»
ابتدای راه برندینگ هستیم
او با اشاره به اهمیت برندسازی و تحول مفهوم برند در سال‌های اخیر می‌گوید: «در گذشته برند بیشتر به‌عنوان یک لوگو یا نام‌ونشان شناخته می‌شد؛ اما امروز برند تمام هویتی است که یک فرد به مخاطب خود نشان می‌دهد و خود را با آن معرفی می‌کند.»
تاج می‌افزاید: «در حوزه صنایع‌دستی، ما دو مسیر متفاوت داریم:یکی ،مربوط به آثار فاخر صنایع‌دستی است و دیگری، مربوط به آثاری است که قابلیت تولید انبوه دارند. قطعا کسی که آثار فاخر تولید می‌کند، باید برند شخصی معتبری داشته باشد تا بتواند خود را به‌خوبی معرفی کند؛ چرا که این‌گونه آثار معمولا خاص هستند، ممکن است تولیدشان ماه‌ها یا حتی یک سال زمان ببرد.»
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی تصریح می‌کند: «تولیدکنندگان آثار فاخر باید به‌سمت برند شخصی بروند و آن‌هایی که تولید انبوه دارند، باید برند سازمانی خود را تقویت کنند. اگر بخواهیم بگوییم که تاکنون چه اقدام‌هایی در حوزه برند انجام شده است، باید بگویم که تازه در این مسیر قدم گذاشته‌ایم و هنرمندان به‌تازگی به اهمیت برندسازی پی برده‌اند. گرچه هنوز وضعیت ایدئالی نداریم، اما بسیاری از کارگاه‌ها و استادان وارد این مسیر شده‌اند و روی برندینگ شخصی یا سازمانی خود کار می‌کنند.»
مهم‌ترین کار دولت برای ما سرمایه‌گذاری برای تبلیغ است
تاج یکی از نیازهای اصلی این حوزه را حمایت دولت از تبلیغات می‌داند و اظهار می‌کند: «یکی از توقع‌های جدی ما از معاونت صنایع‌دستی میراث‌فرهنگی، تخصیص بودجه برای معرفی و تبلیغ صنایع‌دستی است. این وظیفه دولت است که بتواند صنایع‌دستی ایران را به دنیا معرفی کند؛ در حالی که بسیاری از کشورها هنوز با صنایع‌دستی ما آشنا نیستند و نام کشورهایی مانند هند و چین بیشتر در این زمینه مطرح است.»
او در پایان تأکید می‌کند: «بالاترین کاری که دولت می‌تواند انجام دهد، سرمایه‌گذاری در تبلیغات صنایع‌دستی است. اگر معرفی درستی از این حوزه انجام شود، بخش خصوصی می‌تواند مسیر خود را به‌خوبی ادامه دهد. امیدوارم با حمایت و برنامه‌ریزی مناسب، شرایط به نفع فعالان صنایع‌دستی بهبود یابد.»
محدودیت‌های وزن و هزینه ارسال قابل تغییر نیست
همان‌طور که دیدیم، رئیس اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان موارد مختلفی درزمینه محدودیت‌های توسعه صنایع‌دستی اصفهان را توضیح می‌دهد که یکی از آن‌ها، قوانینی است که به این محدودیت دامن می‌زند. نورالله عبداللهی، معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان اصفهان، در اشاره به مشکلات صادرات صنایع‌دستی می‌گوید: «محدودیت وزن و هزینه‌های ارسال قابل‌تغییر نیست؛ چون قوانین بین‌المللی است و هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی بر همان اساس محاسبه می‌شود؛ ولی موضوع تجاری بودن یا نبودن، مسئله‌ای است که اصلاح قانون می‌خواهد. باید قانون را در خصوص تجارت اینترنتی اصلاح کنند.»
او اضافه می‌کند: «در دو سال گذشته با همکاری پست، اتحادیه و چند شرکت خصوصی، اقدام به تهیه طرحی برای رفع این مشکل شد. دو شرکت خصوصی قرار شد به‌عنوان واسطه به تجمیع، ارسال و تهیه اظهارنامه به‌صورت تجاری برای بارهای تجمیعی بپردازند. این اقدام با محوریت اداره پست شکل گرفت و جلسه‌های آن ادامه دارد.»
خود هنرمندان باید برای برندسازی اقدام کنند
عبداللهی در پاسخ به پرسش‌هایی پیرامون تولید محتوا و برندینگ در حوزه صنایع‌دستی بیان می‌کند: «برندسازی محصولات باید توسط بخش خصوصی انجام شود. وظیفه ما این است که بخش خصوصی را توانمندتر کنیم. در دو سال گذشته، کلاس‌های مختلفی برای هنرمندان در خصوص برندسازی و تجاری‌سازی برگزار کرده‌ایم. این دوره‌ها در مرکز هنرهای سنتی ادیب برگزار شد و هنرمندان زیادی در آن ثبت‌نام کردند؛ در سال جاری نیز کلاس‌های جدیدی در این زمینه خواهیم داشت.» او تأکید می‌کند: «هدف ما این است که هنرمندان خودشان برای برندسازی محصولاتشان اقدام کنند و ما در این مسیر از آن‌ها حمایت می‌کنیم.»
شناسنامه‌دارکردن صنایع‌دستی در دست اقدام است
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان اصفهان در خصوص شناسنامه‌دارکردن صنایع‌دستی، می‌گوید: «وزارت میراث‌فرهنگی اقدام‌های مثبتی در این زمینه آغاز کرده است و در اواخر ۱۴۰۳ از ما خواسته‌اند لیستی از آثار فاخر هنرمندان ارسال کنیم. این لیست را ارسال کرده‌ایم و وزارتخانه نیز در حال پیگیری موضوع است؛ همچنین، ما مکاتبه‌ای با شخص وزیر انجام داده‌ایم و اگر اختیار این کار به استان تفویض شود، آمادگی داریم این فرایند را در سطح استان پیگیری کنیم؛ البته هنوز این موضوع در دست بررسی است و پاسخی از وزارتخانه دریافت نکرده‌ایم» او در ادامه درباره نقش نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی در توسعه صنایع‌دستی اصفهان نیز اظهار می‌کند: «نمایشگاه‌ها نقش مهمی در بازاریابی و معرفی محصولات صنایع‌دستی دارند. این رویدادها فرصتی است برای مقایسه محصولات هنرمندان و آشنایی با آثار مختلف. به مناسبت دهه کرامت و بازدید بازرگانانی از آفریقا، در چهلستون نمایشگاهی برگزار کردیم که آثار هنرمندانی با مهر اصالت بین‌المللی و ملی در آن به نمایش گذاشته شد. این نمایشگاه یکی از بهترین نمایشگاه‌ها در سال‌های اخیر بود و علاقه‌مندان می‌توانند تا روز سه‌شنبه از آن بازدید کنند.»
آمادگی داریم در استان حراج برگزار کنیم
در پایان، آقای عبداللهی به موضوع برگزاری حراج‌های صنایع‌دستی می‌پردازد و بیان می‌کند: «حراج‌ها یکی از راه‌های مؤثر برای فروش آثار صنایع‌دستی هستند. در سال‌های گذشته، همکاری‌هایی در این زمینه داشته‌ایم و آثار هنرمندان را معرفی کرده‌ایم؛ همچنین به وزیر محترم اعلام کرده‌ایم در صورتی که این اختیارات به استان تفویض شود، آمادگی داریم حراج‌ها را در سطح استان برگزار کنیم.»
سخن آخر
گزارش پیش رو، نه صرفا بازتاب دیدگاه‌های دو مقام مسئول، بلکه بازتاب یکی از مهم‌ترین نیازهای امروز صنایع‌دستی ایران است: ضرورت دیدن و دیده‌شدن با زبانی نو؛ جایی که هنرمندِ تولیدکننده اثر فاخر، باید بتواند برند شخصی خود را بسازد و آن را به‌درستی عرضه کند و تولیدکننده انبوه باید بتواند از هویتی سازمان‌یافته و قابل‌اعتماد بهره‌مند شود. در کنار آن، توقع حمایت از سوی دولت نه یک مطالبه اضافه، بلکه بخشی از وظیفه حاکمیتی در حفظ و ترویج فرهنگی است که سرمایه ملی ماست. با تمام تنگناها و چالش‌ها، آنچه در گفت‌وگو با آقای تاج و آقای عبداللهی مشهود بود، امید به حرکت، تمایل به اصلاح و تلاش برای یافتن راه‌های مؤثرتر بود؛ اما این امید، اگر بخواهد نتیجه بدهد، باید در بستری از برنامه‌ریزی، تفویض‌اختیار، اصلاح قوانین و حضور واقعی در بازارهای جهانی رشد کند. صنایع‌دستی ایران، همان‌قدر که ریشه در گذشته دارد، می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر بسازد؛به‌شرط آنکه هویت خود را روایت کند، برند خود را بسازد و جای خود را در دل و خانه مخاطبان جهانی پیدا کند. هنوز دیر نشده؛ فقط باید از تماشا فاصله گرفت و وارد میدان شد.
