به گزارش اصفهان زیبا؛ تصمیم گرفتم با یک معلم خلاق آشنا شوم و از سویی در باب فواید و چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در تدریس گفت‌وگویی داشته باشم که هر دو را در یک نفر یافتم؛ امیرحسین حیدری، معلم پایه پنجم ابتدایی، فارغ‌التحصیل دانشگاه فرهنگیان و دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی درسی. حیدری حدود هشت سال در ناحیه شاهین‌شهر تدریس کرده و اکنون در مدرسه ابتدایی هاشمی‌رفسنجانی مشغول به کار است. او علت معلم شدنش را این‌گونه بیان می‌کند: «از دوره دبیرستان به‌عنوان همیار معلم در تدریس مشارکت داشتم و از ارائه‌هایم نیز رضایت داشتند؛ لذا معلم‌هایم گفتند توانایی تدریس دارم و پدرم نیز مشوقم بود. این دو مورد باعث شد آموزگاری را انتخاب کنم.»
معامله‌ای دو سر برد با نوآوری در تدریس
این معلم پایه پنجم ابتدایی سپس شروع به تشریح روش‌های نوین آموزشی‌اش می‌کند: «یک‌سری از سرفصل‌هایی که ما در مدارس تدریس می‌کنیم، با سرفصل‌های دروس در سایر کشورها هم‌خوانی دارد. زمانی که من بخواهم تدریس موضوعی مانند علوم یا مطالعات را انجام بدهم، آن سرفصل و عنوان را در منابع مختلف مدارس کشورهای دنیا جست‌وجو می‌کنم تا ببینم دانش‌آموزان و معلمان دیگر چطور آن را انجام می‌دهند و باتوجه‌به دست‌سازه‌هایی که می‌سازند یا مدل تدریس آن معلمان، موضوع را برای کلاس خودم بومی‌سازی و استفاده می‌کنم. برای درسی مانند فارسی بهانه خوبی است که بخواهم اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان را بالا ببرم. باوجوداینکه دانش‌آموزان من، پایه پنجم ابتدایی هستند، با آن‌ها مشاعره کار کردم و اکنون میتوانند با یک فرد بزرگ‌سال مشاعره کنند؛ چیزی که باعث تعجب همه می‌شود؛ همچنین به بهانه وجود یکی از شعرهای شاهنامه فردوسی در کتابمان، با دانش‌آموزان نقالی کار کردم.
این مسئله کمک شایانی به بالابردن اعتمادبه‌نفس آن‌ها کرد و به‌راحتی با فن بیان بالا میتوانند نقالی کنند. در سال گذشته هم یکی از دانش‌آموزانم به‌واسطه نقالی رتبه‌ای را کسب کرد. در درس علوم دست‌سازه‌های گوناگون را با دانش‌آموزان کار می‌کنم؛ مثلا برای درس ساختار چشم یا گوش، در کنار مولاژی که مدرسه دارد، به دانش‌آموزان یاد می‌دهم که خودشان مولاژ را درست کنند و این ساختن خیلی به فهم موضوع کمک می‌کند. در درس هنر سعی کرده‌ام انتقال فرهنگ ایرانی را داشته باشم؛ به‌عنوان‌مثال، خط کوفی بنایی یا کاشی‌کاری را با هم کار می‌کنیم. الان دانش‌آموزان من به‌راحتی میتوانند در همان حدی که آموزش‌دیده‌اند، خط کوفی بنایی را بخوانند یا با آن شعر بنویسند. این کار هم انتقال فرهنگ است و هم اینکه من می‌بینم که دانش‌آموز نسل فعلی چگونه با خلاقیت خودش خط کوفی بنایی و کاشی‌کاری گذشتگان را به سبک‌وسیاق امروز بازتولید می‌کند. این فعالیت‌ها و تعاملی که با آن‌ها برقرار کرده‌ام، بر یادگیری بیشتر و بهتر مؤثر است.»
هوش مصنوعی به مثابه دستیار آموزشی
حیدری درباره فواید هوش مصنوعی در حوزه آموزش می‌گوید: «من از هر سه ابزار هوش مصنوعی، چت جی‌پی‌تی، گروک و جبنای استفاده می‌کنم. در زمان تدریس ریاضی، بعد از توضیح درس‌نامه نیاز به مثال داریم. پیداکردن این مثال‌ها در کلاس با جست‌وجو در اینترنت و کتاب و…، زمان‌بر است. برای مدیریت زمان و همچنین پیداکردن مثالی که دقیقا مدنظرم است، از هوش مصنوعی کمک می‌گیرم و سؤال‌ها را با دانش‌آموزان کار می‌کنم. یا در تدریس علوم، به‌عنوان دستیار آموزشی از آن استفاده می‌کنم. وقتی می‌خواهم سؤالی را به‌عنوان پیش‌سازمان‌دهنده از دانش‌آموزان بپرسم، آن‌ها جواب‌های مختلفی می‌دهند؛ سپس می‌گویم بیایید نظر هوش مصنوعی را دراین‌باره بدانیم. حساب هوش مصنوعی من دقیقا می‌داند که معلم پایه پنجم هستم و دانش‌آموزانم در چه سطحی از دانش هستند؛ بنابراین باتوجه‌به سطح کلاس، پاسخ می‌دهد؛ از منابع مختلف نیز استفاده می‌کنم. جست‌وجو در سایت‌هایی که بتوانیم در تدریس از آن‌ها استفاده کنیم زمان‌بر است؛ اما وقتی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنم سایت‌هایی را که موردنیازم و همچنین رایگان است، به من معرفی می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال، برای مبحث فسیل‌ها نیاز داشتیم یک بازدید مجازی داشته باشیم. هوش مصنوعی موزه‌ای را که امکان بازدید مجازی از آن‌ها فراهم بود، به ما نشان داد و دانش‌آموزان توانستند طبقات گوناگون موزه را با نماهای مختلف ببینند؛ البته دانش‌آموزان هر زمان سؤالی از هوش مصنوعی داشته باشند، میتوانند با اجازه من از هوش مصنوعی بپرسند.»
چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در تدریس
او در ادامه به چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در حوزه آموزش می‌پردازد: «یک مورد از چالش‌ها این است که دانش‌آموزان پاسخ تمرین‌های روزانه‌شان را از هوش مصنوعی می‌پرسند. این مسئله باعث شده کمی تنبل شوند و دیگر خودشان دنبال راه‌حل نگردند؛ همچنین منابع و سایت‌هایی که هوش مصنوعی به من معرفی می‌کند، از هر ده مورد، حداقل پنج، شش مورد این‌طور است که ما به دلیل تحریم نمی‌توانیم با آی‌پی ایران از آن‌ها استفاده کنیم و دسترسی نداریم؛ این مورد نیز در پیداکردن منابع گوناگون مشکل ایجاد می‌کند؛ البته باید به این نکته اشاره کنم که هوش مصنوعی و فناوری‌های جدید برای تغییر روند ثابت تدریس موردنیاز هستند. در دوره ابتدایی متأسفانه دروس با روندی ثابت تدریس می‌شوند و معلم دیگر خودش را به چالش نمی‌کشد؛ فناوری‌های جدید یا تدریس‌های به‌روز را دنبال نمی‌کند و ذهن و بدنش به همان فرایند تدریس عادت می‌کند؛ بدون ایجاد تغییری که هم انگیزه‌ای برای خودش و هم تنوعی برای دانش‌آموزان باشد. این موضوع باعث می‌شود فضای کلاس کسل‌کننده و یکنواخت باشد. یکی از مشکلاتی که برخی معلمان دارند، همین است که خودشان را برای چیزهای جدید به چالش نمی‌کشند. هنگامی که معلم این کار را انجام نمی‌دهد، چه انتظاری از دانش‌آموز می‌رود که بخواهد مهارت حل مسئله پیدا کند و با مهارت‌های شناختی مشکلاتش را حل کند؟ این می‌شود که دانش‌آموزان باگذشت یک دقیقه زمان از یک مسئله، آن را رها می‌کنند و دنبال راه‌حل شخصی‌سازی‌شده نمی‌گردند.»
دوره‌های ضمن خدمت معلمان باید به‌روز شود
معلم پایه پنجم ابتدایی یکی از چالش‌های عملکرد معلمان را به‌روزنبودن دوره‌های ضمن خدمت می‌داند و بیان می‌کند: «در مدارس سایر کشورها دوره‌های ضمن خدمتی وجود دارد که از دوره‌هایی که برای ما گذاشته می‌شود، بسیار کاربردی‌تر هستند؛ درنتیجه اطلاعات آن‌ها به‌روزتر است. بهتر است برای معلمان دوره‌های عملی برگزار شود تا در مباحثی مانند روش‌های تدریس ریاضی، علوم و… به‌صورت عملی و کاربردی‌تر آموزش ببینند. این کار یکی‌دو بار انجام شد و بازدهی بسیار خوبی داشت. اگر چنین دوره‌هایی بیشتر شود، نتایج مفیدی خواهند داشت.»
کرونا؛ فرصتی برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی
حیدری در انتهای گفت‌وگو به فرصت‌هایی که کرونا برای استفاده از هوش مصنوعی در حوزه آموزش ایجاد کرد، اشاره می‌کند: «به سبب دوران کرونا که برخی از معلمان در مدرسه آموزش مجازی را برگزار می‌کردند، مدارس ما دسترسی خوبی به اینترنت دارند؛ بعضی از مدارس هم‌اتاق‌های فناوری دارند. اگر برنامه‌ریزی خوبی انجام شود، تعداد زیادی از مدارس هستند که میتوانند بستر مناسبی برای برگزاری دوره‌های استفاده از هوش مصنوعی، چه برای معلمان و چه برای دانش‌آموزان، فراهم کنند. از طرف دیگر، بیشتر دانش‌آموزان به اینترنت و تلفن همراه دسترسی خیلی خوبی دارند و از آن برای بازی‌های آنلاین استفاده می‌کنند. حال که میسر است، چه‌بهتر که دانش‌آموزان را به سمت استفاده از فناوری‌ها و هوش مصنوعی سوق دهیم.»
