حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان، در حاشیه نشست بغداد۲ در اردن با وزیر خارجه عربستان دیدار کرد و پس از آن در توئیتر خود نوشت: «در حاشیــه کنفرانـس “بغداد-۲” با همتای سعودی‌ام دیدار کردم و در این ملاقات وزیر خارجه عربستان سعودی نسبت به آمادگی کشورش برای ادامه مذاکرات با ایران ابراز اطمینان کرد.»؛ ملاقاتی که طی روزهای پیش از برگزاری نشست اردن در رسانه‌ها بسیار از آن صحبت شــده بـــود و مهـــم‌تـــریـــن محـــور ایـــن دیدار را ازسرگیری دور جدید مذاکرات تهران-ریاض عنوان کرده بودند. روابط ایران و عربستان دوکشور مهم خاورمیانه و حوزه خلیج‌فارس که به‌نوعی رقیب یکدیگرند و از قدرتمندترین کشورهای منطقه به‌شمار می‌روند، از سال 1394 تا کنون بدون تعاملات دیپلماتیک گذشته است و طی ایــن سـال‌هــا لزوم بازبینــی در اختــلافـــات تهران_ریاض و احیای روابط میان آن‌ها از مهم‌ترین چالش‌های دوطرف و مورد توجه بسیاری از کشورها منطقه نیز بوده است؛ تا جایی که طی یک‌سال گذشته در بازبینی اختلافات تهران-ریاض تلاش‌هایی در قالب پنج‌دور مذاکرات با میانجیگری عراق صورت گرفته است و روند مذاکرات به جایی رسید که قرار بود سفارتخانه‌های دوطرف نیز فعال شوند؛ اما سنگ‌اندازی‌های ذی‌نفعان این عدم‌ارتباط و همچنین نبود حسن‌نیت ازسوی عربستان در احیای روابط سعودی‌ها با تهران و به سرانجام‌نرسیدن مذاکرات نقش بسیار داشت. حالا در آخرین اظهارات مقامات دوکشور صحبت از برقراری دوباره مذاکرات است؛ اما آیا این احیای روابط با وجود مواضع و سیاست‌های سعودی‌ها در قبال ایران قابل اجراست؟
اهمیت احیای روابط و موانع عادی‌سازی روابط تهران- ریاض
روابط ایران با عربستان سعودی در همه زمان‌ها همراه با رقابت، همکاری و تنــش بــوده و شــرایــط منطقـــه‌ای و بین‌المللی در مقاطع مختلف زمانی و نقش بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز در متفاوت‌بودن آن تأثیر بسیار داشته است و سیاست خارجی آن‌ها متأثر از جریان‌ها و تحولات در سطوح داخلی و بین‌المللی. از طرفی، از اهمیت و الزام به این روابط و همکاری، چه پیش از قطع تعاملات تهران و ریاض و چه در طول این سال‌ها، کاسته نشده است؛ چراکه هر دوطرف به‌دلیل عوامل ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی به یکدیگر نیاز دارند. به نوشتــه پژوهشگـــران منطقـــه‌ای، عربستان به لحاظ مذهبی و به جهت وجــود حرمیـــن شرفیـــن برای تمــامی مسلمانان جهان از جایگاه و اهمیت والایی برخوردار بوده و هست. از طرفی، عربستان سعودی مهم‌ترین و اثرگذارترین عضو شورای همکاری خلیج‌فارس بوده و از سوی‌دیگر ایران نیز بزرگ‌ترین کشور منطقه با بیشترین خط ساحلی در خلیج‌فارس است. هــــر دوکشـــور از جملــه مهـــم‌تریـــن و پرنفوذترین اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت «اوپک» بوده و قادر به بیشترین تأثیرگذاری در قیمت جهانی نفت و دوکشور نیز از جمله بنیان‌گذاران و اعضای تأثیرگذار در سازمان همکاری اسلامی (OIC) هستند؛ بنابراین باتوجه به شـــرایــط و موقعیــت منطقـــه‌ای و بین‌المللــی دوکشـــور از تمــام زوایـــا و جوانب، ازسرگیری روابط ایران و عربستان از الزامات است؛ موضوعی که البتــه با موانـــع بسیـــاری مواجــــه است. علاءالدین بروجردی، نماینده سابق مجلس و سفیر اسبق ایران در عربستان در گفت‌وگویی رسانه‌ای از تلاش تهران-ریاض برای ازسرگیری روابط سیاسی گفته است.به گفتــه این دیپلمــات کشورمــان، اکنون اراده سیاسی در ایران و عربستان مبنی بر احیای روابط است و منافع طرفین نیز در برقراری مجدد روابط تعریف می‌شود؛ این در حالی است که سیاست کلی جمهوری اسلامی ایران داشتن رابطه خوب با همه کشورها با اولویت همسایگان است؛ رویکردی که رابطه با عربستان از آن مستثنا نیست؛ اما به دلایل متعدد که سهم قدرت‌های خارجی، به‌ویژه آمریکا و رژیم صهیونیستی در آن بسیار زیاد است، این رابطــه و رونـــد مـــذاکــرات آن‌هـــا طـــی ایـــن یــک‌ســـــال را دچـــار فراز‌وفرودهایی کرده است.
عوامل برون‌مرزی اصلی؛ مانع برقراری روابط با سعودی‌ها
او همچنین برگزاری پنج‌دور مذاکرات و گفتوگو میان مقامات دوکشور در عراق را نشان‌دهنــده عــزم طرفیــن در حل مشکلات و برقراری رابطه منطقی در مقطع فعلی دانست و گفت: «این سیــاست همچنــان تغییری نکــرده و تهران همچنان در تلاش است که رابطه خود با عربستان را احیا کند و عربستان نیز طبق اظهارنظرهای اخیر مقامات این کشور در پی ایجاد روابط مثبت با ماست؛ اما این اراده طرفین باید محقق شود و ما باید به موانع غالب شویــم.» بــروجــردی همچنین اصلی‌ترین مانع در برقراری این روابط دیپلمـــاتیک را عوامل بــرون‌مـــرزی عنوان کرد و افزود: «سیاست‌های آمریکا و انگلیس در خصوص روابط ایران و عربستان از اصلی‌ترین موانع است. رژیم صهیونیستی نیز همواره با اهداف مشخصی دست به اخلال‌گری زده است؛ البته این عوامل از آغاز پیروزی انقلاب وجود داشته و آمریکایی‌ها که منافع نامشروع خود را از سال۵۷ از دست داده‌اند، مخل روابط ما با بسیاری از کشورهای دنیا از جمله کشورهای منطقه بوده است.»بروجردی افزود: «علت دوم نبود سفیر در دوکشور است که به‌علت حوادث سال ۹۴ رخ داد و روابط دیپلماتیک به‌طور کامل قطع شد. سفرا تسهیل‌کننده و حلال مشکلات دوکشور هستند و نبود سفارتخانه و سفیر عامل دیگری است که می‌توان به‌عنوان یک مشکل آن را تلقی کرد. موضوع دیگر، تبلیغـات در رسانــه‌هــاست که فضا را برای عادی‌سازی روابط سنگین می‌کند.» او ادامه داد: «آنچه مهم است، تلاش برای عادی‌سازی روابط با جهان اسلام است؛ چراکه به میزانی که ما با کشورهای منطقه ارتباط داشته باشیم، جای دشمنان تنگ‌تر خواهد شد و به میزانی که ما غیبت داشته باشیم، آن‌ها حضور خود را پررنگ‌تر می‌کنند؛ بنابراین فکر می‌کنم خوب است که در قبال اظهارنظر وزیر خارجه عربستان مبنی بر داشتن رابطه مثبت با جمهوری اسلامی ایران، ما نیز پاسخ عملی خود را داشته باشیم و به این روند سرعت ببخشیم.»
برقراری رابطه میان ایران و عربستان به ثبات‌منطقه کمک می‌کند
به گفته سفیر سابق ایران در عربستان موضوع ساخت بمب هسته‌ای ازسوی ایران که اخیرا در در بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج‌فارس عنوان شده نیز دروغی است که آنقدر ازسوی آمریکا و اسرائیلی‌ها تکرارشده که برخی کشورهای همسایه آن را باور کردند. او گفت: «ما تنها کشوری هستیم که اضافه بر تعهد در پیمان NPT مبنی بر عــدم‌ساخــت و اشاعــه بمــب‌هــای هسته‌ای، از پشتوانه فتوای مقام معظم رهبری در این زمینه نیز برخورداریم؛ بنابراین ما به‌طور مضاعف مخالف بمب هسته‌ای هستیم و این سلاح در سیاست راهبردی جمهوری اسلامی ایران هیچ جایگاهی ندارد. ما به لحاظ عملیاتی معتقد نیستیم که این سلاح هسته‌ای منجر به افزایش قدرت می‌شود. امروز پاکستان از میان ۵۷کشور اسلامی تنها دارنده بمب هسته‌ای است؛ اما می‌بینید که آمریکایی‌ها تحت‌عنوان مبارزه با طالبان پاکستان از پایگاه‌های خود در منطقه، به‌ویژه زمانی که در افغانستان حضور داشتند، به این کشور اتمی حمله می‌کردند که باعث کشته‌شدن بسیاری از افراد عادی می‌شد. این موضوع نشان می‌دهد که بمب هسته‌ای نمی‌تواند قدرت کشور را بالا ببرد و مبنای ایران به هیچ‌وجه ساخت بمب هسته‌ای نیست. قدرت دفاعی ایران در وهله نخست انسجام ملی، بومی‌شدن دانش تسلیحاتی، فرماندهی معظم‌کل قوا و دیگر مؤلفه‌های قدرت ماست؛ بنابراین کشورهای منطقه نباید این دروغ‌ها را باور کنند و تحت‌تأثیر فضاسازی‌های رسانه‌ای و سیاسی آمریکا و غرب علیه ایران قرار بگیرند.» این دیپلمات سابق کشورمان با اشاره به اینکه بازگشایی کنسولگری‌ها کاملا قابل‌تحقق است و نیازمند اراده سیاسی که به نظر می‌رسد در دو طرف وجود دارد، خاطر نشان کرد: «مسئله یمن جداگانه است و ارتباطی به ما ندارد. ما با یمن هم‌مرز نیستیم و ارتباط فعالی با این کشور نداریم. تاجایی که من دورادور در جریان بودم به‌نظر می‌رسد مجموعه پنج‌دور به نقاط مثبتی که بتواند وارد مرحله عملیاتی شود، رسیده و فکر می‌کنم منافع ملی طرفین نیز اقتضا می‌کند که ما از این مرحله عبور کنیم و بار دیگر روابط رسمی مجدد بین دوکشور برقرار شود؛ چرا که برقراری رابطه میان ایران و عربستان به آرامش، صلح و ثبات منطقه کمک بسیار زیادی خواهد کرد.»
