در همین راستا، مایک پومپئو، رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا، ساعاتی پیش از اعلام نتیجه رأیگیری در شورای امنیت که بهصورت مجازی برگزار شد، گفت: هر کاری را که در چارچوب ابزارهای دیپلماتیک خود بتوانیم، انجام خواهیم داد تا اطمینان حاصل کنیم که تحریمهای تسلیحاتی ایران منقضی نشود. در هفتههای گذشته اظهارات مشابه متعددی در این زمینه از وزیر امور خارجه آمریکا به گوش رسیده است. دو موافق (و درواقع تنها یک موافق) با قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران – که مطابق برجام 27 مهرماه به پایان میرسد- یک شکست کامل برای دونالد ترامپ در آستانه انتخابات ریاستجمهوری در 13 آبان 1399 است.
به عبارت دیگر او در حالی در مقابل جو بایدن قرار میگیرد که ایران به بازار خریدوفروش تسلیحات متعارف بازگشته است. ترامپ، بایدن را «جو خوابآلود» توصیف میکند؛ اما حالا این خود اوست که باید چشمانش را باز کند تا ببیند تنها یک کشور (جمهوری دومینیکن) به قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی، رأی موافق داده (با خود آمریکا دو موافق) و به خاطر 11 رأی ممتنع و با محاسبه دو رأی مخالف روسیه و چین، نیازی به حق «وتو» پیدا نشد. قطعنامههای شورای امنیت، هنگامی تصویبشده بهحساب میآید که تمام پنج عضو دائم به اضافه دستکم چهار عضو از 10 عضو غیر دائم به آن رأی داده باشند؛ ازاینرو اگر به قطعنامهای 14 عضو رأی دهند و یک عضو دائم (یکی از پنج کشور) رأی ندهد تصویب نشده و اصطلاح حق وتو به کار میرود؛ اما این بار حتی اگر روسیه و چین هم رأی ممتنع میدادند باز به 9 نمیرسید و از این حیث هم برای ایران یک موفقیت است. در ضمیمه «ب» قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد آمده است: «یگانه روش مشروع برای تجدیدنظر در نظام انتقال تسلیحات، تصمیم متفقالقول کمیسیون مشترک برجام است».
بهعبارتدیگر، اگر شورای امنیت به قطعنامه پیشنهادی آمریکا رأی میداد، درواقع علیه قطعنامه پنج سال پیش خود در 24 تیر 1394 رأی داده بود و ازاینرو قابل پیشبینی بود که قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی رأی نیاورد؛ منتها تصور نمیشد حتی بدون مخالفت روسیه و چین هم این اتفاق، رخ دهد. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، از اقدام شورای امنیت به عدم تمدید تحریم تسلیحاتی ایران انتقاد کرد. او اعلام کرد: شورای امنیت سازمان ملل متحد وظیفه حفظ صلح و امنیت بینالمللی را برعهده دارد. این شورا امروز نتوانست مجموعه مأموریتهای اساسی خود را محقق کند. شورای امنیت قطعنامه معقولی را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ۱۳ساله ایران رد کرد. او خاطرنشان کرد که این اقدام زمینه را برای ایران جهت خریدوفروش تسلیحات متعارف بدون محدودیتهای خاص سازمان ملل برای اولین بار در بیش از یک دهه گذشته فراهم کرد. پومپئو ادامه داد: ناکامی شورای امنیت در اقدام قاطعانه برای دفاع از صلح و امنیت بینالمللی غیرقابلتوجیه است. او با بیان اینکه کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی بهشدت از تمدید تحریمها حمایت کردند، ادعا کرد: شش عضو شورای همکاری خلیجفارس باهم جمع شدند تا از شورای امنیت بخواهند تحریم را تمدید کند. اسرائیل نیز از شورا خواست که همین کار را انجام دهد تا از گسترش و مدرنسازی زرادخانه ایران جلوگیری کند. وزیر امور خارجه آمریکا خاطرنشان کرد: ایالاتمتحده هرگز دوستان ما را در منطقه، که انتظار بیشتری از شورای امنیت داشتند، رها نخواهد کرد.او تأکید کرد که کشورش به کار خود ادامه خواهد داد تا اطمینان حاصل شود ایران، آزادی خریدوفروش تسلیحات را نداشته باشد. از سوی دیگر «رابرت اوبرایان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، درباره رد قطعنامه ضد ایرانی دولت ترامپ در شورای امنیت گفت: رأی قدرتهای اروپایی در سازمان ملل متحد درباره تحریم ایران مأیوسکننده بود و ما باختیم.
اوبرایان در گفتوگو با فاکسنیوز
در خصوص عدمحمایت قدرتهای اروپایی همچون انگلیس، فرانسه و آلمان از آمریکا در جلسه رأیگیری شورای امنیت درزمینه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، گفت: این موضوع مأیوسکننده بود؛ اما نه تعجبآور. او افزود: امروز ما (آمریکا) باختیم، اما هنوز تمام نشده است.
واکنش ایران به شکست آمریکا در شورای امنیت
رئیس جمهور روز گذشته در واکنش به شکست آمریکا در شورای امنیت اظهار کرد: برای اولینبار است که در طول تاریخ آمریکا قطعنامهای علیه ایران تهیهکرده و فقط یک رأی آورده است؛ آنهم یک کشور کوچک! یک جزیره! که اگر بگویم یک جزیره هم زیادی است! یک نصفه جزیره! چون جزیرهای است که یکی از کشورهایش این کشور است. کشوری کوچک به اسم دومینیکن! ببینید آمریکا کارش به کجا رسیده است که جز خودش فقط یک کشور کوچک با او همراهی میکند! او افزود: این تصور وجود داشت که قطعنامه آمریکا رأی نیاورد یا با لابیگری اندکی رأی جمع کند؛ اما این اتفاقی که افتاد، نشان داد که اوضاع چگونه است؛ یعنی حتی نیازی به وتوی این طرح هم پیدا نشد، چون جز آمریکا این قطعنامه تنها یک رأی داشت و یک شکست سیاسی بزرگ دیگر برای آمریکا ثبت شد.در آمریکا هم مجید تختروانچی، نماینده ایران در سازمان ملل، در سخنانی پس از رأی مخالف شورای امنیت به پیشنویس قطعنامه ضدایرانی آمریکا، اظهار کرد: مماشات هرگز در خدمت منافع مشترک بشریت نبوده، بلکه برعکس، صرفا قلدرها را جریتر کرده است. همه کشورها بهویژه اعضای شورای امنیت وظیفه دارند تا با همه توان خود اعتقاد به ارزشها، اهداف و اصول مندرج در منشور ملل متحد را احیا کنند. ما این را به خودمان و نسل آینده که اجبارا با پیامدهای اقدام یا بیعملی ما زندگی خواهد کرد، مدیون هستیم.در سخنرانی روانچی آمده است: تنها در شش کشور همسایه ایران در منطقه خلیجفارس، آمریکا ۵۰ هزار نیرو به همراه ۳۰۰ هواپیمای نظامی، یک ناو هواپیمابر و دهها ناوچه مستقر کرده و چهار مقر فرماندهی مرکزی برای نیروهای زمینی، هوایی، دریایی و نیروهای ویژه خود ایجاد کرده است. از ۴۰ پایگاه نظامی غربی در خاورمیانه، ۲۹ پایگاه آن متعلق به آمریکاست. چنین حجم وسیعی از استقرار نیرو، این منطقه را به بزرگترین مرکز تجمع نیروهای نظامی خارجی در جهان تبدیل کرده است.
بازتاب شکست آمریکا در رسانههای دنیا
بسیاری از رسانههای بینالمللی شکست قطعنامه ضد ایرانی دولت دونالد ترامپ را منعکس کردند و آن را شکست دیگری برای سیاستهای یکجانبهگرایانه دولت ترامـپ دانستند. شبکه تلویزیونی «سیانان» در بازتاب شکست کاخ سفید در تمدید تحریمهای ضد ایرانی در شورای امنیت سازمان ملل نوشت: شورای امنیت پیشنهاد آمریکا برای تمدید تحریمهای ایران را رد کرد. آمریکا در حالی در شورای امنیت سازمان ملل شکست خورد که بسیاری از متحدان و همچنین کارشناسان درباره خطرات بالقوه از هم گسیختن این توافق مهم هشدار داده بودند. شبکه تلویزیونی فاکس نیوز در بازتاب این شکست واشنگتن گفت: شورای امنیت سازمان ملل روز جمعه قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را که موعد آن در ماه اکتبر (مهر) پایان میپذیرد،رد کرد؛ اقدامی که به نظر میرسد منتج به تلاش یکجانبه دولت ترامپ دراین زمینه علیه ایران شود. این رسانه آمریکایی به این موضوع اشاره کرد که میزان حداکثری مخالفت با قطعنامه پیشنهادی آمریکا در جلسه نیمهشب شنبه (به وقت ایران) شورای امنیت سازمان ملل به حدی بود که روسیه و چین در مخالفت با این قطعنامه ضد ایرانی، لزومی بر استفاده از حق وتو خود ندیدند. «کارول موره لو»، مقالهنویس واشنگتنپست، دراینباره نوشت: آمریکا خجالتزده، شکستی را در شورای امنیت سازمان ملل متحمل شد. آمریکا برای آنکه رأی بیاورد، قطعنامه پیشنهادی خود را اصلاحکرده بود؛ اما همین قطعنامه اصلاحشده هم رأی نیاورد. رأیگیری بهصورت مجازی انجام شد و اکنون تحریم تسلیحاتی ایران از ۱۸ اکتبر (۲۷ مهر) برداشته میشود.واشنــگتــنپســت در ادامــه گـــزارش میدهد: شورای امنیت با این رأیگیری در حقیقت دست رد بر سیاست بهاصطلاح «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه ایران زد. فشار حداکثری «علامت و نماد» سیاست خارجی دولت ترامپ بوده است. این نشریه آمریکایی میافزاید: لغو تحریم تسلیحاتی ایران، یکی از الزامهای توافق هستهای ایران بوده و دولت «ترامپ» در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) از این توافق خارج شده است و بقیه اعضای شورای امنیت میگویند که او حق تحمیل عقیده درباره بندهای توافق را ندارد.
11 رأی ممتنع به چه معناست؟
از نیمهشب شنبه بهوقتایران که نتیجه آرای اعضای شورای امنیت اعلام شد، کارشناسان روابط بینالملل و سیاست خارجه در ایران و جهان به این رأی واکنشهای مختلفی نشان دادند: برخی کارشناسان معتقدند که گرایش کلی جامعه جهانی را میتوان در یازده رأی ممتنع اعضای شورای امنیت به قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران مشاهده کرد. از مجموع 15 عضو شورای امنیت، آمریکا و جمهوری دومینیکن به قطعنامه پیشنهادی رأی مثبت، چین و روسیه رأی منفی و بریتانیا، فرانسه، آلمان، بلژیک، استونی، اندونزی، ویتنام، آفریقای جنوبی، تونس، نیجر و سنت وینسنت رأی ممتنع دادند. درواقع نمایندگان قارههای اروپا، آسیا و آفریقا با رأی ممتنع خود، ضمن نشان دادن نوع گرایششان به چگونگی حلوفصل بحرانهای بینالمللی، از همراهی با قطبهای بزرگ نظامی جهان اجتناب کردند. بهعبارتدیگر، نمایندگان اکثریت کشورهای جهان نشان دادند که خواهان شیوههایی متفاوت از دولت آمریکا و نیز رقبای چینی و روسی آن برای مدیریت نظام بینالمللیاند؛ بنابراین، هیچکدام از این قدرتهای نظامی نباید انتظار حمایت کورکورانه دیگرکشورها را از سیاست خود داشته باشند. درواقع، رد قطعنامه پیشنهادی ایالاتمتحده در شورای امنیت به معنای حمایت آنها از لغو تحریم تسلیحاتی ایران در مهرماه سال جاری نیست؛ بلکه به مفهوم مخالفت آنها با شیوه عملکرد آمریکا در تحمیل اراده خود به جامعه جهانی است.