به گزارش اصفهان زیبا؛ میکروبهای روده که با عنوان «میکروبیوتای روده» شناخته میشوند، مجموعهای عظیم از باکتریها، ویروسها و قارچها هستند که در دستگاه گوارش انسان زندگی میکنند. این موجودات ریز نقش مهمی در سلامت بدن دارند؛ از هضم و جذب مواد مغذی و تولید ویتامینها گرفته تا تنظیم سیستم ایمنی و خلقوخو.
پژوهشها نشان میدهد بیش از ۱۰۰ تریلیون میکروارگانیسم در روده هر انسان زندگی میکند و این جامعه میکروبی مانند یک اندام مستقل در بدن عمل میکند. هرگونه تغییر در ترکیب آن میتواند سلامت انسان را به خطر بیندازد. به هم خوردن تعادل این باکتریها یا «دیسبیوزیس»، عامل مهمی در بروز بیماریهایی چون چاقی، دیابت نوع دو، افسردگی، مشکلات گوارشی و حتی برخی سرطانها شناخته میشود.
در این زمینه مهسا رضازادگان، کاندیدای دکترای تخصصی علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان توضیح لازم را داده است.
تهدید نامرئی در بدن ما
بر اساس پژوهشی که توسط بنده و همکارانم انجام شده، میتوان گفت؛ قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مانند آرسنیک، سرب و جیوه، میتواند به طور مستقیم ترکیب میکروبی روده را بر هم بزند و سلامت بدن را تهدید کند.
این تحقیق که به صورت مرور سیستماتیک بر پایه ۱۲ پژوهش بینالمللی انجام شده، نشان داده است که فلزات سنگین از طریق آب، خاک، هوا و مواد غذایی آلوده وارد بدن میشوند و در درازمدت سبب کاهش تنوع باکتریهای مفید روده میشوند.
حتی مقادیر اندک فلزات سنگین، اگر به طور مداوم وارد بدن شوند، میتوانند باعث اختلال در تعادل میکروبیوتای روده و افزایش التهابهای مزمن شوند. این تغییرات زمینهساز بروز بیماریهایی مانند دیابت، چاقی و اختلالات عصبی هستند.
وقتی فلزات سنگین باکتریهای مفید را میکشند
نتایج مطالعات نشان میدهد فلزاتی مانند آرسنیک و سرب، باعث افزایش باکتریهای التهابی نظیر Collinsella میشوند. این باکتری با بیماریهایی چون دیابت نوع دو، آرتریت روماتوئید و سندرم روده نشتی ارتباط دارد.
افزایش این باکتریها میتواند باعث التهاب گسترده در بدن شود و متابولیسم چربیها و قندها را مختل کند.
در مقابل، قرار گرفتن در معرض جیوه، موجب کاهش باکتریهای مفید مانند Bifidobacterium و Lactobacillus میشود؛ باکتریهایی که در تقویت سیستم ایمنی، هضم بهتر غذا و جلوگیری از رشد میکروبهای بیماریزا نقش کلیدی دارند. کاهش این باکتریها میتواند موجب نفخ و اختلال در جذب مواد مغذی شود.
ارتباط سلامت روده و ذهن
تحقیقات جدید نشان دادهاند که بین روده و مغز ارتباط مستقیمی وجود دارد؛ به این مسیر ارتباطی، «محور روده–مغز» گفته میشود.
هر تغییر در ترکیب میکروبی روده، بهویژه در اثر آلودگیهای فلزی، میتواند بر تولید هورمونهای عصبی مانند سروتونین و دوپامین تأثیر بگذارد. این اختلالات نهتنها باعث مشکلات گوارشی میشود، بلکه در بلندمدت میتواند زمینهساز افسردگی، اضطراب و کاهش تمرکز نیز باشد.
تغذیه سالم؛ راهی برای بازسازی تعادل میکروبی
تغذیه مناسب میتواند نقش مؤثری در کاهش اثرات منفی فلزات سنگین داشته باشد.
رعایت رژیم غذایی غنی از فیبر، آنتیاکسیدان و پروبیوتیک، به بازسازی تعادل میکروبی کمک میکند. فیبرهای محلول مانند پکتین در سیب و مرکبات، بتاگلوکانها در جو دوسر و اینولین در سیر و پیاز، غذای مناسبی برای رشد باکتریهای مفید هستند.
مصرف مواد غذایی تخمیری مانند ماست پروبیوتیک، کفیر و ترشیهای طبیعی به افزایش باکتریهای مفید کمک میکند.
همچنین، پرهیز از مصرف برنجهای آلوده به آرسنیک و ماهیهای حاوی جیوه از راههای مؤثر در کاهش جذب این فلزات است.
مصرف فیبر، آنتیاکسیدانها و پروبیوتیکها میتواند تا حد زیادی اثرات مخرب فلزات سنگین را کاهش دهد و تعادل میکروبیوتای روده را به حالت طبیعی بازگرداند.
سبک زندگی سالم، روده سالم
علاوه بر تغذیه، داشتن سبک زندگی سالم نیز نقش مهمی در سلامت میکروبی روده دارد. خواب کافی، فعالیت بدنی منظم، دوری از مصرف بیرویه آنتیبیوتیکها و نیز کاهش استرس از مهمترین عوامل حفظ تعادل میکروبی هستند.
باید توجه داشت که استرسهای طولانیمدت میتوانند عملکرد روده را مختل کنند و ترکیب باکتریهای مفید را کاهش دهند.
ضرورت نظارت و سیاستگذاری زیستمحیطی
با توجه به افزایش آلودگی فلزی در محیط زیست، از مسئولان انتظار میرود برنامههای نظارتی دقیقتری برای کنترل این آلایندهها در آب، خاک و مواد غذایی تدوین کنند.
پایش منظم منابع آبی، کنترل صنایع آلاینده و آگاهسازی عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است.
در نهایت، آگاهی مردم از منابع آلودگی و رعایت اصول تغذیهای سالم میتواند سپری مؤثر در برابر اثرات پنهان فلزات سنگین باشد. سلامت روده، نه تنها کلید سلامت جسم، بلکه راهی برای حفظ آرامش ذهن و روح نیز هست.
