به گزارش اصفهان زیبا؛ استفاده از بسترهای علمی و پژوهشی در روابط بین‌المللی شهرها می‌تواند به تحقق بیشتر اهداف شهری بینجامد؛ فضایی که جدای از توسعه همکاری‌های دانشگاهی و مراکز علمی در قالب طرح‌های مشترک، سطح علمی، فرهنگی و اجتماعی شهر را ارتقا می‌بخشد و درنهایت آورده اقتصادی را برای طرف‌های همکار به همراه خواهد داشت؛ به‌عنوان‌مثال تعاملات علمی و پژوهشی ازجمله اقداماتی است که اصفهان در ارتباط با شهرهای خواهرخوانده خود مدنظر دارد؛ فعالیتی مشترک میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فناوری دوطرف که با استفاده از توانمندی‌های علمی زمینه تقویت ارتباطات شهرها را در حوزه بین‌الملل ایجاد می‌کند؛ این در حالی است که اصفهان با داشتن دانشگاه‌های بسیاری قوی با رتبه‌های قابل‌توجه در سطح کشور و همچنین در حوزه بین‌الملل می‌تواند از این ظرفیت به نحو بهتری استفاده کند و در برآورده‌شدن اهداف شهری همکاری مشترک بیشتری با نهادهای علمی شهری در دیگر کشورها داشته باشد و در مقابل برای رسیدن به این نقطه مشترک، دانشگاه‌ها و مراکز علمی نیز باید از ظرفیت‌های موجود به‌درستی استفاده کنند و با دیپلماسی علمی قوی‌تر فعالیت‌های همگام با استانداردهای جهانی را انجام دهند.
در همین رابطه «اصفهان زیبا» در گفت‌وگو با برخی مدیران و رؤسای دانشگاهی فعال در حوزه تعاملات بین‌المللی، به بررسی ظرفیت‌های دانشگاه‌های اصفهان در برقراری ارتباطات بین‌المللی و همچنین چالش‌ها و موانع پیش پای دانشگاه‌ها و مراکز علمی اصفهان در این خصوص پرداخت که خلاصه‌ای از این گفت‌وگوها را در ادامه می‌خوانید.
سیاست اصلی دانشگاه اصفهان در تعاملات بین‌المللی کیفیت است، نه کمیت
آرش شاهین، مدیر همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه اصفهان، با اشاره به اینکه فعالیت‌های بین المللی دانشگاه اصفهان فعال‌تر از گذشته درحال انجام است، به «اصفهان زیبا» گفت: «طی یک سال اخیر تعداد توافق‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌های امضاشده دانشگاه اصفهان با سایر دانشگاه‌های سراسر دنیا نزدیک به 40 عدد بوده که این نشان از سطح فوق‌العاده بالای اقدامات دانشگاه در حوزه بین‌الملل است. نکته دیگری که به تعاملات بین‌المللی دانشگاه اشاره دارد، برگزاری رویدادهای بین‌المللی است. دانشگاه اصفهان در سال 1402 رویدادهای فوق‌العاده سنگینی همچون برگزاری کمیته دیپلماسی ملل با حضور سفرای بسیاری از کشورهای مختلف که توانایی اصفهان را در یک مقیاس بین‌المللی نشان داد، برنامه جایزه مصطفی با حضور بیش از 15 کشور که در حاشیه آن چند فرصت بین‌المللی از آنِ دانشگاه اصفهان شد و درنهایت برگزاری اجلاس اصفهان _آفریقا با حضور ده کشور و تدوین پیش‌نویس 13 تفاهم‌نامه در این بستر را از سر گذراند؛ اتفاقات و رویدادهای بین‌المللی که باعث رؤیت‌پذیری و دیده‌شدن دانشگاه و البته صعود رتبه دانشگاه اصفهان در برخی از بخش‌ها از رتبه دورقمی به تک‌رقمی شد؛ مجموعه اقداماتی و موفقیت‌هایی که همگی بر اساس نقشه راهی انجام شد که از ابتدا مشخص کرده بودیم.»
مشاور رئیس دانشگاه اصفهان در امور بین‌الملل در ادامه با بیان اینکه دانشگاه اصفهان در دو سطح افزایش تعداد توافق‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌های به‌امضارسیده و همچنین برگزاری رویدادهای بین‌المللی دستاوردهای قابل‌توجهی داشته است، خاطرنشان کرد: «بازتاب این اتفاقات هم تقویت سیاست خارجی ایران و هم افزایش ارتباط اصفهان با وزارت خارجه را در پی داشته است. آن‌طور که هم‌اکنون وزارت خارجه کشورمان نوعی اعتماد به دانشگاه اصفهان به دلیل برگزاری همین رویدادها و تعاملات بین‌المللی دانشگاه در حوزه بین‌الملل دارد؛ چراکه استفاده از ظرفیت‌های علمی در پیشبرد دیپلماسی عمومی و سایر حوزه‌ها نیز استفاده می‌شود.»
اهمیت نگاه و عملکرد رهبر یک سازمان در مسیر دیپلماسی علمی
شاهین با این تأکید که در دیپلماسی ما درخواستی را رد نمی‌کنیم و اگر پیشنهادی به سمت ما ارائه شود مطمئنا آن را قبول می‌کنیم، ادامه داد: «در میدان بازی آن کسی برنده است که در مذاکره با حفظ منافع پیروز شود. باور ما هم بر این است.»
او افزود: «مدیریت و رهبری در دیپلماسی بسیار مهم است؛ به‌عنوان مثال رئیس دانشگاه اصفهان با داشتن تجربه چهارساله در حوزه دیپلماسی به بنده این اختیار را داده که در حوزه دیپلماسی و ارتباطات بین‌المللی هر اقدامی که لازم است، برای دانشگاه انجام دهم. به عبارتی رهبر یک سازمان و عملکرد و نگاه آن در این مسیر بسیار قابل‌توجه است. نگرش راهبران باید در راستای برقراری دیپلماسی باشد و پس‌ازآن عوامل و مجریان نیز باید شایستگی کامل را در این خصوص داشته باشند. البته متأسفانه ما در این حوزه نیروی متخصص کم داریم و از طرفی نیاز به آموزش هم بسیار وجود دارد.»
مشکلات و چالش‌های دانشگاه‌ها در حوزه بین‌الملل
مدیر همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه اصفهان با اشاره به چالش‌ها و مشکلات دانشگاه‌ها در ارتباطات بین‌المللی گفت: «مشکلات ما به دلیل تعاملات بین‌المللی خاص است و به‌ناچار به یک‌سری مؤلفه‌های بیرونی وابسته است. تحریم‌ها، محدودیت‌های ارزی، انتقال ارز و… همگی شرایط بسیار اذیت‌کننده‌ای برای ما ایجاد کرده است. البته همیشه یک‌سری ترفندها برای دورزدن این مشکلات همچون تحریم‌ها وجود دارد؛ چالشی که نه‌تنها برای ما، بلکه برای نظام آموزش عالی ایران هم وجود دارد. دومین چالش بحث نظام اطلاعاتی یکپارچه است. آمار و اطلاعات برای تمام نظام‌های رنکینگ باید یکپارچه باشد. اطلاعات پروژه‌ها باید در سیستم اطلاعاتی ریخته شود؛ سیستمی که ما متأسفانه از آن برخوردار نیستیم. سیستم اطلاعاتی ما در دانشگاه جزیره‌ای است. البته این پروژه در حال انجام است که اگر به نتیجه برسد، رتبه‌بندی‌های ما واقعی‌تر خواهد بود. سومین چالش اما به نبود یک تعریف واقعی از هیئت‌علمی بین‌المللی برمی‌گردد؛ چراکه هیئت‌علمی باید ازلحاظ بین‌المللی رتبه‌بندی داشته باشد.»
همکاری‌های دیپلماتیک در بستر شبکه‌های مشترک دانشگاهی
شاهین همچنین به همکاری‌های مشترک میان دانشگاه‌های استان اصفهان در بستر شبکه‌ای اشاره کرد و افزود: «شبکه دانشگاه‌های اصفهان که شامل دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه هنر اصفهان و شهرک علمی‌تحقیقاتی است که باهم در تعامل و همکاری هستند و رویدادهای مهم بین‌المللی را باهم چک می‌کنند؛ به‌عنوان‌مثال پروژه مشترک دیپلماسی ملل در بستر این شبکه به سرانجام رسید.»
او با بیان اینکه در این فضا کار شبکه‌ای بسیار مهم است، ادامه داد: «این همکاری دانشگاهی هم به معرفی بهتر دانشگاه‌ها در حوزه بین‌الملل و هم جذب دانشجو و درنهایت توسعه می‌انجامد.»
مدرسه زمستانی اصفهان و مالزی
مدیر همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه اصفهان با اشاره به نمونه‌ای از همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه اصفهان ادامه داد: «در تفاهم‌نامه‌هایی که دانشگاه اصفهان با برخی دانشگاه‌های مالزی داشته، به برگزاری مدرسه زمستانی مشترک اشاره شده است. برنامه‌ای در ارتباط با یکی از مؤسسات مهم مالزی که سرفصل‌های این مدرسه شامل دیپلماسی بین‌المللی و نقش آن در توسعه دانشگاه‌ها، ملاحظات اجتماعی، زنان، نسل جوان و ملاحظات بین دو کشور و … است که در اسفندماه برگزار خواهند شد. این مدرسه یک هفته به طول می‌انجامد.»
عدم محدودیت دانشگاه در ارتباطات بین‌المللی
شاهین با بیان اینکه ارتباطات بین‌المللی دانشگاه اصفهان با تمرکز بر ارتباط با کشورهای منطقه و کشورهای حوزه آسیای میانه است، خاطرنشان کرد: «تعامل با چین و روسیه به‌خصوص روسیه و کشورهای اروپای شرقی همچون بلغارستان، رومانی و کرواسی که در حوزه فعالیت‌های دانشگاهی در بستر بین‌الملل بسیار فعال هستند در برنامه همیشگی ما وجود دارد. ارتباط با کشورهای آفریقایی نیز در دستور کار دانشگاه است. درواقع ما هیچ محدودیتی برای ارتباط نداریم و دانشگاه بر اساس منافع متقابل منعی برای همکاری‌های بین‌المللی ندارد.»
ارتباط دانشگاه اصفهان با خواهرخوانده‌های اصفهان
مدیر همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه اصفهان همچنین با بیان اینکه دانشگاه اصفهان با بیش از نیمی از شهرهای خواهرخوانده اصفهان در تعامل است و همکاری‌های علمی و پژوهشی خوبی با دانشگاه‌های این شهرها دارد، عنوان کرد: «دانشگاه اصفهان با هشت شهر از 15 خواهرخوانده اصفهان ارتباط دارد. با کوالالامپور از مالزی، با سن‌پترزبورگ از روسیه، با یاش از رومانی، با بارسلون از اسپانیا، با ایروان از ارمنستان، با فرایبورگ از آلمان به‌عنوان مهم‌ترین پارتنر دانشگاه اصفهان، با کویت و درنهایت با پورتو از پرتغال.»
بعد اقتصادی فعالیت‌های علمی بین‌المللی
شاهین در ادامه از آورده‌های اقتصادی در بستر تعاملات بین‌المللی دانشگاه‌ها گفت و خاطرنشان کرد: «بعد اقتصادی فعالیت‌های علمی بین‌المللی یا آموزشی است یا پژوهشی؛ آموزشی بیشتر مختص خود دانشگاه است و در بعد پژوهشی اما مشارکت می‌تواند وجود داشته باشد؛ به‌عنوان‌مثال شهرداری با همکاری دانشگاه‌های اصفهان می‌تواند در پروژه‌های زیباسازی شهر با دانشگاه‌هایی از کشورهای دیگر مشارکت داشته باشد و از طریق این مشارکت به سود اقتصادی برسد؛ همچنین دانشگاه اصفهان می‌تواند با یکی از دانشگاه‌های سوئد در خصوص بحث‌های زباله‌های شهری یا حوزه حمل‌ونقل همکاری کند؛ تعاملات و ارتباطاتی که نیاز به همکاری‌های نهادهای شهری بخصوص شهرداری دارد؛ چراکه در غیر این صورت کار به‌خوبی پیش نمی‌رود؛ تعاملاتی که باید دوجانبه بین بخش علمی و بخش شهری صورت گیرد.»
شکل‌گیری مناسبات عمیق علمی و شبکه‌سازی در سفر به کشورها برای اهداف دانشگاهی
سید مهدی ابطحی، رئیس سابق دانشگاه صنعتی اصفهان، نیز درباره تعاملات بین‌المللی دانشگاه‌ها و تأثیر این روابط بر توسعه شهری به «اصفهان زیبا» گفت: «ما در کشور شرایط خوبی ازلحاظ نیروی انسانی داریم. جمعیت دانشجویی ما نیز به‌خصوص در حوزه تحصیلات تکمیلی قابل‌توجه است و در این بخش جزو بهترین‌های دنیا هستیم؛ اما در مقابل در شبکه‌سازی ضعف داریم و در حمایت‌های مالی از پروژه‌های پژوهشی هم با چالش روبه‌رو هستیم.»
او ادامه داد: «در شبکه‌سازی توسعه علمی محصول همکاری دانشگاه‌های مختلف در کشورهای مختلف است. اینکه فکر کنیم در فضاهای غیرمرتبط ما به لحاظ توسعه علمی موفق خواهیم بود، به خاطر عدم‌شناختن ماهیت علم است که این رویکرد کاملا اشتباه است.»
ابطحی با توضیح اینکه شبکه‌سازی علمی و تعاملات علمی ما با دنیا چگونه پیش می‌آید، افزود: «مهم‌ترین موضوع، شرکت در کنفرانس‌ها بین‌المللی است. در کنفرانس‌های علمی است که دانشمندان جمع می‌شوند و در ساعت آزاد، گرد هم می‌آیند و بر روی ایده‌های نو با یکدیگر هم‌فکری می‌کنند؛ فضایی که تنگناهای مالی هیئت‌های علمی سهم ایران را برای شرکت در آن بسیار کم کرده است. این شرایطی برگرفته از تغییرات نرخ ارز، عدم تناسب بودجه دریافتی با تغییر ناگهانی قیمت ارز است و امکان رفتن به کنفرانس‌ها و مأموریت‌های کوتاه‌مدت را در ایران کم کرد.»
به گفته رئیس سابق دانشگاه صنعتی اصفهان، اگرچه ابزارهای الکترونیکی مشکلات ناشی از دوری مسافت را به‌نوعی کم کرده و نسبت به گذشته دانشگاه‌ها تعاملات بین‌المللی بهتری دارند؛ اما فعالیت‌های حضوری و سفر به کشورها برای اهداف مختلف دانشگاهی به شکل‌گیری مناسبات عمیق علمی و شبکه‌سازی کمک می‌کند. او ادامه داد: «این اقدامات اگر صورت نگیرد و نهادهای علمی نتوانند هزینه‌های آن را تأمین کنند ما از مشارکت‌های علمی دنیا به‌مرور دور خواهیم شد.»
ظرفیت‌های دل‌پذیر اصفهان برای جذب بازیگران بین‌المللی
ابطحی همچنین به ظرفیت‌های اصفهان ازلحاظ آرامش، پاکیزگی، مرکزیت اصفهان و رواداری مردم اصفهان، ویژگی‌هایی که این شهر را نسبت به دیگر شهرهای ایران ممتاز کرده است، اشاره کرد و گفت: «پیش از ریاست بنده در دانشگاه صنعتی، در شهرک علمی تحقیقاتی مشغول بودم. در آن زمان برای اولین بار در کشور کنفرانس و گردهمایی پارک‌های علم و فناوری دنیا در اصفهان شکل گرفت که با استقبال خوبی با حضور 150 مهمان از 50 کشور خارجی مواجه شد. در کنار آن کنفرانس علمی و فناوری نشست‌های خوبی هم اتفاق افتاد و ظرفیت اصفهان برای ارتباط بین طرف‌های تجاری رخ داد؛ کنفرانسی که حضور تیم اقتصادی بزرگی از مسقط در اصفهان و شکل‌گیری ارتباط اصفهان نیز با زوریخ از این طریق شکل گرفت.»
او ادامه داد: «اگر ما ارتباط بین فناوران و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها را با مؤسسات علمی خارجی، دانشگاه‌ها و پارک‌های علمی و فناوری برقرار کنیم، مطمئنا بازیگران بین‌المللی بسیاری جذب اصفهان خواهند شد؛ چراکه اصفهان ظرفیت‌ها و دل‌پذیری‌های خوبی برای جذب این امکانات دارد.»
حوزه تجارت و فناوری به سود اقتصادی می‌انجامد
رئیس سابق دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه موقعیت اصفهان در کشور برای فعالیت‌های علمی در سطح بین‌الملل بی‌نظیر است، خاطرنشان کرد: «شاید اگر از جنبه علمی به سمت فعالیت‌های با ترکیب فناوری و تجارت برویم، تنگناهای مالی کمتر شوند؛ چراکه خود این رفت‌وآمدهای علمی دانشگاهی منشأ ایجاد درآمد هستند. همکاری‌های علمی بدین معناست که طرفین سرمایه‌گذاری‌های مشترکی برای دستیابی به اهداف و نتایج علمی می‌کنند؛ اما در همکاری تجاری و فناوری نتیجه زودتر به ثمر می‌رسد؛ چون در این بستر هم بحث بازار مطرح است، هم بحث توسعه فناوری.»
چالش‌های ارتباطات بین‌المللی در ارتباطات دانشگاهی
ابطحی با اشاره به مشکلات و چالش‌های دانشگاه‌ها در ارتباطات بین‌المللی نیز گفت: «زمانی دانشگاه‌ها وارد چالش می‌شوند که حمایت‌های مالی از آن‌ها کم شود. در این شرایط باید بر روی پروژه‌های دانشگاهی سرمایه‌گذاری کرد؛ چراکه توسعه علمی خود یک سرمایه‌گذاری است، نه هزینه. درواقع دانشگاه‌ها در دنیا امکان توسعه اقتصادی را برای شهرها و کشورها پیش می‌آورند. ما باید این دیدگاه را برای خود نهادینه کنیم.»
او ادامه داد: «شانسی که ما داریم این است که تعداد بسیاری دانشجویان ایرانی و همچنین قشر دانشگاهی از ایران در سراسر دنیا مشغول به تحصیل و کار هستند. این موقعیت با اینکه نگران‌کننده است؛ اما جنبه خوب آن را نیز باید مدنظر قرار داد. حضور قشر دانشگاهی ایرانی در کشورهای مختلف خود یک ظرفیت است که ارتباطات را برای ما سهولت می‌بخشد.»
رئیس سابق دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: «توجه به کیفیت و شبکه‌سازی در آموزش عالی، سرمایه‌گذاری در تحقیقات مشترک بین دانشگاه‌ها و توجه به فناوری به‌عنوان مسیر اقتصادی آینده، به‌خصوص در جغرافیای اصفهان که با کمبود آب و آلودگی هوا روبه‌رواست و نیروی انسانی خوبی نیز دارد، این پیام را در بر دارد که باید شکل اقتصادی اصفهان تغییر کند و این یعنی استفاده از مسیر فناوری.»
کشورهایی که اصفهان می‌تواند همکاری خوبی با آن‌ها داشته باشد
ابطحی همچنین پیشنهاد‌هایی برای ارتباط دانشگاه‌های اصفهان با دانشگاه‌هایی از شهرهای مختلف در دیگر کشور داد و افزود: «کشورهای شرق دور و همچنین کشورهای اروپایی گزینه‌های خوبی برای ارتباط با اصفهان هستند. هم‌اکنون محققانی از کشورهایی اروپای غربی علاقه‌مند همکاری با ایران هستند. ایتالیا نیز گزینه خوبی برای همکاری دانشگاهی با اصفهان است؛ چراکه آن‌ها هم با انگیزه‌های نیروهای انسانی ایران و هم تعهد قشر دانشگاهی ما آشنایی دارند. درعین‌حال ارتباط با چین و کره جنوبی هم می‌تواند همکاری فناورانه مثبتی را برای اصفهان به همراه داشته باشد که باید از این فرصت استفاده کرد. به عقیده بنده به‌طور خاص دانشگاه‌های زوریخ، میلان، فرایبورگ و همچنین آخن نیز جای کار بسیاری برای برقراری ارتباطات دانشگاهی با اصفهان دارند.»
