محوطههای باستانی از مهمترین شواهد تمدنی بشری هستند. رازهای نهفته در این سرزمینهای فراموششده، هویت، فرهنگ و تاریخ هر منطقه را آشکار میسازد. محوطههای باستانی از ارکان مهم میراث فرهنگی هستند که حفاظت و پاسداری از آن یکی از مهمترین وظایف میراثی در هر کشوری است.
«ما خودمان کلنگ را کنار گذاشتیم! عملیات عمرانی را متوقف و پروژه کاوش گذر کمرزرین را تعریف کردیم. میتوانستیم این کارها را نکنیم؛ سرمان را زیر بیندازیم و عملیات عمرانی را پیش ببریم؛ اما به جایش ادبیات پروژه را تغییر دادیم. حفظ نشانههای هویتی اصفهان برای ما مهم است»
پروژه احداث گذر کمرزرین این روزها به نفع شناخت ریشههای کهن اصفهان، متوقف شده است و باستانشناسان در این منطقه مشغولبهکارند.
دانش کتیبهشناسی از جمله علومی است که در حوزه باستان شناسی قرار میگیرد و به نوشتهای اطلاق میشود که بر روی سنگ در حاشیه سردر ساختمان یا گوشههای پارچههای خاص سفره و بیرق یا بر صفحههای کتاب نگارش مییابد.
حالا که چـشـم اصـفــهـانـیهـا بـه جمال باران پاییزی در برج عقرب روشن شده، گشتوگذار در میان صفحات خیسخورده تاریخ و مرور روزهای بارانی شهر در قدیم خالی از لطف نیست. باران برای شهری که نماد تاریخیاش (زایچه برج قوس) نبرد ابدی خشکسالی و حاصلخیزی است، همیشه یک اتفاق محسوب میشده است؛ اتفاقی که میتوانسته شیرین و خاطرهانگیز باشد یا در برخی موارد به یک فاجعه تبدیل شود.
دکتر علیرضا جعفریزند از روند کند باستانشناسی به دلیل عدم تأمین بودجه در سالهای گذشته و کاوش نجاتبخش تپه اشرف گفت. هادی الهیاری اما از مطالعه حوضه آبریز زایندهرود بهعنوان کاری که اگر آب دستمان است باید زمین بگذاریم و پیگیریاش کنیم، خبر داد ؛چراکه این مهم، پرده از تمدن شش هزار ساله اصفهان برمیدارد و خلأ مهمی را که در نقشه باستانشناسی کشور است، رفع میکند. راحله یوسفیان درباره موانع کار باستانشناسی و مشکلات این رشته نظیر بوروکراسی اداری گلایه کرد و دکتر علی شجاعیاصفهانی درباره سایت جذاب باستانشناسی زاهدان کهنهناشنیدههای جذابی روایت کرد.
آندره گدار که بود؟!
آندره گدار معمار فرانسوی است که در حدود سی سال در ایران زندگی و کار کرد. او سال 1260 خورشیدی در پاریس به دنیا آمد و در دانشکده هنرهای زیبای پاریس رشته معماری و باستانشناسی را انتخاب کرد و به اتمام رساند. او برای اولین بار در سال 1290 خورشیدی به منطقه خاورمیانه آمد و هدف از این سفر حفاری در سامرا بود. با روی کارآمدن دولت پهلوی، انحصار فرانسه در کاوشهای باستانشناسی ایران به اتمام رسید. بر طبق قرارداد جدید، دولت ایران تعهد داد که یک متخصص اداره اشیای عتیقه زیرخاکی از فرانسه به مدت پنج سال استخدام کند. به همین منظور از آندره گدار در سال 1308 خورشیدی درخواست شد تا برای سازماندهی و مدیریت بخش باستانشناسی ایران به این کشور سفر کند. وی در این سفر پیشنهاد اداره موزه وزارت معارف را دریافت کرد و همچنین مدیریت ادارهکل باستانشناسی ایران را برعهده گرفت.
اوضاع میراث فرهنگی اصفهان در سال 1325 در نگاه و قلم یک محقق ایرانی چگونه بود؟ برای مردمی که خود در شهری زندگی میکنند افول و تخریب آثار تاریخی چون تدریجی بوده و در پیش چشم آنها صورت میگیرد، چندان شوکآور نیست؛ اما محقق یا ناظری که اهل آن شهر نباشد و هرچند وقت یکبار بیاید و از آثار تاریخی شهر بازدید کند، بهتر متوجه خرابیها میشود.
سیوهشتمین نشست از سلسله نشستهای مجازی گروه حفاظت ایکوم ایران، اینبار به موضوع «اقدامات اداره امانی میراث فرهنگی استان اصفهان در حـفـاظــت از دیــوارنــگـــارههــای کـــاخ چهلستون» اخـتـصـاص داشــت. این نشست در تاریخ چهارشنبه پانزدهم بهمن جاری، ساعت ۱۱ تا ۱۲ صبح و از طریق لایو اینستاگرامی و البته در فضای کاخ چهلستون انجام شد. در این نشست دکتر بهشاد حسینی، سرپرست کـارگـروه حفاظت نقاشی ایکوم ایران، عهدهدار میزبانی برنامه بود و هادی الهیاری، مسئول گروه امانی مرمت بنا و تزیینات ادارهکل میراث فرهنگی استان اصفهان و جمعی از استادکاران چون استاد قاسم باباربیع و استاد مجید فروتن حضور داشتند.
تا پیش از کشف الواح بارو و خزانه تختجمشید در خلال کاوشهای مؤسسه شرقی شیکاگو تحت سرپرستی ارنست هرتسفلد و بعدتر اریک اشمیت، اطلاعات پژوهشگران از جامعه ایرانی در عصر هخامنشی بهویژه نقش زنان در این جامعه محدود به منابعی چون متون کلاسیک یونانی در رابطه با هخامنشیان و کتیبههای شاهی هخامنشی بود.
روزی نیست که اخبار ناگواری از تخریب میراثفرهنگی، محیطزیست، حیات وحش و … نشنویم. متأسفانه شتاب این جریان چنان زیاد است که معلوم نیست تا چند سال آینده چه چیزی از میراث گذشتگان باقی میماند. چند روز پیش اتفاقی نادر و عجیب بار دیگر دل دوستداران تاریخ و تمدن این سرزمین کهن را به درد آورد و فردی که خود را گردشگر! میداند با ورود به محوطهای باستانی، اقدام به شوخی و ایجاد سرگرمی با آثار به دست آمده از کاوشهای باستانشناسی میکند! در اقدامی دیگر،چند گردشگر آفرودسوار با خودروی خود آنقدر دنبال حیوانات در کویر میکنند تا آن زبان بستگان تلف میشوند!
آثار تاریخی و مذهبی شهر گرگاب براثر بیتدبیری، خسارتهای جبرانناپذیری دیده است. این اماکن بعضا تا 700 سال قدمت دارند. گرگاب در بین شهرهای شهرستان شاهینشهر و میمه اگر ازلحاظ قدمت سرتر نباشد، ازنظر تعداد و تنوع، مجموعهای از غنیترین و جذابترین اماکن گردشگری را در خود جای داده است. دشتهای یکنواخت و حاصلخیز، آب فراوان و قرارداشتن در راه دسترسی به اصفهان در قدیم ازجمله ویژگیهای این منطقه است. این دشت موردتوجه سلاطین و مهاجمان برای تهیه آب و غذای خود و احشام بوده است؛ به همین دلیل رازهای پنهانی از زمان ایلخانیان و حکمرانان بعدازآن در خود به یادگار دارد؛ اما آنگونه که شایسته است به این آثار توجه نشده است.