سنتیبودن کسبوکارها و مشاغل هنری منجرشده تا فروش محصولات هنری و صنایع دستی آنطور که باید و شاید رونق نداشته باشد. همکاری دانشبنیانها برای استفاده از فناوریهای روز در ساخت و تولید محصولات هنری و دستی اما میتواند این خلأ را جبران کند.
بیش از 70درصد صنایع دستی ایران در اصفهان تولید میشود و این شهر رتبه نخست شورای جهانی صنایع دستی را دارد. ضمن اینکه اصفهان دو لقب شهر خلاق صنایعدستی و شهر جهانی صنایع دستی را یدک میکشد. با این اوصاف اصفهان آنچنان که باید و شاید نتوانسته از این ظرفیت بهره ببرد.
باوجود فعالیت هزاران عرضهکننده صنایعدستی که ۷۵۰ فروشگاه آن تنها در میدان نقش جهان قرار دارد، اقتصاد صنایعدستی بخش کوچکی از اقتصاد شهری را تشکیل میدهد. این در حالی است که نمونههای دیگری در دنیا با اینکه حتی نصف این ظرفیت را ندارند، اما از صادرات و فروش صنایع دستی و هنری سود بسیاری کسب میکنند.
نداشتن هویت یکی از معضلات کسب وکارهای هنری است که عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان روی آن انگشت میگذارد و به اصفهانزیبا میگوید: «اصلیترین چالش کسب و کارهای هنری سنتی، به ویژه صنایع دستی نداشتن هویت است. در کمال تأسف صاحبان این کسب وکارها با همان رویه گذشته فعالیت میکنند. این در حالی است که هویت این کسب وکارها نیاز به بازسازی دارد. ولی مدیران شهری و صاحبان کسب وکارها به این موضوع توجه ندارند.»
رضا نصراصفهانی تصریح میکند: «برخی خانههای قدیمی به دلیل اینکه هویت جدیدی نداشتند خراب شده و به مجتمعهای جدید تبدیل شدهاند. مانند کاروانسراها که هویتی نداشتند و توسط صاحبانشان نوسازی و به مجموعههای جدید مانند رستوارن، مهمانسرا یا…تبدیل شدهاند. این کار باید برای کسب وکارهای هنری سنتی مانند صنایع دستی نیز اتفاق بیفتد.»
ضعف بازاریابی در مشاغل هنری
نصراصفهانی ادامه میدهد: «کسب و کارها و مشاغل هنری باید از ظرفیت دانشبنیانها نیز استفاده بکنند تا بازار جدیدی برای فروش این محصولات ایجاد شود؛ به عنوان مثال شرکت اسنوا میتواند برای کارهنری و دستی روی دستگیره یخچال همکاری داشته باشد یا تزیینات هنری روی مبلمان کار شود. هر کدام از این فعالیتها نیازمند کار بنیادی است که باید با همکاری دانشبنیانها و دانشگاهها انجام شود تا بازار جدیدی برای محصولات ایجاد شود.»
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان خاطرنشان میکند: «ظروف سفالی که بهعنوان قاب در دکور استفاده میشود الان باید با آرکوپال که قابل شستوشو هستند رقابت کنند. بنابراین میتوان مواد مورد استفاده در این ظروف سفالی را تغییر داد. ولی نوع ساخت همان باشد. برخی محصولات آرکوپال که استفاده میشوند دستسازند و قیمت نجومی هم دارند که در کارگاههای کوچک اروپا ساخته میشود. ولی نه با همان موادی که قبلا در کارگاههای سنتی تولید میشد.»
او تأکید میکند: «کارگاههای سفالگری و فلزکاری باید از فناوریهای جدید استفاده کنند که این مهم از طریق همکاری با دانشبنیانها محقق میشود. یعنی هنر دست با فناوری جدید تلفیق میشود. در این صورت محصولات هنری رقابتی میشوند که بستر این کار باید توسط مدیران شهری آماده شود.»
اعطای وام از سوی صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر
نصراصفهانی میافزاید: «این همکاری درقالب سرمایهگذاری خطرپذیر انجام میشود؛ یعنی دانشجویان دانشگاه هنر و دانشگاه صنعتی و مدیران شهری با شرکتهای دانشبنیان همکاری میکنند. صندوقهای خطرپذیر نیز تسهیلات لازم را اعطا میکنند تا ایدهها به مرحله اجرا برسد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان میگوید: «برای تحقق این همکاریها باید فضاهایی در اختیار این افراد قرار بگیرد؛ بهعنوان مثال مجموعه اطراف میدان عتیق یا سراها باید به این کار اختصاص داده شود تا دانشجویانی که ایده دارند در فراخوان شرکت کنند، ایدههای آنها آزمون و خطا شود و وامهای خطرپذیر به این افراد تعلق بگیرد تا محصولات این مشاغل کاربردی و بهروزرسانی شود و اقتصاد شهر نیز رونق پیدا کند.»
نصر اصفهانی بیان میکند: «کارگاههای مشاغل سنتی سطح متوسط به پایین هستند که میتوان افرادی که دارای مدرک دیپلم یا لیسانس هستند را بهعنوان استاد کار در این کارگاهها فعال کرد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان عنوان میکند: «در هند تولید کوسنهای مبلمان بهعنوان کار دستی و هنری رونق دارد که توسط خانمهای خانهدار تولید میشود و منجر به تجارت 8 میلیارد دلاری شده است. در گذشته نیز قالیبافی در خانههای ایران رواج داشت. به گونهای که سرمایهگذاران با هزینه خودشان دار قالی زده و بافندهها برایشان قالی میبافتند تا بازار برای فروش این محصولات پیدا شود.»
نصراصفهانی میگوید: «آن دسته از کسبوکارهای صنایعدستی که بهعنوان سوغات به فروش میرسند، مانند فیروزهکوب و منبت که روی دستمال کاغذی به خوبی و همچنین نقاشیهای مدرن و محصولات چرمی و چوبی به خوبی به فروش میرسند. ولی فروش سایر محصولات چندان مناسب نیست. چون این محصولات کاربردی نشدهاند.»
او بیان میکند: «آمار مشخص و دقیقی درباره تعداد کارگاههای هنری، صنایعدستی و همچنین صادرات محصولات صنایعدستی در دست نیست و بیشتر آمارها بهصورت کلی عنوان میشود. ولی در مجموع صادرات محصولات هنری و صنایع دستی محدود به چند کشور اروپایی است؛ همچنین کشورهای حوزه خلیجفارس نیز از استادکاران اصفهانی دعوت میکنند که در این کشورها برای ساخت مسجد همکاری کنند.»
