به گزارش اصفهان زیبا؛ مرضیه اربابان، مدیر کتابخانه‌های شهرداری اصفهان، درباره علم کتابداری به خبرنگار اصفهان‌زیبا گفت: کتابداری یک علم است؛ تا جایی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و شامل دو دسته است؛ کتابداری در علوم انسانی و کتابداری در علوم پزشکی که در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های دولتی و آزاد تدریس می‌شود. در کتابداری علوم انسانی بحث فهرست و رده‌بندی در شاخه‌های علوم انسانی را می‌آموزند و کتابداران پزشکی در کتاب‌های تخصصی رشته پزشکی کار می‌کنند. / هوش مصنوعی
او ادامه داد: ولی هر دو در کتابخانه‌های عمومی می‌توانند مشغول به کار شوند؛ زیرا در کتابخانه‌های عمومی هم رشته‌های علوم انسانی را داریم هم رشته‌های علوم پزشکی؛ اما به صورت تخصصی مثلا در دانشگاه‌های علوم پزشکی اصفهان از کتابداران رشته پزشکی استفاده می‌شود؛ ولی در دانشگاه‌های اصفهان یا علوم تربیتی از کتابداران علوم انسانی استفاده می‌کنند. علوم پایه نیز زیرمجموعه علوم انسانی قرار می‌گیرد.
او فعالیت‌های مربوط به این حرفه را به این صورت توضیح داد: حرفه کتابداری به صورت تخصصی در کتابخانه‌های عمومی و تخصصی کاربرد دارد. کتابداران ما چند کار انجام می‌دهند؛ از جمله فهرست‌نویسی، رده‌بندی کتاب، آماده‌سازی کتاب، شلف کتاب، امانت کتاب، آشنایی با رشته‌های تخصصی، راهنمای کتاب، مباحث فنی، شناسایی کتاب‌ها و دسته‌بندی کتاب‌ها. کتابداران باید بتوانند در زمینه‌های مختلف کتاب‌ها پاسخگو و راهنمای مراجعان باشند.
او با اشاره به اینکه کتابداران در ترویج فرهنگ مطالعه تأثیر مستقیمی دارند، عنوان کرد: کتـابداران هرچه بیشـتر با رشته تخصصی‌شان مأنوس و مرتبط باشند، می‌توانند مخاطبانشان را بر اساس علاقه‌مندی‌شان راهنمایی کنند. وقتی کتابی خوب به مخاطب معرفی شود، قطعا علاقه‌اش به کتاب بیشتر می‌شود و باز هم به کتابخانه‌ها برای امانت کتاب بازمی‌گردد. کتابداران در ترویج فرهنگ مطالعه تأثیر بسیاری دارند؛ چه با راهنمایی خوبشان، چه با علمشان و برخورد متناسبشان.
کتابداران روی موضوع کتب اشراف کامل دارند
اربابان گفت: بین هفتاد تا هشتاد درصد کتابداران ما بر موضوعات کتب اشراف دارند تا بتوانند آثار را به مراجعان معرفی کنند؛ مثلا مراجعه‌کننده در زمینه تاریخ صفوی کتاب لازم دارد. اگر کتابدار آثار مربوط به این حوزه را بشناسد، به‌راحتی می‌تواند کتاب‌های مربوط به این زمینه را به مراجع معرفی کند و مراجع را از گمراهی و سرگردانی میان آثار نجات دهد.
او ادامه داد: هرچند الان در کتابخانه‌ها سامانه‌ای به نام سنا داریم که مخاطبان می‌توانند از طریق جست‌وجو در آن، آثار مدنظرشان را پیدا کنند. در این سامانه انواع کتاب‌ها در موضوعات مختلف دسته‌بندی شده و به مراجعان کمک می‌کند تا همه کتاب‌های مربوط به موضوع مدنظرشان را در کل کتابخانه‌های شهر اصفهان همراه با محل نگهداری آن اثر همراه با اطلاعات کامل نشان دهد.
هوش مصنوعی مانعی در عرصه کتابداری نخواهد بود
مرضیه اربابان درباره حضور پررنگ هوش مصنوعی در سال‌های آینده اظهار کرد: هوش مصنوعی یکی از پدیده‌هایی است که در زمینه کامپیوتر دارد کار می‌کند. کتابداری هم نرم‌افزارهای مخصوصی دارد. هوش مصنوعی می‌تواند در عرصه کتابخانه‌ها کمک‌کننده هم باشد؛ زیرا می‌تواند به نرم‌افزارهای ما کمک کند تا امانت بین‌کتابخانه‌ای داشته باشیم، یا اینکه فهرست‌نویسی‌ها و رده‌بندی‌ها را در قالب نرم‌افزار تهیه کند. هوش مصنوعی می‌تواند با حوزه کتابداری ارتباط مثبتی ایجاد کند و مانعی در این عرصه نخواهد بود.
اربابان ادامه داد: در حال حاضر، سیستم‌هایی در کتابخانه‌ها برای فهرست‌نویسی داریم. هوش مصنوعی شاید فعالیت کتابداران را کمتر کند؛ ولی نمی‌تواند آن را به صفر برساند و حتی کمک‌کننده است.
او با ذکر این آمار که در حال حاضر در کل کتابخانه‌های شهر اصفهان که شامل 75 سالن مطالعه و کتابخانه فعال است و 180 نفر کتابدار داریم، درخصوص افزایش اقبال به کتاب‌های الکترونیک و صوتی و تأثیرش بر حضور مردم در کتابخانه‌های عمومی اضافه کرد: در مجموعه کتابخانه‌های شهرداری، کتاب‌های صوتی هم به امانت داده می‌شود. کتابخانه‌های صوتی برای یک سری از اعضا مفید است.
او گفت: اما بعضی از افراد هستند که مایل‌اند کتاب فیزیکی را مطالعه و لمس کنند. اما به دلیل مشغله‌ها و شرایط اجتماعی خیلی‌ها نمی‌توانند کتاب فیزیکی بخوانند و کتاب صوتی کمک‌کننده است تا افراد در موقعیت‌هایی که امکان مطالعه ندارند، کتاب گوش دهند. به هر جهت بی‌تأثیر نیست؛ اما در خصوص مخاطبان ما تا الان تأثیر چندانی نداشته و آمارشان کمتر نشده است.
مدیر کتابخانه‌های شهرداری اصفهان درباره کتاب‌های صوتی افزود: افرادی به خصوص نابینایان از کتاب‌های صوتی خیلی استفاده می‌کنند. این‌ها با عضویت در کتابخانه‌های ما فایل کتاب را به صورت پی دی اف یا لوح فشرده دریافت می‌کنند. تبدیل این کتاب‌ها به کتاب صوتی با دریافت مجوز از ناشر و نویسنده است.
لزوم کنترل هوش مصنوعی با پیش‌بینی‌های لازم
اربابان در پاسخ به این سؤال که آیا با در دسترس بودن کتاب‌های صوتی و الکترونیکی و هوش مصنوعی، موجودیت کتابخانه‌های عمومی را در چند سال آینده در خطر نمی‌بینید، بیان کرد: وقتی نرم‌افزار می‌آید، کار انسان‌ها کمتر می‌شود. به هر جهت در آینده ممکن است چنین فضاهایی در معرض خطر باشند، اما اگر با درایت و هوشمندی جلو برویم و جاهایی از هوش مصنوعی استفاده کنیم و جاهایی هم کنترلش کنیم، شاید تهدیداتش به این شدت نباشد.
کتابخانه‌های تخصصی شهر اصفهان افزایش می‌یابد
اربابان با اشاره به افزوده‌شدن تعداد کتابخانه‌های شهر اصفهان بیان کرد: یک سری کتابخانه‌های عمومی داریم که تصمیم گرفته‌ایم کنارشان کتابخانه‌های تخصصی هم ایجاد کنیم؛ مثلا کتابخانه تخصصی تاریخ، سلامت روان، فلسفه و حکمت و مشاهیر. این‌ها قرار است در سال جاری به کتابخانه‌های عمومی ما بپیوندند.
او در پایان گزارشی از اقدامات انجام‌شده برای تجهیز کتابخانه‌های شهر داد و بیان کرد: در سال 1401 به مجموعه کتابخانه‌های شهر اصفهان کتاب‌های زیادی پیوند زدیم و نزدیک به 50 هزار جلد کتاب در سال 1401 برای کتابخانه‌ها در زمینه‌های مختلف درسی و غیردرسی، ادبیات، تاریخ، کودک و نوجوان به همه مجموعه‌ها اختصاص داده شد. همچنین کتاب‌های کمک‌آموزشی ویژه مناطق محروم برای کنکور خریده و اهدا شد.
او ادامه داد: نسبت به سال 1400 و بعد از فروکش‌کردن کرونا هم آمار امانت کتاب‌ها و هم آمار عضویتمان افزایش یافته که شاید یکی از دلایلش افزایش قیمت کتاب بوده است. در کتابخانه میرداماد مرکز مبادله کتاب شهروند را راه‌اندازی کردیم. شهروندان می‌توانند کتاب‌هایی را که دیگر بهشان نیازی ندارند و در عین حال فیزیک کتاب قابل استفاده است، به این مرکز آورده و کتابی را که نیاز دارند بدون محدودیت از آن مجموعه تحویل بگیرند.
