به گزارش اصفهان زیبا؛ دانش‌بنیان‌های اصفهان با وجود برخورداری از دانش و ایده‌های نو اغلب با چالشی به نام کمبود نقدینگی مواجه هستند؛ معضلی که باعث می‌شود بسیاری از ایده‌های آن‌ها به مرحله تولید، ارائه محصول و درنهایت سودآوری نرسد. به‌زعم کارشناسان، دانش‌بنیان‌های اصفهان در مراحل مختلف فعالیتشان باید روش‌های متفاوتی را برای تأمین مالی انتخاب کنند تا شکست نخورند.
هرچند بسته‌های مختلفی از سوی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی برای تقویت بنیه مالی دانش‌بنیان‌ها تدوین شده است، فعالان اقتصادی بر این باورند که حمایت‌های مالی از طریق وام‌های ارزان، خطر ایجاد بی‌رویه شرکت‌های دانش‌بنیان را تداعی می‌کند و رانت‌هایی که به‌واسطه این شیوه به‌وجود می‌آید، خروج کارآفرینان واقعی را رقم می‌زند. در شرایطی می‌توان مانع از خروج کارآفرینان واقعی شد که اصلاح شیوه حمایت مالی از شرکت‌های دانش‌بنیان، کمک به توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان و پیوستن آن‌ها به زنجیره ارزش جهانی محقق شود.
شرکت‌های دانش‌بنیان مراحل مختلفی را از ابتدایی که یک ایده تجاری هستند طی می‌کنند. این مراحل تا رشد و بلوغ شرکت‌ها و سپس افول آن‌ها تا زمان انحلال و ورشکستگی ادامه پیدا می‌کند که پایان فعالیت شرکت‌ها یا بنگاه‌های اقتصادی است. متناسب با هر مرحله از رشد شرکت، روش‌های تأمین مالی متنوعی مشتمل بر ابزارها و نهادهای مالی طراحی شده و به کار گرفته می‌شود.
جایگاه سرمایه‌گذاران خطرپذیر در تأمین نقدینگی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «شیوه تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان به دو مرحله تقسیم می‌شود. تأمین مالی در مرحله اولیه و تأمین مالی در مرحله ثانویه صورت می‌گیرد که در هرکدام از این مراحل دانش‌بنیان‌ها باید به روش‌های متفاوتی اقدام به تأمین مالی کنند.»
محمد بت‌شکن تصریح می‌کند: «در مرحله اولیه چرخه عمر محصول در مراحل آغازین خودش است؛ یعنی اینکه صرفا در حد ایده است یا اینکه ساخت نمونه اولیه انجام شده است یا اینکه شرکت تاحدی تجاری‌سازی محصول را انجام داده و در حال رشد بازارهای خودش است.»
بت‌شکن بیان می‌کند: «در این مرحله اولیه هنوز اطمینان کافی برای سودآوری شرکت وجود ندارد و ما این مرحله را به‌عنوان مرحله سرمایه‌گذاری خطرپذیر بیشتر می‌شناسیم. زمین بازی هم در اختیار سرمایه‌گذاران خطرپذیر یعنی مؤسسان، خانواده آن‌ها، سرمایه‌گذاران فردی علاقه‌مند یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی است.»
ریسک بالای گرفتن وام در مرحله اولیه
عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان اذعان می‌کند: «در این مرحله شرکت عمدتا باید از طریق سهام و با گرفتن شریک جدید تأمین مالی بشود؛ به خاطر اینکه درآمدهای آتی اصلا قابل‌اتکا نیست و عدم اطمینان بالا و ریسک زیادی وجود دارد؛ ولی در کمال تأسف بسیاری از دانش‌بنیان‌ها در این مرحله به‌اشتباه از طریق وام تأمین مالی می‌کنند.» بت‌شکن ادامه می‌دهد: «دانش‌بنیان‌ها در مرحله اولیه به خاطر اینکه صندوق نوآوری شکوفایی یا صندوق‌های پژوهش و نوآوری استانی یا تخصصی به شرکت‌ها تسهیلات می‌دهند، به تأمین مالی از طریق وام گرفتن روی می‌آورند؛ ولی واقعیت این است که ازلحاظ اصول مالی شرکت‌هایی که در مرحله اولیه هستند و از سودهای آتی خود اطمینان ندارند نباید از طریق وام یا بدهی تأمین مالی بشوند.»
سرمایه‌گذاران خطرپذیر در فضای نامساعد کمتر ریسک می‌کنند
عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان خاطرنشان می‌کند: «وقتی شرکت‌های دانش‌بنیان وارد مرحله دوم می‌شوند یعنی درواقع رشد می‌کنند (مرحله رشد که درآمدهایشان تا حدی قابل پیش‌بینی و قابل‌اتکاست) درواقع شرکت می‌تواند از طریق بانک‌ها اقدام به تأمین مالی بکند.» او می‌گوید: «در مرحله اولیه شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر نقش مهمی در تأمین مالی دانش‌بنیان‌ها دارند؛ این شرکت‌ها باید نیازهای دانش‌بنیان‌ها را به‌خوبی شناسایی کنند؛ چون در مرحله اولیه ایده‌های بسیاری مطرح می‌شود که باید فناور شوند و سپس این فناوری باید تجاری‌سازی شوند؛ بنابراین برای تجاری‌ساز شدنش به‌طور حتم باید نیاز بازار و فرصت‌هایی که در بازار وجود دارد شناسایی شود.»
بت‌شکن می‌افزاید: «شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در این مرحله خیلی با ملاحظه وارد می‌شوند؛ چون علاوه بر حمایت مالی از دانش‌بنیان‌ها قرار است حمایت فکری و مدیریتی و شبکه‌سازی نیز برای این شرکت‌ها انجام دهند که باوجود این تفاسیر در فضای کسب‌وکار نامناسب کشورمان این سرمایه‌گذاران با ملاحظات خاص خودشان در شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری می‌کنند.»
دولت از سرمایه‌گذاران خطرپذیر حمایت کند
عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان اذعان می‌کند: «دولت باید از سرمایه‌گذاران خطرپذیر حمایت کند. برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر معافیت مالیاتی قائل شود؛ درواقع با این کار به‌نوعی کمک می‌کند تا عرضه سرمایه افزایش پیدا کند؛ ولی در کمال تأسف حمایت مالی که دولتی‌ها از دانش‌بنیان‌ها می‌کنند بیشتر در قالب پرداخت تسهیلات است. این کار باعث می‌شود که شرکت‌های دانش‌بنیان در محیط آکواریومی بزرگ شوند و به این حمایت‌ها عادت کنند و نتوانند در فضای اقتصادی رقابت داشته باشند.»
بت‌شکن می‌افزاید: «ازآنجایی‌که این تسهیلات با نرخ سود پایین به دانش‌بنیان‌ها پرداخت می‌شود بسیاری از این شرکت‌ها تمایل دارند از این روش تأمین کنند؛ همین موضوع باعث می‌شود تا احتمال ورشکستگی شرکت‌های دانش‌بنیان افزایش پیدا کند.»
نحوه تأمین مالی در مرحله رشد دانش‌بنیان‌ها
عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان تأکید می‌کند: «شرکت‌های دانش‌بنیان در مرحله دوم که رشد کرده‌اند و درآمدهایشان قابل‌اتکاست، می‌توانند از طریق بانک‌ها، صندوق‌های پژوهش و نوآوری و صندوق‌های استانی تأمین مالی کنند. در این مرحله وام گرفتن به‌نوعی برای شرکت‌ها قابل توجیه است؛ چون می‌توانند روی درآمدهایشان برای بازپرداخت وام حساب کنند.»
بت‌شکن می‌افزاید: «در مرحله دوم فضای بازار سرمایه نیز می‌تواند به تأمین مالی دانش‌بنیان‌ها کمک کند. در مرحله دوم انواع و اقسامی از قراردادهای تأمین مالی ازجمله تأمین وام، سهام یا تأمین مالی از محل ابزارهای مالی دوگانه می‌تواند توسط دانش‌بنیان‌ها مورداستفاده قرار گیرد.»
ضرورت حمایت مالی برای افزایش سهم دانش‌بنیان‌ها در اقتصاد اصفهان
نوآوری و اقتصاد دانش‌محور سال‌هاست که مورد تأکید عالی‌ترین مقامات کشور بوده است. اگر نگاهی به روند رشد شرکت‌های بزرگ دنیا بیندازیم، به‌خوبی جایگاه دانش و تکنولوژی در ارتقای این شرکت‌ها و کشورهای توسعه‌یافته مشخص می‌شود؛ ازاین‌رو مهم‌ترین عاملی که در شرایط فعلی کشور ما می‌تواند پیشران حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان باشد، تأمین مالی کسب‌وکارهای فناورانه است. در شرایطی که ضعف ارتباط صنایع مادر با دانش‌بنیان‌های اصفهان به‌خوبی محسوس است، درحقیقت باید زیست‌بوم فناوری به رسمیت شناخته شود و سرمایه‌گذاری از طریق سازوکارهای این زیست‌بوم به عمل آید و از هرگونه سرمایه‌گذاری مستقیم و غیراصولی نهادهای عمومی در این حوزه جلوگیری شود تا شرکت‌های دانش‌بنیان شکوفا شوند و سهم دانش‌بنیان‌ها در اقتصاد اصفهان پررنگ‌تر شود.
