بــحــث انتقــال دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور به داخل در ســـال‌هـــای اخــیــر بـــه موضــوعــی مناقشه‌برانگیز بدل شده است؛ اما پس از گذشت از هفت خان تصمیم‌ها، بالاخره این گروه از دانشجویان تعیین‌تکلیف شدند.تحصیل در خارج از کشور برای رشته‌های مختلف جذابیت دارد؛ اما بازگشت به کشور و استفاده از آن مدرک تحصیلی برای اشتغال نیازمند ارزیابی آن رشته در داخل کشور است. شوراهای ارزشیابی مدارک تحصیلی در وزارت علوم و وزارت بهداشت مسئولیت این ارزشیابی را برعهده دارند؛ اما در این میان برخی افراد در دانشگاه‌هایی تحصیل کرده‌اند که از نظر وزارتخانه‌های آموزشی از اعتبار کافی برخوردار نیستند.
وزارت بهداشت در یک دهه اخیر و پس از اینکه اقبال به رشته‌های علوم‌پزشکی در کنکور سراسری افزایش چشمگیری یافت و موجی از دانشجویان برای تحصیل در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی راهی خارج از کشور شدند، در چند نوبت اعلام کرد که برخی از دانشگاه‌های کشورهای خارجی از حداقل امکانات برای آموزش رشته‌های مرتبط با سلامت برخوردار نیستند و مدارک آن‌ها معتبر نیست؛ درنتیجه کسانی که آنجا تحصیل می‌کنند، نمی‌توانند در داخل کشور شغلی بیابند.
در سال‌های اخیر دو تصمیم مهم در حوزه دانشجویان ایرانی که در دانشگاه‌های خارجی در حوزه علوم‌پزشکی تحصیل می‌کرده‌اند، گرفته شد؛ اول، تصمیمی بود که در دی ماه ۱۳۹۷ اتخاذ شد و بعدها به «ممنوعیت انتقال بعد از ۲۰۱۹» مشهور شد.بر اساس این مصوبه در هفتادمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم‌پزشکی وزارت بهداشت که در ۷ شهریور ۱۳۹۷ به تصویب رسید، آمده است: «از ابتدای سال ۲۰۱۹ میلادی (۱۰ دی‌ماه ۱۳۹۷) کلیه ضوابط و مقررات مربوط به امکان انتقال دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های خارج از کشور در رشته‌های علوم‌پزشکی لغو و انتقال دانشجو در رشته‌های پزشکی و دندان‌پزشکی و داروسازی در طول مدت تحصیل و قبل از فارغ‌التحصیلی به داخل کشور ممنوع است.
بدیهی است برای آن دسته از افرادی که تا قبل از شروع سال ۲۰۱۹ میلادی (۱۰ دی‌ماه ۱۳۹۷) تحصیل خود را در یکی از دانشگاه‌های موردتأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آغاز کرده و واجد شرایط انتقال دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل هستند، براساس ضوابط و مقررات مذکور اقدام خواهد شد. کلیه دانش‌آموختگان ایرانی خارج از کشور در رشته‌های علوم‌پزشکی در صورت فارغ‌التحصیلی از دانشگاه‌های موردتأیید وزارت متبوع، می‌توانند بر اساس مصوبات و ضوابط شورای عالی ارزشیابی مدارک تحصیلی خارج از کشور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پس از ارزشیابی و تأیید مدارک تحصیلی در کشور مشغول کار شوند.»
دومین تصمیم هم بعد از تحولات اوکراین و روسیه در شورای عالی انقلاب فرهنگی اتخاذ شد که براساس آن، ضوابط انتقال دانشجویان ایرانی گروه علوم‌پزشکی به دانشگاه‌های داخل به وزارت بهداشت ابلاغ شد. در بخشی از این مصوبه آمده است: «وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است فهرست دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی موردتأیید برای تحصیل در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی خارج از کشور را تهیه کند و در سامانه معاونت آموزشی قرار دهد. انتقال به داخل کشور صرفا برای دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی امکان‌پذیر است.
انتقال دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های خارج از کشور که پس از اول ژانویه ۲۰۱۹ وارد دانشگاه شده‌اند، با گذراندن ۷۲ واحد درسی مرتبط و از طریق شرکت و قبولی در آزمون ارزیابی صلاحیت علمی صورت می‌پذیرد.آزمون ارزیابی صلاحیت علمی توسط مرکز سنجش آموزش علوم‌پزشکی به صورت سالانه برگزار می‌شود. حد نصاب قبولی ۶۰ درصد نمره کل آزمون خواهد بود و ظرفیت پذیرش توسط شورای گسترش دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تعیین می‌شود.دانشجویان انتقالی مشمول این مصوبه ملزم به پرداخت شهریه تحصیلی بر اساس مصوبات هیئت امنای دانشگاه مقصد هستند.
این سیاست‌ها به مدت پنج سال از تاریخ ابلاغ لازم‌الاجراست. تصمیم گیری در خصوص تداوم یا تغییر این سیاست‌ها بر عهده شورای ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور خواهد بود.»
شرط ارزشیابی مدرک تحصیلی در دانشگاه‌های غیرمعتبر
دکتر کاظم قهرمان‌زاده، رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت، درباره تعیین‌تکلیف انتقال دانشجویان ایرانی با شرایط متفاوت تحصیلی با اشاره به تعیین‌تکلیف ارزشیابی دانشجویان بیان کرد: تکلیف ارزشیابی وضعیت تحصیلی دانشجویانی که در دانشگاه‌های غیرمعتبر تحصیل کرده‌اند، به‌زودی در وزارت بهداشت مشخص می‌شود؛ اما هنوز پرونده‌های این گروه از دانشجویان در حال بررسی است.
او گفت: این گروه از دانشجویان با علم به این موضوع که آن دانشگاهی که در آن تحصیل کرده‌اند، معتبر نیست و همان زمان می‌توانستند دانشگاه معتبری انتخاب کنند، اما به دلایل پذیرش آسان‌تر، شهریه‌های پایین‌تر و سایر دلایلی که خودشان به آن‌ها واقف هستند، این دانشگاه‌ها را که از نظر وزارت بهداشت مورد تأیید نیستند، انتخاب کرده‌اند؛ این افراد یا باید تحصیل خود را در یک دانشگاه معتبر ادامه دهند یا تحصیلات تکمیلی خود را در یک دانشگاه معتبر بگذرانند و تنها در این صورت است که می‌توانند مدارک خود را برای ارزیابی به وزارت بهداشت ارائه کنند.
رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت یادآور شد: شرط دیگر برای ارزشیابی مدارک دانشجویانی که در دانشگاه‌های غیرمعتبر تحصیل کرده‌اند این است که در آن کشوری که تحصیل خود را به پایان رسانده‌اند، مجوز کار داشته باشند.
بازگشت چهارهزار دانشجوی علوم‌پزشکی در سه سال
قهرمان‌زاده با اشاره به آمار انتقالی از خارج از کشور گفت: بر اساس آماری که در مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت وجود دارد، از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ نزدیک به چهارهزار نفر دانشجوی انتقالی از خارج به داخل کشور داشتیم. این افراد قبل از ۲۰۱۹ تحصیل خود را شروع کرده بودند و عمدتا در سه رشته پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی تحصیل کرده‌اند. این چهارهزار نفر به دانشگاه‌های داخل کشور منتقل شده‌اند که بخشی از آن‌ها در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در حال تحصیل هستند و بخشی دیگر نیز در حال جایابی هستند که بتوانند ادامه تحصیل دهند.
او تصریح کرد: البته این افراد قبل از سال ۱۳۹۷ تحصیل خود را شروع کرده بودند و شامل ممنوعیت انتقالی پس از ۲۰۱۹ نبودند؛ درعین‌حال از غربالگری آزمون گذشته‌اند و پس از شرکت در آزمون توانسته‌اند حدنصاب لازم را کسب کنند و پس از قبولی حائز شرایط انتقال شده و به دانشگاه‌های علوم‌پزشکی داخل کشور منتقل شوند.
قبولی ۲درصددانشجویان در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی بر اساس نمره
رئیس مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت تأکید کرد: برای افرادی که بعد از ۲۰۱۹ هم تحصیل خود را شروع کرده‌اند، برنامه مشخص این است که این افراد باید در آزمون ارزیابی علمی شرکت کنند و در آن آزمون ۶۰درصد حدنصاب نمره را که بیاورند، می‌توانند منتقل شوند؛ اما با توجه به محدودیت‌های بسیار دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در پذیرش دانشجو از میان کسانی که در آزمون ارزیابی علمی شرکت کرده و افرادی که حدنصاب را کسب می‌کنند، تنها ۲درصد افراد بر اساس نمره در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی پذیرفته می‌شوند.
او گفت: درواقع تغییر مهم در خصوص پذیرش دانشجویان این است که پیش از این دانشجویان در آزمون شرکت می‌کردند و باید خودشان به صورت فردی به جایابی می‌پرداختند و بسیاری از دانشگاه‌ها ممکن بود این افراد را نپذیرند؛اما اکنون در زمان آزمون مشخص است که کدام دانشگاه، کدام نمره را می‌پذیرد. این افراد درواقع در آزمونی مشابه کنکور مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و بر اساس نمره‌ای که کسب می‌کنند به دانشگاه‌ها می‌روند.
قهرمان‌زاده افزود: بر این اساس هم دانشجو به جایی که لیاقت آن را از منظر علمی دارد، می‌رود و هم دانشگاه‌ها دیگر مجبور به انتخاب پاسخ خیر یا آری برای پذیرش دانشجو نیستند؛ ضمن اینکه در این برنامه جدید مشخص شده است که اگر تعداد متقاضیان انتقال زیاد بود و افراد بیشتری توانستند ۶۰درصد نمره را کسب کنند و در شمول ۲درصد قرار نگرفتند هم می‌توانند با شرایطی انتقال پیدا کنند؛ در واقع با سه حالت مواجه هستند: اول: این افراد می‌توانند به دانشگاه خارجی که در آن تحصیل می‌کردند،
بازگردند و ادامه تحصیل بدهند؛ دوم: اگر متقاضی انتقال هستند، می‌توانند در رشته‌های مقطع کارشناسی موجود در کشور که ظرفیت و محل آن‌ها مشخص است و به‌عنوان نیازهای کشور از سوی شورای گسترش دانشگاه‌ها اعلام شده، بر اساس نمره‌ای که کسب کرده‌اند، ادامه تحصیل دهند؛ سوم: متقاضی انتقال هستند؛ اما نمی‌خواهند به خارج برگردند و در رشته‌های کارشناسی هم پذیرفته نشده‌اند. برای این گروه این امکان وجود دارد که در رشته حد واسط «علوم سلامت»(Health Sciences) دو سال تحصیل می‌کنند. البته برای این رشته هم ظرفیت تعیین می‌شود و تنها دانشگاه‌های مشخصی این رشته و این تعداد دانشجو را می‌پذیرند. جزئیات پذیرش در رشته علوم سلامت را شورای گسترش دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تعیین می‌کند.
آزمون ارزیابی علمی دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور متقاضی انتقال به دانشگاه‌های داخل ویژه ورودی‌های تا پیش از اول ژانویه ۲۰۱۹ (۱۱ دی ۱۳۹۷) روز ۱۵ دی ۱۴۰۱ برگزار می‌شود. دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی خارج از کشور متقاضی انتقال به دانشگاه‌های داخل که پیش از اول ژانویه ۲۰۱۹ (۱۱ دی ۱۳۹۷) شروع به تحصیل کرده‌اند، می‌توانند در این آزمون شرکت کرده و در صورتی که نمره حد نصاب (۶۰درصد نمره کل آزمون) را کسب کنند، به شورای انتقال معرفی خواهند شد. نخستین دوره این آزمون در روز پنجشنبه ۱۵ دی ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد. این آزمون تنها سه بار، در دی‌ماه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ برگزار خواهد شد.
