سرزنشگری یکی از عوامل مؤثر بر کاهش کیفیت روابط افراد است که متأسفانه بسیاری از ما، روزمره در روابط خانوادگی، دوستانه، همکاری و… با آن مواجه میشویم و از آن میرنجیم یا در رفتار و گفتارمان سر میزند. همهروزه شاهدیم که خطاهای ریز و درشتمان به چشم کسی آمده است و ما را بهدلیل آن رفتار عتاب میکند. راهی آسان و ساده برای طفرهرفتن از مسئولیت خود، خودبرتربینی، آموزشندیدن درباره روش نقد درست و توقع بیش از اندازه را میتوان بهعنوان عواملی برای بروز سرزنشگری در تعامل افراد تلقی کرد. سرزنشگری بیشتر در قالب عباراتی، مانند «دیدی گفتم»، «حقته!»، «دوباره تکرار کردی» و «چند بار بگم» و نیز غرزدن، تکرار نصیحتهایی با لحن تند، تحقیرکردن، بیاحترامی، مقایسه، نقل دوباره اشتباههای گذشته فرد و نقل خطای او جلوی دیگران رخ میدهد.در روایات، چنین رفتاری ناپسند شمرده میشود. پیامبر(ص) میفرمایند: «هرکه از عیب و زشتى برادر مسلمان خود پرده بردارد، خداوند از زشتى او پرده بردارد؛ تا جایى که او را در درون خانهاش هم رسوا سازد.» در روایات، عیبگو نکوهیده و بىاعتبار است و باید او را منفورترین فرد نزد خود دانست و از او دوری کرد. حضرت علی(ع) نیز میفرمایند: «در سالمبودن آدمى همین بس كه عيوب ديگران را کمتر در ذهن خود نگه دارد.»سرزنشگری باعث ایجاد فضایی سمی و مانع گفتوگویی سالم و شنیدن و شنیدهشدن میشود و مخاطب ما در برابر رفتاری که از او سرزده است، احساس شرم میکند و ممکن است او نیز فرافکنی کند و مسئولیت خودش را نپذیرد. چنانچه ما پیوسته رفتارهای سرزنشگرانه داشته باشیم، مخاطبمان موضع میگیرد یا ترجیح میدهد سکوت پیشه کند تا از رفتار سرزنشگرانه ما خلاصی یابد؛ به همین دلیل حضرتعلی(ع) از سرزنش زیاد نهی میکنند: «هرگاه سرزنش کردى، [جایى] باقى بگذار.» امام(ع) زیادهروی در ملامتکردن را موجب شعلهورکردن آتش لجاجت، بدگمانی، کینه و دشمنی برمیشمرند.بیارزشساختن موضوع نقد و جریشدن مخاطب بر انجام آن کار را نیز از ضعفهای دیگر تکرار در سرزنشگری میدانند.رهایی از سرزنشگری و آثار مخرب آن نیازمند نقد درست در گفتوگوی سالم است که موجب میشود محبت بین ما و مخاطبمان تقویت شود و اونیز در رفع مشکلش بکوشد. باید بدانیم که از بسیاری خطاها چشمپوشی کنیم.