مدیرعامل شرکت گز سکه، مدیرکل درآمد شهرداری اصفهان، سخن‌گو و عضو هیئت‌رئیسه شورای اسلامی شهر، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، عضو مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان، معاون اداره‌کل درآمد شهرداری اصفهان و رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان ازجمله حاضران در این نشست بودند که هریک به بررسی و تحلیل نقاط قوت و ضعف ایده حق صبر پرداختند. آنچه در ادامه می‌آید گزارشی از این نشست است. شایان ذکر است حق صبر به معنای حقوقی است که بر ذمه شهروندانی قرار دارد که طی مدت‌زمان معلومی دست به ساخت‌وساز در کوچه و محله مشخصی می‌زنند. ایجاد آلودگی صوتی، گردوغبار و رفت‌وآمدهای لازم برای روند ساخت‌وساز و مشکلاتی که احتمالا در این مدت برای سایر همسایه‌ها ایجاد می‌شود، شامل پرداخت حق صبر از سوی مالک ساختمان درحال ساخت به افراد ساکن در ملک‌های مجاور می‌شود. یعنی همان‌طور که مالک موظف به پرداخت هزینه‌هایی مانند پروانه ساخت و… است، نسبت به پرداخت حق صبر نیز موظف شود.
حق صبر تخریب و ساخت‌وسازهای تجاری را به تعویق می‌اندازد
ازجمله حاضران در این نشست دکتر گوهریان، مدیرعامل شرکت گز سکه بود که اظهار کرد: «براساس ایده اولیه حق صبر، مالک هر متر زمین در کالبد شهری به ازای ساخت‌وسازهای اطراف خود صاحب حقی است که از صبر و تحمل ناملایمات ساخت‌وساز ایجاد می‌شود. آلودگی صوتی، گردوغبار، تردد مراجعات ساخت‌وساز، استقرار کارگران ساختمانی و افراد متفرقه در محله بخشی از این مزاحمت است.» او افزود: «این هزینه‌ای است که ساکنان پرداخت می‌کنند و در مقابل هیچ دریافتی ندارند. در این زمینه شناسایی حق صبر، ارزش‌نهادن به صبوری‌کردن است و هر پرداخت وجه در مبادله آن، پاداشی درون‌زا، پایدار و منطقی برای تحمل سختی‌های ساخت‌وساز شهری است.»او با بیان اینکه با پرداخت حق صبر، مالکان تشویق می‌شوند که تخریب و ساخت‌وسازهای تجاری را به تعویق بیندازند، گفت: «این یعنی استفاده بیشتر از مصالح ساختمانی و آسیب کمتر به محیط‌زیست. همچنین شناسایی حق صبر و اضافه‌شدن آن به هزینه‌های ساخت‌وساز شهری می‌تواند تکنولوژی‌های سبک‌سازی، کارخانه‌سازی، مدرن، سریع و کم‌آزار ساخت‌وساز را تشویق و توسعه دهد. بازار حق صبر، مطلعی برای ایجاد و بازآفرینی بازارهای مالکیت معنوی و فکری است.»گوهریان خاطرنشان کرد: «ایجاد بازار متکی بر حراج و شرایط بازار رقابت کامل، نقش و اهمیت مبادله و رقابت و تعیین مقادیر بهینه قیمت، میزان عرضه و تقاضا را روشن می‌کند.»
سازوکار اجرایی حق صبر کاملا مبهم است
یکی از حاضران در نشست مذکور، «مسعود قاسمی» مدیرکل درآمد شهرداری اصفهان بود که درخصوص اجرای قانون حق صبر، توجه به مسائل فرهنگی در اصفهان را بسیار حائز اهمیت دانست و گفت: «رکود، مسائل فرهنگی، فرونشست زمین و معضلاتی ازاین‌دست، باعث فرار سرمایه‌ها از اصفهان شده است. بنابراین ورود به مبحث حق صبر به این شکل اشتباه است و می‌تواند منجر به ایجاد نارضایتی برای شهروندان شود.»او با بیان اینکه موضوع حق شهروندی در کشورهای دیگر به رسمیت شناخته‌شده ولی در کشور ما جدی گرفته نمی‌شود، تأکید کرد: «ساختمان‌سازی آن‌قدرها آلودگی محیطی ایجاد نمی‌کند که همسایه‌های مجاور بخواهند بابت آن از سازنده ساختمان حق صبر دریافت کنند. در دنیا نیز چنین حقی فقط درباره کارخانه‌ها مطرح است. بنابراین بهتر است فعلا موضوع حق صبر را برای موضوع کسر پارکینگ در مراکز و کاربری‌های تجاری در نظر بگیریم.»
قاسمی با اشاره به اینکه اجرای قانون حق صبر ممکن است موجب ایجاد بی‌عدالتی‌هایی نیز بشود، توضیح داد: «افرادی قبلا ساخت‌وساز انجام داده و چون قانون حق صبر وجود نداشته، لذا به املاک مجاور حق صبر پرداخت نکرده‌اند. بنابراین اگر افرادی که جدیدا قصد ساخت‌وساز دارند ملزم به پرداخت این هزینه شوند، موجب بی‌عدالتی می‌شود.» او سازوکار اجرایی حق صبر را کاملا مبهم دانست و گفت: «مبلغ دریافتی برای ساخت ساختمان از سوی شهرداری در شهر هزینه می‌شود. ولی تعیین مبلغ و نحوه دریافت حق صبر قدری دشوار است.»او تأکید کرد: «اگر ساخت‌وساز در شهر انجام نشود سرمایه‌گریزی از شهر و کشور اوج می‌گیرد و لاجرم یکی از منابع درآمدزایی در شهر تضعیف می‌شود. چراکه ساختمان‌سازی در مقایسه با دیگر منابع درآمدزایی مانند گردشگری و صنایع‌دستی از حیث تولید درآمد زودبازده است و اگرچه در بحث آمایش سرزمینی، صنعت گردشگری در اصفهان پررنگ دیده‌شده، ولی درآمدزایی در آن نیاز به زمان دارد.»
ایده حق صبر باید اقناع‌کننده شهروند و شهرداری باشد
سخن‌گو و عضو هیئت‌رئیسه شورای اسلامی شهر نیز دراین‌باره گفت: «طرح‌های جدید به دلیل مشکلات در حوزه اجرا دچار مقاومت سیستمی می‌شوند. طرح حق صبر هم باید به دلیل اثراتی که بر درآمد شهرداری دارد به نحوی دقیق موردبررسی قرار گیرد و تدریجی انجام شود تا شهروند و شهرداری را هم‌زمان اقناع کند.»«علی صالحی» موضوع تعیین حق صبر برای کسری پارکینگ مراکز تجاری در شهر را قابل‌تأمل دانست و آن را تأمین‌کننده منافع شهر و شهرداری ارزیابی کرد.
لزوم توجه به مباحث حقوقی و قانونی
از دیگر حاضران در این نشست، دکتر بابک صفاری، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان بود که دراین‌باره چنین گفت: «حق صبر هزینه‌ای است که نوسان‌های بازار بر آن اثرگذار است؛ درصورتی‌که عوارض شهرداری بر اساس رونق و رکود بالا و پایین نمی‌رود. لذا حق صبر توجیه اقتصادی دارد.»
بابک صفاری حق صبر را کنترل‌کننده عرضه ساخت‌وساز در شهر دانست و تأکید کرد: «لازم است که درباره این ایده یکی‌دو سال کار کارشناسی انجام شود تا قابلیت اجرا پیدا کند.»او با اشاره به نمونه مشابهی دراین‌باره گفت: «در دهه هفتاد میلادی برای حق آب رودخانه‌ای که از سه ایالت در آمریکا عبور می‌کرده است تحقیقاتی انجام شده که آب را بر اساس مصرف کشاورزی قیمت‌گذاری و خریدوفروش می‌کردند. برای موضوعی مانند حق صبر هم باید مباحث حقوقی و قانونی حتما موردتوجه قرار گیرد.»
حق صبر طرحی پیچیده و مبهم است
عضو مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان نیز در این نشست درباره ابهام طرح حق صبر سخن گفت و تأکید کرد: «حق صبر بازار متشکلی ندارد. ارکان بازار و نحوه محاسبه‌اش مشخص نیست و این باعث پیچیدگی آن می‌شود.»امیرحسین شریعتی افزود: «در ابتدا باید وظایف شورای شهر و شهرداری در بحث الزام ایجاد بازار در نظر گرفته شود. باید توجه کرد که درآمد شهرداری با هدف اداره شهر صرف هزینه‌هایی در شهر می‌شود. لذا با درنظرگرفتن این امور، بازآفرینی حق صبر می‌تواند به مرحله اجرا برسد و نتایج مثبتی از آن به دست می‌آید.»او خاطرنشان کرد: «آنچه به‌عنوان حق صبر یا نوسازی یا پروانه ساختمانی و… در نظر گرفته می‌شود باید بر اساس ضریب نفوذشان برای مردم عدالت مکانی ایجاد کند.»
تعیین میزان حق صبر نیازمند معیار استاندارد است
معاون اداره‌کل درآمد شهرداری اصفهان نیز در این نشست به طرح این سؤال پرداخت که گرفتن حق صبر چه مشکلی از شهر و شهروندان حل می‌کند؟«امیرحسین محققیان» گفت: «حق صبر باعث متوقف‌شدن فعالیت‌های ساختمانی می‌شود. همچنین با افرادی که قبلا ساخت‌وساز کرده و حق صبر پرداخت نکرده‌اند با افرادی که از این به بعد مشمول این قانون شوند به عدالت رفتار نمی‌شود.»او به ارائه سه پیشنهاد در این خصوص پرداخت و گفت: «می‌توان حق صبر را برای ساعات ممنوع شده برای کار پرداخت کرد. ضمن اینکه باید تعیین شود حجم رفت‌وآمد و گردوخاک چگونه و براساس چه معیار استانداردی برای تعیین میزان حق صبر اندازه‌گیری می‌شود.»او ادامه داد: «حق صبر بر تعداد صدور پروانه ساختمان از سوی شهرداری مؤثر خواهد بود. بهتر است چون ظاهرا طرح اثر نامطلوبی بر درآمد شهرداری دارد، ابتدا از دیگر حوزه‌های ایجادکننده آلایندگی شروع شود و بعد به‌صورت تدریجی به حوزه ساخت‌وساز وارد شود.»
به تأثیر مباحث فرهنگی در تحقق حق صبر توجه شود
«شهرام» از دفتر دکتر مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز مباحث فرهنگی در تحقق‌پذیری حق صبر را مهم دانست و گفت: «نباید به همه مسائل نگاه اقتصادی داشت. اگر حق صبر اجرا شود باعث ایجاد کنش‌هایی فرهنگی اجتماعی و تعامل نامناسب می‌شود. همچنین حق صبر می‌تواند برای همسایه‌ها و بازار ساخت‌وساز دافعه ایجاد کند.»
باید برای حق صبر مرجع بالقوه تعیین شود
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان از دیگر حاضران در این نشست بود که تعیین محمل قانونی برای حق صبر را امری ضروری تلقی کرد و گفت: «بهتر است ضمن توجه به اینکه شهرداری‌ها باید در بلندمدت به سمت درآمدهای پایدار و ایجاد بازارهای جدید بروند، محملی قانونی جهت دریافت حق صبر و کنترل بازار بین مردم ایجاد شود.» مصطفی نباتی‌نژاد افزود: «گاهی ممکن است زمینی در نقطه‌ای از شهر باشد که به دلیل رفت‌وآمدهای ناهنجار و ایجاد شرایط نامطلوب در آن همسایگان بسیار ناراضی باشند و حاضر شوند مالک، آن زمین را به هر قیمتی بسازد تا این شرایط بد از بین برود. پس باید استثنائات دریافت حق صبر در نظر گرفته شود.» او تأکید کرد: «باید تعیین شود که مرجع بالقوه برای حق صبر کیست. شهرداری است یا ارگان‌های دیگر؟ چراکه در حال حاضر طبق قوانین، شهرداری محدودیت‌ها و ظرفیت‌هایی برای کار در شهر دارد و حق صبر بحثی کاملا جدید است.»
وابستگی شهرداری به درآمد حاصل از ساخت‌وساز را کم کنیم
«احسان مالکی‌پور» از مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان نیز گفت: «شهرداری‌ها معمولا مدعی‌اند که درآمدشان با انجام چنین طرح‌هایی کاهش می‌یابد! درحالی‌که کارایی بخش خصوصی را نیز ندارند. بنابراین بهتر است وابستگی شهرداری به درآمد حاصل از ساخت‌وساز کم شود و برای تأمین درآمد از روش‌های دیگر استفاده شود.»
