اگر یک خط فرضی تقریبا صاف از اصفهان به سمت شرق کره زمین بکشیم، به شهری به نام نانجینگ (Nanjing) میرسیم که در موقعیت جغرافیایی کمی پایینتر از اصفهان ولی در شمال غربی کلانشهر شانگهای قرار دارد و خودش هم حداقل در نظر ما، شهر پرجمعیتی محسوب میشود، چون تقریبا چهار برابر بیشتر از اصفهان سکنه دارد و مساحتش دوازده برابر بزرگتر است. این شهر که پایتخت تمدن سانگ بوده در دوران سه امپراتوری، بهعنوان کانون سیاسی و فرهنگی جنوب شرق چین نقشآفرینی کرده تا اینکه در سال 1368 میلادی امپراتور هونگوو (Hongwu)، پایهگذار امپراتوری مینگ (Ming dynasty)، این شهر را به پایتخت چین متحد تبدیل کرد. نانجینگ را در کنار شیان، پکن و لویانگ یکی از چهار شهر مهم یا به عبارت دقیقتر، کهنشهر پایتخت چین میدانند. هم موقعیت جغرافیایی این شهر که بر بستر رود واقعشده، بسیار مهم است و هم این نکته که سابقه پایتختی 10 حکومت منطقهای و ملی چین را طی دوره هزار و هشتصدساله (از سلسله مینگ تا جمهوری چین) داشته است. اما شکوه نانجینگ فقط به دوران کهن برنمیگردد. این شهر در قرن بیستم تا امروز هم آوازهاش را حفظ کرده چنانکه پدر چین مدرن یعنی دکتر سان یات سن (Dr. Sun Yat-sen) از این شهر بوده است.
در قرن بیست و یکم هم این شهر هاب فرهنگ، هنر و آموزش در چین به شمار میرود و دو مرکز بسیار مشهورش به نام موزه نانجینگ (Nanjing Museum) و کتابخانه نانجینگ (Nanjing Library) محل بروبیای اهالی فرهنگ و هنر و ادبیات هستند. اگر روزی مسافر نانجینگ شدید، یادتان باشد مقبره پدر چین مدرن، مقبره سلسله مینگ، منطقه توریستی ساحل رودخانه، دریاچه شوآنوو، کوهستان بنفش، دیوار شهر نانجینگ (مربوط به قرن 14 میلادی)، کاخ ریاست جمهوری (با معماری باروک)، موزه نانجینگ (موزه تاریخ و هنر) و دروازه چین (دروازه سنگی که در سال 1300 میلادی ساخته شده) را ببینید.
افتتاحیه حقیقی-مجازی اصفهان-نانجینگ
چنین شهری حالا در حال و هوای سال نوی میلادی، میزبان نام و نشانهای کهنشهر تاریخی ایران، اصفهان، شده است. سازمان فرهنگی هنری شهرداری اصفهان، موزه هنرهای معاصر اصفهان، کنسولگری ایران در شانگهای، بنیاد فرهنگی هنری بردبار و انجمن موزههای شهر نانجینگ ارگانهایی بودند که دستبهدست هم دادند تا این رویداد بینالمللی را رقم بزنند. گرچه به دلایل گوناگون که مهمترینش مصائب کرونایی است، هیچکدام از مسئولان شهری برای افتتاح این رویداد عازم دیار شرق نشدند، اما حضور حقیقی اصفهان بهواسطه این همکاریها در چین اتفاق افتاد. فضای قابلتوجهی بهعنوان فضای نمایشگاهی در محل موزه نانجینگ به این منظور طراحی شد و آثاری از هنرمندان اصفهان در رشتههای مختلف مینیاتور، قلمکار، مینا، فرش و … به نمایش درآمدند. سخنرانیهای افتتاحیه هم به دو صورت حقیقی و مجازی اتفاق افتاد. در بخش حقیقی، معاون شهردار نانجینگ، آقای جو، از دوستی ایران و چین و تبادلات تمدنی میان این دو کشور گفت و ابراز امیدواری کرد که مردم دو کشور با حمایت دولتهایشان رابطه فرهنگی عمیقتری مبتنی بر شناخت دوسویه را تجربه کنند. جالب اینکه آقای جو سخنرانیاش را با ابراز علاقه فراوان برای سفر به اصفهان به پایان برد.
سرکنسول ایران در شانگهای بلندپایهترین مقام ایرانی حاضر در مراسم افتتاحیه نمایشگاه فرهنگ و هنر اصفهان در نانجینگ بود. رمضان پرواز، سخنرانیاش را با ذکر روایتی کمترشنیدهشده از دوران راه ابریشم و ورود بازرگانان ایران به شهر نانجینگ استان جیانگسو آغاز کرد؛ روایتی از بازرگان ایرانی که در نانجینگ دل باخت، ازدواج کرد، بهعنوان فرماندار در یکی از بحرانیترین موقعیتهای این سرزمین به ایفای نقش پرداخت و چنان در تاریخ منطقه جاودان شد که چینیها به پاسداشت میراثش نام روستای محل زندگی او را به «پارسیان» تغییر دادند. سرکنسول ایران سپس صحبتهایش را با ابراز امیدواری برای گسترش روابط فرهنگی و هنری میان ایران و چین و افزایش گردشگران چینی مسافر ایران، به پایان برد. حسین بردبار، نماینده بنیاد فرهنگی و هنری بردبار، در جایگاه کیوریتور نمایشگاه فرهنگ و هنر اصفهان در نانجینگ، سخنرانی بعدی مراسم افتتاحیه را برعهده داشت. بر اساس این سخنرانی، مخاطبان دریافتند که علی و حسین بردبار در طراحی این نمایشگاه به سه فضای مختلف توجه داشتهاند؛ فضایی برای هنر فرش ایران و اصفهان که در آن دستبافتهایی از اصفهان با ابریشم و کرک و دستاورد ۴ قرن تلاش صفویه تا به امروز به نمایش گذاشته شدند. در فضای دوم هنرهای کلکسیونی و فاخر ایرانی و اصفهانی به نمایش درآمدهاند و فضای سوم هم به هنرهای مدرن معاصر و ایرانی مانند سفالینهها و نقوش بر پایه تمدن اصیل ایران اختصاص یافته است.
حضور مجازی مدیران شهری اصفهان در نانجینگ
شهردار اصفهان در سخنرانی ویدئوییاش که با ترجمه انگلیسی و چینی پخش شد، بیان کرد: «ایران و چین از دیرباز رابطه عمیق فرهنگی داشتند که مبتنی بر مبادلات اقتصاد فرهنگ بود. این رابطه توانست میراث بشری ارزشمندی را برای دو کشور بر جای بگذارد و این سرمایه بزرگ میتواند به تقویت روابط دو کشور بینجامد. برپایی نمایشگاه اصفهان در نانجینگ هم میتواند در راستای توسعه پایدار روابط فرهنگی دو تمدن نقشآفرینی کند، مخصوصا که اصفهان و نانجینگ شباهتهای فرهنگی بسیاری با یکدیگر دارند.»
قدرتاله نوروزی با تأکید بر اینکه مدیریتشهری اصفهان در مسیر ارتقای روابط فرهنگی، توسعه گردشگری و تقویت خلاقیتهای هنری قدم برمیدارد، ابراز امیدواری کرد که شباهتهای تاریخی و فرهنگی میان اصفهان و چین به غنای روابط میان دو تمدن و توسعه دیپلماسی شهری مبتنی بر صلح و دوستی بینجامد. رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان در دومین سخنرانی ویدئویی افتتاحیه، تصریح کرد: «ایران و چین به یمن جاده پرخاطره و پرروایت ابریشم دو وجه سیمای یک ماهرویند. هرگاه به لحاظ فرهنگی و تمدنی تجارب فرهنگی این دو ساختار تمدنی باهم انباشته شدند، جهانی را زیباتر کردند و زندگی مهربانانه را به جهانیان آموختند.» به روایت محمد عیدی نجفآبادی، نانجینگ و اصفهان دو کانون میان فرهنگی بسیار قدرتمند در مسیر جاده ابریشم بودهاند و حالا ما با بهرهگیری از الگوی جاده ابریشم باید بکوشیم که این دو کانون میان فرهنگی اعتبار و شخصیت فرهنگی خود را بازیابند.
او افزود: «از طریق بسط روابط بین فرهنگی، میتوان اقتصاد فرهنگ را قدرتمندتر کرد و باعث بروز خلاقیتهای فرهنگی و هنری نه صرفا در ایران و چین که در جهان شد. امیدوارم این نمایشگاه سرآغاز خوبی برای بسط اینگونه تعاملات و گفتوگوی بیشتر میان فرهنگها باشد و بتوانیم کالاهای هویتی را در بستر اقتصاد فرهنگ تعریف و مسیر پرخاطره ابریشم را بازتولید کنیم.» مرتضی رشیدی، معاون اجتماعی سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان، با اشاره به تاریخ پرفرازونشیب دو شهر اصفهان و نانجینگ و اثرگذاری جاده ابریشم در نزدیکی دو تمدن ایران و چین، تصریح کرد: «در دنیای معاصر نیز تلاش ما این است که با گسترش و بسط مراودات فرهنگی و هنری و تعاملات اجتماعی میان اصفهان و دیگر کهنشهرهای دنیا به ارتقای سطح روابط فرهنگی که ریشه در تاریخ این شهر دارند، بپردازیم.»
مهدی تمیزی، معاون فرهنگی و هنری سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان نیز در سخنرانی ویدئوییاش تصریح کرد: «یکی از مهمترین شاخصههای رشد و تعالی جهانیان، مددگرفتن از تمدنهای کهنی مانند ایران و چین است. ایران و چین توسط شاهراه ابریشم از دیرباز تجربه نقلوانتقال مصادیق فرهنگی، سیاسی و هنری تمدنهای مختلف را داشتهاند و هنوز هم میتوانند به ارتقای صلح جهانی از طریق گفتوگو و تعاملات فرهنگی و هنری بپردازند.»
یک قطعه موسیقی هدیه اصفهان به چین
یک مستند به نام «راز شقایق» هم که روایتی از فرش دستباف ایران است برای مخاطبان به نمایش گذاشته شد و هدیه موسیقایی اصفهان نیز به گوش چینیها رسید! به عبارت روشنتر، گروه خواب به سرپرستی فراز عبدالهی به سفارش موزه هنرهای معاصر اصفهان قطعهای را به نام «سفر از اصفهان تا چین» تدارک دیدند که در این افتتاحیه پخش شد. در توضیح این قطعه گفتند: «سفر شاید کهنترین روایت تاریخ موجودیت آدمی است، انگار میل به بینهایتی امکانات، آدمی را به ناکجاآباد میخواند، راهی بلند با غایت بیغایتی. زیستن در کهن شهر اصفهان این فرصت را به ما داده تا هرروز ردپای تمام هنرهای اقصی نقاط جهان را در تاروپود شهر نظاره کنیم و این ممکن نبود مگر خطر برای سفر و شناخت دیگر تمدنها. ما با صوت، ملودی و کلام این ردپای تمدن دیرین را که میراثمان است، در قالب قصه سفری به سمت چین روایت کردیم. قطعهای که میشنوید با استفاده از ریزپردههای موسیقی قومی ایران و چین ساختهشده است تا گذری میان دو فرهنگ را به اذهان متبادر کند.» امیر مسعود اقبالی (نوازنده قیچک آلتو و ویولن)، فراز عبداللهی (خواننده و نوازنده درامز و صداگذار) و علیرضا بختیاروند (نوازنده پیانو، آکاردئون و سینتی سایزر) برای ساخت این قطعه تلاش کردند. رئیس دانشگاه هنر شهر نانجینگ، مدیر موزه نانجینگ، مدیر آکادمی موسیقی نانجینگ، مدیر انجمن دوستی شهرهای خواهرخوانده نانجینگ، مدیر معماری دانشگاه نانجینگ و هنرمندان و دانشجویان مختلفی در این افتتاحیه حضور داشتند. نمایشگاه در جستوجوی تمدن در راه ابریشم (in search of civilization on silk road) به مدت پانزده روز در شرق چین برپاست.