گزارشی که آفکام1، اداره ارتباطات بریتانیا، اخیراً منتشر کرده است، گرایش شدید کودکان بریتانیایی به استفاده از شبکه‌‌های اجتماعی را تأیید می‌‌کند.این گزارش نشان می‌‌دهد که تقریباً 99 درصد از کودکان 3 تا 17 ساله بریتانیایی در سال 2021 از اینترنت استفاده کرده‌‌اند. یوتیوب محبوب‌‌ترین پلتفرم بوده است و 89 درصد از این کودکان از این شبکه اجتماعی استفاده کرده‌‌اند. نیمی از این کودکان هم از تیک‌‌تاک استفاده کرده‌‌اند، شبکه اجتماعی محبوبی که به کاربران خود امکان مشاهده و به‌‌اشتراک‌‌گذاری ویدئوهای کوتاه را می‌‌دهد. اغلب شبکه‌‌های اجتماعی برای کاربران خود شرط سنی دارا بودن حداقل 13 سال را در نظر گرفته‌‌اند. بااین‌‌حال، گزارش آفکام نشان می‌‌دهد که اکثر کودکان زیر 13 سال در بریتانیا حداقل در یکی از این شبکه‌‌های اجتماعی پروفایل مخصوص به خودشان را دارند. والدین یک‌‌سوم از کودکان 5 تا 7 ساله بریتانیایی گفته‌‌اند که فرزندانشان حداقل در یکی از این پلتفرم‌‌ها عضو هستند و این رقم برای کودکان 8 تا 11 سال به 60 درصد هم می‌‌رسد.روشن است که دور زدن این محدودیت‌‌های سنی اصلاً کار دشواری نیست. کودکان به‌‌راحتی می‌‌توانند هنگام ساختن اکانت خود در این شبکه‌‌های اجتماعی سنشان را به‌دروغ بالاتر وارد کنند. از این گذشته، برخی کودکان در هر یک از این پلتفرم‌‌ها چندین اکانت دارند، یکی برای دوستان و دیگری برای والدینشان.علاوه بر این، گزارش آفکام نشان می‌‌دهد که تقریباً 16 درصد از کودکان 3 و 4 ساله بریتانیایی ویدئوهای تیک‌‌تاک را تماشا می‌‌کنند. البته منظور این نیست که این کودکان خودشان اکانت تیک‌‌تاک دارند، بلکه احتمالاً یکی از والدینشان یا شخص دیگری این ویدئوها را به آن‌‌ها نشان می‌‌دهد؛ اما مسئله اینجاست که به‌‌هرحال این کودکان در سنین بسیار پایین در معرض محتوای شبکه‌‌های اجتماعی قرار می‌‌گیرند.با توجه به این یافته‌‌ها، به نظر می‌‌رسد زمان آن رسیده است که ببینیم استفاده از شبکه‌‌های اجتماعی بر کودکان در گروه‌‌های سنی مختلف چه تأثیراتی دارد.
خوبی‌‌ها و بدی‌‌های فضای مجازی
فعالیت در شبکه‌‌های اجتماعی می‌‌تواند روی افراد، مخصوصاً کودکان، هم تأثیرات مثبت و هم تأثیرات منفی داشته باشد. پژوهش‌‌های من و همکارانم نشان داده است که استفاده از شبکه‌‌های اجتماعی در بین بزرگ‌‌سالان نقش مهم و تأثیرگذاری در جلب حمایت عاطفی، ایجاد و تقویت روحیه جمعی و فراهم آوردن فضای مناسب برای ابراز احساسات و نظرات فردی دارد؛ اما درعین‌حال می‌‌تواند تأثیرات نامطلوبی هم بر سلامت روان و بهزیستی آن‌‌ها داشته باشد. من و همکارانم در گروه پژوهشی روانشناسی سایبری2 در دانشگاه ناتینگهام ترنت3 در جریان تحقیقات خود با نوجوانان و والدین و معلمان آن‌‌ها درباره چالش‌‌ها و آسیب‌‌های احتمالی فضای آنلاین و استفاده از شبکه‌‌های اجتماعی گفتوگو کردیم. نتایج پژوهش‌‌های ما نشان داد که تأثیرات منفی شبکه‌‌های اجتماعی گستره وسیعی را شامل می‌‌شوند، از صرف مقادیر زمانی فزاینده در فضای آنلاین، تغییرات رفتاری به دلیل نگرانی از قضاوت‌‌های احتمالی دوستان و همتایان و اضافه‌‌بار حسی4 گرفته تا عواقب جدی‌‌تر شناختی و عاطفی مثل اختلال نقص توجه، فشار روانی مفرط و اضطراب. اما بر مبنای پژوهش جدیدی که در این رابطه انجام شده است، به نظر می‌‌رسد که تأثیر استفاده از شبکه‌‌های اجتماعی بر میزان رضایت افراد از زندگی‌‌شان، در گروه‌‌های سنی مختلف به یک اندازه نیست. این مطالعه روی نمونه آماری بزرگی شامل بیش از 17000 نوجوان و جوان بریتانیایی 10 تا 21 ساله انجام شد و پژوهشگران را به این نتیجه رساند که احتمالاً تأثیرات مخرب استفاده زیاد از شبکه‌‌های اجتماعی، برای پسران در سنین 14 تا 15 سالگی و 19 سالگی و برای دختران نیز در سنین 11 تا 13 سالگی و 19 سالگی در مقایسه با دیگر گروه‌‌های سنی به‌‌طور ویژه‌‌ای چشمگیرتر است.
فرانسیس هوگن5، کارمند سابق شرکت فیس‌‌بوک، در سال 2021 اسنادی را افشا کرد که نشان می‌‌داد تحقیقات داخلی خود این شرکت به‌‌طور مکرر اثبات کرده است که استفاده از اینستاگرام می‌‌تواند تأثیرات مخربی بر سلامت روانی دختران جوان داشته باشد.از این گذشته، می‌‌دانیم که صرف زمان‌‌های طولانی در برابر صفحات نمایش دستگاه‌‌هایی چون گوشی هوشمند، کامپیوتر و تبلت می‌‌تواند علائمی از قبیل استرس، اضطراب، افسردگی و اعتیاد را به دنبال داشته باشد. آکادمی پزشکی اطفال آمریکا6 توصیه کرده است که کودکان زیر دو سال هیچ زمانی را در برابر صفحات نمایش نگذرانند و کودکان دو تا پنج سال هم در هرروز حداکثر یک ساعت را صرف استفاده از دستگاه‌‌های دیجیتال کنند، آن‌هم با تمرکز بر محتوای باکیفیت (مثلاً محتوای آموزشی). اگرچه دقیقاً نمی‌‌دانیم که کودکان چه نوع محتوایی را در شبکه‌‌های اجتماعی مشاهده می‌‌کنند اما بعید است که این محتوا باکیفیت باشد و می‌‌تواند برای آن‌‌ها آسیب‌‌هایی را به همراه داشته باشد.
چه کاری از دست ما برمی‌‌آید؟
پارلمان بریتانیا اخیراً طرحی با عنوان لایحه امنیت آنلاین7 ارائه کرده است که مدعی شده قصد دارد در حوزه اینترنت، بریتانیا را تبدیل به امن‌‌ترین کشور جهان کند. به فراخور این هدف، لازم است تأثیرات مخرب بالقوه‌‌ای که استفاده بیشازحد از اینترنت و به‌‌طور خاص نیز فعالیت مفرط در شبکه‌‌های اجتماعی می‌‌تواند روی کودکان و نوجوانان، به‌‌خصوص آن‌‌هایی که آسیب‌‌پذیرتر هستند، داشته باشد، موردبررسی قرار گیرد.لازم است حراست از کاربران در فضای مجازی بیشتر شود (مثلاً تشدید اقداماتی که برای تأیید درستی سن آن‌‌ها انجام می‌‌شود) و برنامه‌‌های جدیدی هم برای پیشگیری از آسیب‌‌های احتمالی در نظر گرفته شود (مثلاً در مدارس به کودکان و نوجوانان درباره فواید و خطرات بالقوه استفاده از شبکه‌‌های اجتماعی آموزش داده شود).علاوه بر این، لازم است سازمان‌‌های دولتی و نهادهای اجتماعی در کارزارهای آموزش و آگاهی‌‌بخشی مرتبط با این موضوع شرکت کنند. باید روی بالا بردن مسئولیت اجتماعی کسب‌‌وکارها و شرکت‌‌ها هم تمرکز شود تا صنعت شبکه‌‌های اجتماعی در طراحی محصولات خود منافع و مصالح کاربران را هم مدنظر قرار دهد.البته ما مخالف افراطیم و قصد نداریم هر رفتار معمول روزمره را نوعی نابهنجاری و بیماری تلقی کنیم، مثلاً نباید تصور کنیم هرکسی که چند ساعت آنلاین می‌‌شود حتماً مشکلی دارد؛ اما لازم است رفتارهای دردسرساز به‌‌درستی تشخیص داده شود و از کاربرانی که گرفتار این مشکلات شده‌‌اند هم حمایت کافی صورت بگیرد. به‌این‌ترتیب می‌‌توان از عواقب زیان‌‌باری که استفاده نامناسب از اینترنت و شبکه‌‌های اجتماعی برای سلامت روان کاربران خواهد داشت، پیشگیری کرد.والدین، معلمان، دولت‌‌ها و صنعت شبکه‌‌های اجتماعی باید از کاربران کم‌‌سن‌‌وسال اینترنت حمایت کنند. علاوه بر این، می‌‌توان والدین را تشویق کرد تا با فرزندان خود گفتوگو کنند و با ایجاد رابطه‌‌ای مبتنی بر دوستی و درک متقابل، به آن‌‌ها اجازه دهند که صادقانه و بی‌‌پرده درباره روش استفاده‌‌شان از اینترنت و شبکه‌‌های اجتماعی حرف بزنند.
پی‌‌نوشت‌‌ها:
1. Ofcom، سازمان تنظیم‌کننده مقررات رسانهای در بریتانیا [مترجم]
2. Cyberpsychology Research Group
3. Nottingham Trent University
4. sensory overload، اضافه‌‌بار حسی وقتی رخ می‌‌دهد که یک یا چند دستگاه حسی از حواس پنج‌‌گانه بدن انسان به دلیل وجود محرک‌‌های حسی بسیار زیاد در محیط اطراف، بیشازحد تحریک می‌‌شود. [مترجم]
5. Frances Haugen
6. American Academy of Pediatrics، انجمنی حرفه‌‌ای متشکل از متخصصین اطفال در آمریکا که هدف آن رسیدگی به وضعیت بهداشت و درمان کودکان است. [مترجم]
7. online safety bill
این مطلب ترجمه مقاله‌‌ای است به قلم داریا کاس (Daria Kuss)، دانشیار روانشناسی و عضو گروه پژوهشی روانشناسی سایبری در دانشگاه ناتینگهام ترنت انگلستان، که در تاریخ 1 آوریل 2022 در وب‌‌سایت کانورسیشن (theconversation.com) منتشر شده است. این سازمان رسانهای می‌‌کوشد نتایج پژوهش‌‌ها و مقالات منتشرشده توسط محققان، متخصصین و دانشگاهیان حوزه‌‌های مختلف را در دسترس عموم قرار دهد.
