نوروز، نخستین روز سال خورشیدی ایرانی، برابر با یکم فروردین ماه، جشن آغاز سال نوی ایرانی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به‌جامانده از دوران باستان ایران است. امروزه به زمان برگزاری نوروز در آغاز فصل بهار «برابری بهاری» می‌گویند.
نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها، یعنی تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، عراق، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکیه، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردم این کشورها در این روز جشن برپا می‌کنند.
جشن نوروز با تحویل سال یا لحظۀ برابری اعتدال بهاری آغاز می‌شود. درگاه‌شماری هجری خورشیدی، لحظۀ تحویل سال تعیین‌کنندۀ نخستین روز (هرمز روز یا اورمزد روز) از ماه فروردین است. واژۀ «نوروز» از فارسی میانه گرفته شده و برگرفته از زبان اوستایی است. این واژه امروزه در فارسی در دو معنی به کار می‌رود: در معنای عام، یعنی روز آغاز اعتدال بهاری و آغاز سال نو؛ و در معنای خاص یعنی روز ششم فروردین که روز خرداد نام دارد.
در برخی از متن‌های کهن ایران، ازجمله شاهنامۀ فردوسی و تاریخ طبری، «جمشید» و در برخی دیگر «کیومرث» پایه‌گذار نوروز معرفی شده است. پدید آمدن نوروز در شاهنامه بدین گونه روایت شده است که جم (یما) هنگامی که از آذربایجان می‌گذشت، در حالی که تاجی زرین بر سر داشت، بر تخت جمشیدی ارگ جمشید فرود آمد.
با رسیدن نور خورشید به تاج زرین او، جهان نورانی شد و مردم شادمانی کردند و آن روز را «روز نو» و جم را «جمشید» نامیدند. شخصیت‌های مهم اسطوره‌ای ایران مانند جمشید، سیاوش و کیخسرو پیوندی نزدیک با نوروز دارند. نوروز روز پیروزی بزرگ جمشید بر دیوان است و دیوان نماد پلیدی‌هایی چون سرما، تاریکی، جهالت و خشونت بودند.
عروج جمشید و عروج کیخسرو نیز در این روز اتفاق افتاده و تفاسیر گوناگونی در این باره وجود دارد. در این روز جمشید جهان غیب را در جام جهان‌نما مشاهده کرد. حکایت دگردیسی و بازآفرینی سیاوش نیز حکایتی ویژه است که با روایت‌هایی مانند آدونیس، پرسفون، ازیریس یا تمرز قابل‌مقایسه است.
