اینکه مثلا یک ساختمان با کاربری فرهنگی هنری باید چطور و در کجا ساخته شود تا نقش خودش را در تقویت معنا و هویت آن شهر ایفا کند و سایر موضوع‌هایی از این دست، اهمیت زیادی در گسترش شهرها و شکل‌دهی به فضای کالبدی و فیزیکی آن‌ها دارد. چنانکه این مسئله دستمایه نگارش مقالات علمی متعددی در این زمینه شده است.
به بهانه اهیمت این موضوع، رویه تازه‌ای را در صفحه بلدیه در پیش گرفته‌ایم تا در آن ساختمان‌های دوران معاصر اصفهان را که کاربری‌های عمومی دارند و با گذشت سال‌ها جایگاه مهمی در خاطرات مشترک مردم این شهر پیدا کرده‌اند از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهیم. چندی قبل ساختمان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در بوستان کودک مورد بررسی قرار گرفت و در این شماره مطالبی را درباره مرکز فرهنگی هنری استاد فرشچیان می‌خوانید که کمتر از دو دهه است محل رفت‌وآمد فعالان و علاقه‌مندان به امور فرهنگی و هنری شده است.
اما در این میان بد نیست به یکی از مقالات منتشرشده درباره اصول ساخت‌وساز بناهای فرهنگی و هنری در شهرها نگاهی بیندازیم. مقاله‌ای با عنوان «تحلیل فضایی پراکنش مراکز فرهنگی و مکان‌یابی بهینه آن پژوهش موردی: شهر سقز» که توسط علی زنگی‌آبادی و شراره سعیدپور نوشته شده و در سایت پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری علمی پژوهشی منتشر شده است.
در این نوشتار آمده است: «مراکز فرهنگی، از جمله کاربری‌هایی است که توزیع و پراکنش آن در عرصه‌های شهری هم از بعد شهرسازی و هم به لحاظ عدالت اجتماعی حائز اهمیت است.» نویسنده پس از اشاره به رشد سریع شهرنشینی در ایران از دهه چهل شمسی به بعد و ضرورت جلوگیری از نابسامانی در ساخت‌وسازهای شهری تأکید می‌کند: «ایجاد مراکز خدماتی جدید، مستلزم هزینه‌های زیادی است و تعیین مکان بهینه این مراکز به نحوی که همه شهروندان از آن بهره‌مند شوند، مهم است. یکی از این مراکز خدماتی کاربری‌های فرهنگی است. برنامه‌ریزی فرهنگی به عنوان عامل حفظ و هویت قومی و عقیدتی و یکی از مهم‌ترین تمهیدات در فرهنگ و رسیدن به توسعه پایدار قلمداد می‌شود و سازمان‌دهی مراکز فرهنگی باید به عنوان سرلوحه امور فرهنگی قرار گیرد.» اینکه باید در مکان‌یابی بهینه مراکز فرهنگی از نرم‌افزارهای جدیدی که توانایی تجزیه و تحلیل تعداد زیادی پارامتر را به طور هم زمان داشته باشند، استفاده کرد یکی از توصیه‌های پژوهشگران این مقاله است که در تشریح آن می‌نویسند: «بدیهی است که یکی از شاخص‌های توسعه انسانی، امکانات فرهنگی می‌باشد و یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود در شهرهای کشور ما نیز استقرار نامناسب کاربری‌هایی از جمله مکان‌های فرهنگی است. به نحوی که بسیاری از افراد به علت عدم دسترسی به آن‌ها نمی‌توانند از امکانات موجود به نحو کافی بهره‌برداری نموده یا باعث معضلات شهری و صرف وقت زیاد و هزینه زیاد برای استفاده‌کنندگان شده است. با توجه به افزایش جمعیت و جوان‌بودن جمعیت شهرهای کشورمان، لزوم افزایش سطح کاربری‌های فرهنگی و مکان‌یابی استاندارد آن‌ها با هدف تسهیل دسترسی آسان و کم‌هزینه بیش از پیش احساس می‌شود.»
معیارهای برنامه‌ریزی و مکان‌یابی خدمات‌فرهنگی
بر اساس این مقاله معیارهای برنامه‌ریزی و مکان یابی خدمات فرهنگی عبارت‌اند از:
سازگاری: قرارگیری کاربری‌های سازگار در کنار یکدیگر و برعکس جداسازی کاربری‌های ناسازگار از یکدیگر است.
آسایش: فاصله و زمان دسترسی به عناصر شهری، از شاخص‌های اندازه‌گیری میزان آسایش و راحتی در امر بهسازی و نوسازی شهر هستند و افزایش هر دو عامل به معنای دسترسی نامناسب و کاهش آن دو به معنای دسترسی مناسب است.
کارایی: یکی از عوامل اصلی تعیین‌کننده مکان کاربری‌ها در شهر، الگوی قیمت زمین شهری است. به لحاظ اینکه هر کاربری از لحاظ اقتصادی و سرمایه‌گذاری تابعی از قیمت زمین و هزینه‌های متصور بر آن است، تحلیل سود و هزینه معین می‌شود.
مطلوبیت: منظور از مطلوبیت حفظ عوامل طبیعی، چشم اندازها و فضاهای‌باز است. به عبارتی مطلوبیت و دلپذیری یعنی تلاش برای حفظ و نگهداری عوامل‌طبیعی، ایجاد فضاهای باز و دلپذیر، چگونگی شکل‌گرفتن راه‌ها، ساختمان‌ها و فضای‌شهری.
ایمنی: حفاظت و ایمنی شهر در مقابل سوانح طبیعی مانند طوفان، سیل و زلزله در معیارهای مکانی کاربری‌ها و فعالیت‌های متفاوت مؤثر است و براساس این معیارها، حریم ساخت‌وساز در سطح شهر رعایت می‌شود.
سلامتی: امروزه برای بهبود فضاها و ساختمان‌ها و اماکن صنعتی، رعایت استانداردهای اجرایی بهداشت و محیط‌زیست نقش مهمی دارد. استانداردهای شهر سالم و مقررات معروف به اثرات محیطی هرگونه فعالیت شهر را از نظر حفظ محیط‌زیست، حراست از آسایش اجتماعی و حفاظت از میراث‌فرهنگی مورد ارزیابی قرارمی‌دهد.
