بورل تأکید کرد که در مدت استراحت مذاکره‌کنندگان، به همراه تیمش با همه اعضای برجام و ایالات متحده در ارتباط خواهد بود و تلاش خود را تا رسیدن به توافق ادامه خواهد داد. پس از اعلام توقف مذاکرات، انریکه مورا، نماینده بورل در مذاکرات وین نیز با همان ادبیات گفت: «متنی داریم که همه چیز در آن انجام شده است و ما در محدوده پانوشته‌های مذاکراتی هستیم. برای حفظ فضا و روح مثبت و سازنده مذاکرات، خوب است که وقفه‌ای داشته باشیم. من با همه هیئت‌ها کار خواهم کرد تا بر این شرایط فائق آییم.» هم‌زمان حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نیز از تماس تلفنی خود با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در همان روز گفت و در صفحه توئیتر خود نوشت: «امروز با آقای بورل گفت‌وگوی مفید و سازنده‌ای داشتم. تلاش‌ها برای رسیدن به یک توافق خوب و پایدار در جریان است. توافق در دسترس است، اگر طرف آمریکایی واقع‌بینانه و همراه با تداوم و با ثبات‌قدم رفتار کند. نتیجه مذاکرات وین را توافق جمعی تعیین می‌کند، نه رویکرد یک‌جانبه! تلاش مشترک نیاز است. این منطق و عقلانیت است که باید غلبه داشته باشد.»
برجامی‌ها از نزدیکی توافق پس از وقفه کوتاه می‌گویند
تعبیر برخی تحلیلگران نیز از عوامل خارجی که بورل آن را مانع ادامه مذاکرات دانسته، همان درخواست ضمانت کتبی روسیه از آمریکا در خصوص روابط اقتصادی، سیاسی و امنیتی با ایران (با توجه به تحریم‌های اعمال‌شده غرب علیه روسیه در واکنش به حمله این کشور به اوکراین) در روزهای گذشته است که از سوی آمریکا رد شد و پیچیدگی‌های جدیدی را در مذاکرات به وجود آورد. طی 20 روزی که از حمله روسیه به اوکراین می‌گذرد، بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها علیه روسیه از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی، اعمال شد و پیش‌بینی این واکنش مسکو به تحریم‌های همه‌جانبه با درخواست ضمانت کتبی از آمریکا و تأثیرش بر روند مذاکرات برجام بسیار می‌رفت و بارها از سوی کارشناسان عنوان شده بود. البته نماینده روسیه مستقر در وین این اثرگذاری را قبول ندارد و مسکو را مانعی در روند مذاکرات نمی‌داند. میخائیل اولیانوف در توییتی گفته است: «روسیه همیشه یک نیروی محرکه و نه یک مانع در مسیر مذاکرات هسته‌ای ایران بوده است.» شرایطی که مقامات کشورمان نیز بر آن تأکید کردند و می‌گویند چیزی نباید مانع از اجرای مفاد توافق احتمالی در وین باشد و در این زمینه تنها برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ باید مبنا قرار گیرد و منافع ملی و حقوق ملت ایران تنها عامل تعیین‌کننده موضع تهران در مذاکرات بوده و خواهد بود. از سویی به اعتقاد سخن‌گوی وزارت امور خارجه ایران این تنفس اعلام‌شده شاید بتواند زمینه‌ساز حل موضوع‌های باقی‌مانده باشد؛ به شرطی که طرف مقابل اراده و جدیت از خود نشان دهد. سعید خطیب‌زاده در توییتی نوشت: «مکث در گفتوگوهای وین می‌تواند یک حرکت برای حل هر مشکل باقی بماند و یک بازگشت نهایی باشد. نتیجه‌گیری موفقیت‌آمیز گفتوگوها تمرکز اصلی همه خواهد بود و هیچ عامل خارجی بر اراده مشترک ما برای پیشبرد توافق جمعی تأثیر نمی‌گذارد.»
مقامات آمریکا نیز که در پاسخ به این درخواست روسیه پیش‌تر گفته بودند تحریم‌های اعمالی علیه روسیه ارتباطی با توافق هسته‌ای با ایران ندارد و روسیه با این عملکرد خود، سعی در تأمین و توسعه خواسته‌هایش در زمینه برجام (توافق هسته‌ای) دارد، هم‌اکنون با بیان اینکه حصول توافق در وین نزدیک است، توقف گفتوگوها در وین را به پیچیدگی مذاکرات و اختلاف بر سر برخی مسائل باقی‌مانده دیگری ربط می‌دهند. سخن‌گوی وزارت امورخارجه این کشور با بیان اینکه موضوع‌های باقی‌مانده در وین بسیار دشوار و پیچیده است، گفت: «تیم ما برای مشورت به واشنگتن بازگشته است. چون پیش از این نیز گفته‌ایم ما هنوز در حال کار بر روی تعداد بسیار کمی از موضوع‌ها هستیم که بدون شک مسائل دشوار و چالش‌برانگیزی هستند. اکنون زمان آن است که تمام طرف‌ها از خود جدیت نشان دهند. ما برای بازگشت به اجرای کامل برجام می‌توانیم و باید به یک فهم مشترک برسیم؛ اما زمان کمی برای انجام آن وجود دارد.» ند پرایس معتقد است که تهران و مسکو باید تصمیمات خود را بگیرند و تحریم‌های جدید روسیه به‌طور قطع نباید هیچ ارتباطی با اجرای احتمالی برجام داشته باشد. ما نیز قصد نداریم چیزی در ارتباط با این تحریم‌ها به روسیه بدهیم، نیازی هم به این کار وجود ندارد.
در عین حال تروئیکای اروپا نیز در بیانیه‌ای مشترک درخواست روسیه از آمریکا برای ارائه تضمین کتبی را خارج از برجام دانست و خواستار نهایی‌شدن هرچه سریع‌تر توافق به‌دست‌آمده در جریان مذاکرات وین شد. فرانسه، انگلیس و آلمان، سه کشور عضو برجام به روسیه هشدار دادند خواسته‌اش برای دریافت ضمانت جهت تداوم روابط اقتصادی‌تجاری‌اش با ایران در پی مــتحمل‌شــدن تــحریم‌هـای واشنگتن به خاطر جنگ اوکراین، خطر از بین رفتن توافق هسته‌ای ایران را در بر دارد که روند مذاکرات آن تقریبا تکمیل شده است. در این بیانیه آمده است: هیچ‌کس نباید به دنبال سودجویی از مذاکرات برجام (توافق هسته‌ای) برای دست‌یافتن به تضمین‌هایی باشد که جدا از برجام هستند. به ادعای این سه کشور اروپایی، این کار خطر فروپاشی توافق را در بر دارد و توافق روی میز وین باید در نهایت فوریت نهایی شود. تروئیکای اروپایی می‌گوید که به‌محض عبور از «عوامل خارجی»، گفتوگوها آماده جمع‌بندی و توافق نهایی در دسترس است و عوامل خارجی باید ظرف چند روز آینده حل شود.
توافق در گرو تصمیم نهایی ایران است یا آمریکا؟
برخی رسانه‌های غربی اما برخلاف اعتقاد اعضای برجام و آمریکا در خصوص نزدیک‌بودن توافق پس از این وقفه کوتاه‌مدت می‌گویند. آن‌ها با انتشار گزارش‌هایی، وقفه در مذاکرات وین را به یک وضعیت بن‌بست تعبیر می‌کنند و ادعا دارند که پیشرفت مذاکرات تنها به تصمیمات در تهران بستگی دارد. از سوی دیگر کارشناسی برخی دیگر این است ریشه این وقفه به سیاست ایالات متحده درخصوص ایران بر می‌گردد که حاضر به تصمیم‌گیری سیاسی برای جبران اقدامات غیرقانونی این کشور نیست و با طرح درخواست‌های جدید روند جمع‌بندی مذاکرات را با چالش روبه‌رو کرده است. شرایطی که رفت‌و‌آمدهای مکرر رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران از تهران به وین پیش از اعلام خبر توقف مذاکرات را به آن ربط می‌دهند که جدی‌بودن آن باعث مشورت رو در روی علی باقری با مقامات ارشد ایران در تهران بر سر تصمیم نهایی شده بود. تهران نیز معتقد است که جمع‌بندی نهایی خود را پیرامون مذاکرات انجام داده و آن را به طرف مقابل ارائه کرده است و توافق در گرو تصمیم طرف‌های مقابل او به ویژه آمریکاست. حالا در این شرایط حساس هیئت‌های مذاکره‌کننده امیدوار هستند گفتوگوها ظرف روزهای آینده از سرگرفته و متن نهایی توافق به‌تدریج در روزهای آینده آماده و تکمیل شود؛ چراکه توافق در کوتاه‌ترین زمان دسترس است. در عین حال روز گذشته سخن‌گوی وزارت خارجه کشورمان نیز در خصوص موضوع راستی‌آزمایی برای ایران در جریان مذاکرات وین گفت که گفتوگوها و مباحث در موضوع راســتی‌آزمایی رفــت‌و‌بــرگشت‌هـایی داشته و آن‌ها یک چیزهایی را قبول کردند، یک چیزهایش را ما دادیم و الان در نقطه‌ای هستیم که تقریبا مسائلمان در این حوزه حل شده است. آنچه که امید به توافق نزدیک در وین را افزایش می‌دهد.
دولت سیزدهم خواهان توافق است
«اصفهان‌زیبا» در بررسی شرایط کنونی مذاکرات در سایه توقف، امکان احیای توافق هسته‌ای و اعتبار این توافق‌نامه با مهدی مطهرنیا، تحلیلگر مسائل آمریکا گفتوگو کرد. به گفته این کارشناس بین‌الملل مذاکرات وین در یک بافت موقعیتی نابسامان اما امیدوار‌کننده از نظر موضوعی قرار دارد و ما شاهد مذاکراتی پیدرپی طی ماه‌های اخیر به همراه بیم‌ها و امیدهای متفاوت در باب دستیابی به یک توافق مبتنی بر بازگشت به برجام هستیم. او می‌گوید: «اکنون با توجه به دیدگاه‌های متفاوت در خصوص روند مذاکرات وین و وقفه در گفتوگوها، در مجموع رسیدن به یک توافق برای دو بازیگر اصلی این پرونده یعنی تهران و واشنگتن یک امر مطلوب به نظر می‌آید؛ چرا که تهران زیر فشارهای حداکثری تحریم‌ها قرار دارد و خواهان گشایش وضعیت اقتصادی برای پاسخ‌گویی به معیشت مردم است و بایدن نیز در یک وضعیت متزلزل نسبت به دستاوردهای سیاست خارجی آمریکا و مؤثر بر سیاست داخلی کشورش، آن هم در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا قرار دارد. در عین حال دولت سیزدهم نیز با قول دستیابی به دستاوردهای بسیار بالاتر از برجام و در بستر نقد عملکرد برجام در دولت‌های قبلی به مردمی که خود خواهان توافق هستند، وعده داده است.»
مطهرنیا ادامه می‌دهد: «حالا صحبت از توافق خوب با تأکید بر لغو تحریم‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و برخی از نهادهای حاکمیتی کشورمان در میان است. از طرف دیگر ما شاهد ایجاد یک فضای معنادار توسط دیگر بازیگران پیرامونی پرونده ایران همچون روسیه و چین در ارتباط با دادن تضمین‌هایی به‌صورت مکتوب از طرف آمریکا، به مسکو و چین هستیم که نشان می‌دهد توافق به‌دست‌آمده حتی در صورت تصویب تا اندازه‌ای متزلزل است. مسکویی که درگیر جنگ با اوکراین است و هم‌زمان با تحریم‌های فزاینده از سوی غرب در واکنش به حملات نظامی به اوکراین، حجم مبادلات تجاری‌اش را با تهران دو برابر کرده، خواستار تضمین مکتوب برای ارتباط با ایران است. این موضوع تا حدودی نشان می‌دهد که توافق به‌عمل‌آمده بسیار غیر قابل اتکاست؛ چرا که واشنگتن نیز همچنان به شروط ایران در رابطه با لغو کامل تحریم‌های کشورمان پاسخ نداده است.»
او با اشاره به انتخابات کنگره آمریکا و تأثیر نتیجه آن بر توافق‌نامه برجام می‌گوید: «در عین حال ما به زودی شاهد شکل‌گیری یک کنگره جمهوری‌خواه در آمریکا خواهیم بود که می‌تواند مقدمه‌ای برای بر سر کار آمدن یک رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه و محافظه‌کار در آمریکا باشد و این به نفع ایران در خصوص برجام نیست. طبیعتا ایران در این شرایط باید مسئولانه به مذاکره و انجام توافق با دولت فعلی آمریکا بنگرد؛ چراکه با پذیرش این توافق می‌تواند در لایه‌های گوناگون هواداران و طرفداران خود ترک ایدئولوژیک ایجاد کند و درصورت به فرجام نرسیدن توافق در وین و هرگونه تخطی از سوی آمریکا زمینه‌های فشار بیشتر و ریزش فزون‌تر را برای ایالات متحده فراهم سازد.»
پرونده هسته‌ای ایران به تحرکات روس‌ها در اوکراین گره خورده است
این کارشناس بین‌الملل با اشاره به برخی ادعاها در خصوص سختگیری‌های ایران در وین که برآمده از جنگ میان روسیه و اوکراین است، می‌گوید: «به هر تقدیر ایران نگران تحریم‌ها و تغییر رژیم آمریکا و برگشت مواضع این کشور نسبت به خود است. از طرفی همان‌طور که اشاره شد، روسیه نیز یک تضمین کتبی از آمریکا طلب می‌کند؛ چرا که لبه‌های تحرکات اوکراین می‌تواند به خاورمیانه هم کشیده شود. سفر ناگهانی نفتالی‌بنت، رئیس دولت حاکم بر تل‌آویو به مسکو و دیدار غیرمترقبه او با ولادیمیر پوتین آن هم در اوج بحران اوکراین نشان از هم‌گرایی میان مسکو و تلاویو است که می‌تواند دال بر عدم پشتیبانی لازم و مورد انتظار تهران از مسکو که در ارتباط با شراکت استراتژیک ایران و روسیه است، نیز باشد. این شرایط هم اکنون نگرانی‌هایی برای طرفداران سیاست نگاه به شرق به وجود آورده است که می‌تواند مؤید گرفتن تضمین‌های بیشتر از ایالات متحده آمریکا در این زمینه باشد.»
مطهرنیا ادامه می‌دهد: «به نظر می‌آید پرونده هسته‌ای ایران با توجه به اقدامات روس‌ها در اوکراین و در ادامه واکنش چینی‌ها به این تحرکات، به مسائل بین‌الملل گره خورده است و به عبارتی یک نوع گروگان‌گیری در روند پرونده هسته‌ای ایران در جریان است و به یک برگ امتیاز دهی و امتیازگیری در عرصه بین‌المللی تبدیل شده است.»
این استاد دانشگاه همچنین درخصوص اعتبار برجام با احتمال توافق افزود: «عمر کوتاه برجام گریزناپذیر است. در حال حاضر کنگره آمریکا با وجود مجلس نمایندگان دمکراتیک و سنای لرزان جمهوری‌خواهان حاضر به تأیید هیچ توافق‌نامه‌ای با تهران نیست. اگر جمهوری‌خواهان در کنگره پیروز شوند، این کنگره به تأیید یک برجام بر له جمهوری اسلامی ایران نخواهد پرداخت. از این جهت به نظر می‌رسد برجام یک توافق‌نامه موقت بیش نیست که با تغییر دولت آینده آمریکا یا تغییر در کنگره این کشور با شرایط بی‌ثباتی روبه‌رو خواهد بود.»
