شاید برایتان این پرسش پیش آمده باشد که «شهر دوستدار کودک» قرار است چه کارهایی کند؟ اصلا شهر دوستدار کودک یک شهر جدای تازه تأسیس است؟ شهری که ساکنانش را کودکان تشکیل می‌دهند؟ شهری زیرزمینی که شهروندانش، رئیس و مدیرانش، مغازه‌دار و راننده‌اش، دانش‌آموز و معلمش، همه و همه کودکان هستند؟ در این گزارش سراغ اسما نکویی، رئیس گروه شهر دوستدار کودک معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان رفتیم تا او بیشتر درباره این موضوع برایمان بگوید. علیرضا ترابی و شکوفه حاج‌علیزاده هم کودکان 15 و 12 ساله‌ای هستند که جزو شورای شهر دوسـتـدار کودک محسوب می‌شوند. آن‌ها هم برایمان از اهداف و کارکردهای این گروه گفته‌اند.
فضاهایی کوچک برای کودکان بزرگ
«شهر دوستـدار کودک شـهـــری است که فضایی برای مشارکت و تعاملات اجتماعی کودکان فراهم آورد. این شهر باید فضایی عادلانه، قابل‌دسترس و بدون تبعیض، ایمن و خانواده‌محور داشته باشد. تأکید بیشتر روی مشارکت‌جویی و تعاملات اجتماعی کودکان است. از این بابت که کودک ارزشمند شمرده شود و از آن‌ها در ساخت برخی از مناطق مشورت بگیریم.» این‌ها حرف‌های خانم نکویی در تعریف شهر دوستدار کودک است. مثالی که خانم نکویی دراین‌باره می‌زند، پارک‌ها و فضاهای بازی است که احداث می‌شود، اما یک بار هم از کودکی برای ساخت و طراحی آن پارک، مشورت نمی‌گیرند. فضایی که برای کودکان ساخته می‌شود بدون در نظر گرفتن نیازها، علایق و مشارکت آن‌هاست. برای همین است که بیشتر فضاهای شهری به‌روز نمی‌شوند. نکته مـهـم‌تـــــر این است که آدم‌بزرگ‌ها بسیاری از فضاهای بازی را برای کودکان زیر 7 سال درست می‌کنند. عملا کودکان بزرگ‌تر و حتی نوجوانان هیچ محیطی برای بازی‌کردن، ندارند. «یونیسف تعریف کودک را افراد زیر 18 سال می‌داند؛ اما ما در سیاست‌گذاری‌هایمان بخش بزرگی از کودکان را نادیده می‌گیریم و افراد 12 تا 18 سال دیده نمی‌شوند. برای همین بهتر دیدیم شورایی داشته باشیم تا بچه‌ها را در همه ردیف‌های سنی، از تمام مناطق، با تخصص‌ها و علایق مختلف دور هم جمع کند. ما می‌خواهیم کودکان در زمینه‌های فرهنگی و تفریحی با مسئولان شهری مشارکت کنند.» نکویی معتقد است که اگر بستر آموزشی را به‌صورت عادلانه برای همه بچه‌ها فراهم کنند، همه بچه‌ها استعداد لازم را دارند و می‌توانند خودشان را بالا بکشند. اگر می‌بینیم که کودکی بازیگر می‌شود یا زبان انگلیسی خوبی دارد، به خاطر این است که توان شرکت در کلاس‌های مرتبط را داشته است. اما خیلی از کودکان این شرایط را ندارند و نمی‌توانند در چنین زمینه‌هایی پیشرفت کنند. «اگر همه بچه‌ها بتوانند هم‌ردیف هم به شرایط یکسانی دست پیدا کنند، می‌توانند باهم رشد کنند. اما متأسفانه رشد بچه‌های ما منوط به مسائل مالی می‌شود. هدف ما از تشکیل شورا برای شهر دوستدار کودک این بود که بچه‌ها بتوانند با استفاده از استعدادهایی که دارند مطالبه‌گری کنند. قرار هم نیست آرمانی فکر و عمل کنند. می‌خواهیم یاد بگیرند، چیزی را که می‌خواهند مطالبه کنند؛ چون فقط با احساس نیاز داشتن چیزی درست نمی‌شود.»
تعلق به شهر
یکی دیگر از نکته‌هایی که خانم نکویی به آن اشاره می‌کند «احساس تعلق داشتن به شهر» است. مثلا می‌گوید که محیط خیابان چهارباغ علاوه‌بر جاذبه فرهنگی، بخشی‌اش باید برای کودکان و نوجوانان باشد؛ چون هویت تاریخی‌ای که این خیابان دارد باید از بزرگان به کودکان به ارث برسد تا آن‌ها هم بتوانند به نسل بعدی خودشان منتقل کنند. بنابراین باید جوری این خیابان و هویت تاریخی‌اش را به کودکان ارائه داد تا آن‌ها به خوبی از آن نگهداری کنند و به نسل بعدی خود بدهند.
«طراحی پارک» و «طرح صندلی جدید» یکی از چیزهایی است که خود کودکانی که جزو اعضای شهر دوستدار کودک هستند، آن را طراحی کردند. «صندلی جدید یک نوع طراحی خاص است که یکی می‌خواهیم نیمکت‌های ساده در پارک‌ها حالت جدیدی به خود بگیرند. طرحش را دادند و در دست بررسی است. مثلا آمده‌اند و یک سری صندلی‌ها را شبیه طرح ماشین‌های نوستالژی در آورده‌اند؛ مثل ژیان. می‌خواهم بگویم اگر بخشی از این ایده‌ها از سمت بچه‌ها گفته شود، حداقلش این است که مدیران و مسئولان به فکر می‌افتند و بودجه‌ای را به کودکان اختصاص می‌دهند.»
فرایند انتخاب اعضای شهر دوستدار کودک
«حدود چهار ماه روی فرایند انتخاب اعضای شورای شهر دوستدار کودک، بحث و جلسه داشتیم. خیلی از افراد به ما پیشنهاد دادند که ما این اعضا را از شوراهای دانش‌آموزی مدارس انتخاب کنیم. من خیلی با این فرایند موافق نبودم؛ چون در شورای دانش‌آموزی بچه‌ها در یک فضای دیگر هستند و اکثرا توسط مدیران انتخاب شده‌اند. خودمان هم نمی‌توانستیم انتخاب کنیم؛ چون در شعارهایمان می‌گوییم شهر دوستدار کودک فرصتی برابر برای همه کودکان است. بعد اگر می‌آمدیم و خودمان اعضا را انتخاب می‌کردیم، زیاد جور در نمی‌آمد. خلاصه این روند را به صورت انتخابات رسمی برگزار کردیم. گرچه به دلیل کرونا نتوانستیم به‌صورت گسترده این کار را انجام دهیم. از بهمن تبلیغات را شروع کردیم تا بچه‌ها ثبت‌نام کنند. بعد از ثبت‌نام پایش میدانی، مصاحبه و حتی آدرس مدارسشان را داشتیم و با مدیرانشان هم صحبت زدیم. با حدود پنج داور در حوزه کودک و جامعه‌شناسی بالاخره 60 نفر را انتخاب کردیم که به مرحله انتخابات راه پیدا کردند.»
بچه‌ها به‌خاطر رأی‌آوردن، برای خودشان پوستر درست کردند، شعار انتخاباتی داشتند و تمام تلاش و انرژی‌شان را روی این گذاشتند که به مرحله نهایی برسند. 26 هزار رأی ثبت شد که این عدد نشان‌دهنده مشارکت خوبی بوده است. یعنی 26 هزار کودک زیر 18 سال در این انتخابات شرکت کردند تا اعضای شهر دوستدار کودک را انتخاب کنند. در نهایت از این 60 نفر 31 نفر به مرحله نهایی راه پیدا کردند و عضو رسمی شورای شهر دوستدار کودک شدند. این 31 نفر شامل انواع و اقسام کودکان هستند؛ از کودکان افغانستانی گرفته تا کودکان معلول و کودک کار. مشارکت در این کار نشان می‌داد که تعامل‌کردن می‌تواند در موفقیت اثرگذار باشد. دو رده سنی تشکیل شد که 15 نفرشان بین 9 تا 13 سال و 16 نفرشان 13 تا 18 ساله بودند و از بین این افراد انتخاب شدند.
خانم نکویی در آخر اضافه می‌کند که مدعی نیست این کار بدون نقص بوده؛ چون اولین تجربه بوده است. یک‌سری موارد هست که باید برای دوره بعدی آن‌ها را تقویت کنند. اما در کل برای اولین دوره، تمام اقداماتشان رضایت‌بخش بوده است. انتخاب اعضای شورای شهر دوستدار کودک، سالیانه است. اما احتمال دارد این سری شش‌ماهه شود که البته به شرایط کرونا بستگی دارد. اگر اوضاع کرونا خوب شود، در مهرماه انتخابات دیگری دارند که اعضای فعلی می‌توانند دوباره شرکت کنند. فراخوان شرکت در این انتخابات را می‌توانید در سطح شهر و رسانه‌های استانی ببینید.
رفاقت در رقابت
برای این گزارش علاوه‌بر خانم نکویی که رئیس شهر دوستدار کودک بود، سراغ دو نفر از اعضای این شورا هم رفتیم. علیرضا ترابی و شکوفه حاج‌علیزاده هم درباره این شهر برایمان گفته‌اند. عـلـیـرضــا اول درباره چـگـونـگـی شکل‌گیری و راه‌یافتن خودش به این شورا می‌گوید: «هفته اول فروردین که رأی‌گیری شروع شد، بچه‌ها هرکدام به‌صورت فردی، برای اینکه نامزد شوند و رأی بیاورند، شروع کردند به نوشتن اهدافی که داشتند. آن‌ها هدف‌هایشان را می‌نوشتند تا مشخص کنند اگر وارد شورا شدند، می‌خواهند دقیقا چه کار کنند. از آن‌جایی که شورای مشورتی کودکان و نوجوانان، هدفش این است که به حرف بچه‌ها عمل کند، خیلی از اهدافی که بچه‌ها قبل از انتخاب‌شدنشان درنظر داشتند، بعد از انتخابات درکنار اهداف برای اعضای شورا مورد بررسی قرار گرفت. بعد از رأی‌گیری عده‌ای انتخاب شدند؛ اما اعلام شد که این رأی‌گیری اگرچه جنبه رقابتی داشته ولی چون شورای مشورتی قرار است جنبه رفاقتی داشته باشد، همه کسانی که کاندید شده بودند، وارد این شورا می‌شوند. حالا کسانی که رأی آورده بودند، مشارکتشان بیشتر می‌شود؛ اما درواقع همه عضو این شورا هستند. یک گروه برای نوجوان‌ها تشکیل شد و گروهی هم برای کودکان. در هر گروه جداگانه به هرکدام از این سنین پرداخته شد.»
علیرضا می‌گوید که اعضا باهم مشارکت و تعامل زیادی داشتند تا اساسنامه و اهدافی را باهم تنظیم کنند و مشخص کنند در این مدت می‌خواهند چه کارهایی را عملی کنند. بعد از مشخص‌کردن اهداف، آن‌ها را برای نماینده‌ای می‌فرستند که آن نماینده از جانب خانم نکویی تعیین شده است. نماینده نظرات اعضا را جمع می‌کند و هدف مشترکی که همه بچه‌ها روی آن اتفاق‌نظر دارند، به‌عنوان مسیر اصلی اعلام می‌شود.
نجات توت‌ها
شکوفه برایم از چند هدف و اقداماتی که تابه‌حال روی آن مانور داده‌اند، حرف زد. «همان‌طور که علیرضا برایتان گفت، هدف این شورا این است که به بچه‌های شهر اصفهان کمک کنیم و سعی کنیم شهر موردعلاقه‌شان را بسازیم. چیزهایی که ما به‌عنوان هدف اعلام کردیم، چیزهایی بود که باعث کمک به کودکان و نوجوانان شهر و رشد بهتر فضای شهری می‌شد. ما جلساتی با اعضای شورای شهر اصفهان داشتیم و به آن‌ها هم از اهدافمان گفتیم و آن‌ها هم به ما قول کمک دادند.» اولین هدفی که شکوفه به آن اشاره می‌کند، صحبت‌کردن با گروهی از معماران است که پارکی طراحی شود تا متناسب با علایق کودکان باشد و والدین باامنیت کامل فرزندشان را به این پارک ببرند.
هدف دیگری که آن‌ها در نظر دارند نجات توت‌های شهر است. «ما قصد داشتیم الان که فصل توت‌ریزی است، جلوی توت‌هایی را که از درختان وسط خیابان می‌افتند، بگیریم. چون وقتی توت به زمین می‌ریزد هم اسراف می‌شود و هم باعث لیز شدن زمین و افتادن عابران می‌شود. ما گفتیم برای جلوگیری از این کار، می‌توانیم چترهایی را زیر درختان بسازیم تا توت‌ها در آنجا بیفتد و دیگر اسراف نشوند.» شکوفه می‌گوید ممکن است در ابتدای هرکاری مردم فرهنگ استفاده از آن را نداشته باشند؛ اما ما کارمان را انجام می‌دهیم و به پیشرفت شهر امید داریم.
