با معرفی برگزیدگان سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم ۱۰۰، دو اثر از باشگاه فیلم مهر حوزه هنری استان اصفهان در این جشنواره خوش درخشیدند. انیمیشن «وارونه» به کارگردانی فهیمه قائدی و تهیه‌کنندگی علی شمس موفق به کسب تندیس بخش پویانمایی ملی و فیلم «پدرم» به کارگردانی احسان عابدنیا و تهیه‌کنندگی علی شمس موفق به کسب تندیس بخش کودک و نوجوان شدند.با کارگردانان این دو فیلم برگزیده گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید./ فیلم صدثانیه‌ای
تبدیل رگه‌های امید به شاهرگ امید در صد ثانیه (گفت‌وگو با فهیمه قائدی؛ کارگردان انیمیشن صدثانیه ای «وارونه»)
«وارونه»اولین اثر من در حوزه فیلم‌سازی است. من سابقه فیلم‌نامه‌نویسی داشته‌ام. اما نه به‌صورت حرفه‌ای و شروع کار حرفه‌ای‌ام با همین جشنواره فیلم 100 شروع شد. دو سه ماه پیش حوزه هنری اصفهان کارگاهی دوروزه با استاد محمدرضا خردمندان که خودشان کارگردان هستند و تجربه ساخت فیلم‌های صدثانیه‌ای را دارند و برگزیده این جشنواره هستند، برگزار کرد و آنجا به ما یاد دادند که چگونه از ایده به اجرای طرح برسیم. انیمیشن در بحث فیلم‌نامه و دکوپاژ با فیلم مشترک است؛ اما در اجرا متفاوت است.
به‌عنوان یک فیلم‌اولی فکر می‌کنید جشنواره فیلم صد چه جایگاهی در مسیر فیلم‌سازی شما دارد؟
این اولین جشنواره و اولین فیلم من بود. اتفاق خوب جشنواره صد این بود که فراخوانی برای حمایت از ایده فیلم‌های صدثانیه‌ای داده شد. موازی آن حوزه هنری استان اصفهان کارگاهی برای حمایت از ایده‌های ما و آموزش دقیق‌تر در این خصوص گذاشت. / فیلم صدثانیه‌ای
ما در این کارگاه تازه ایده و اجرای طرح و نوشتن فیلم‌نامه را یاد گرفتیم؛ اما بعد از آن هم ما را رها نکردند؛ضمن حمایت‌های مالی از ما، مدیر تولید و مدیر تهیه در اختیارمان گذاشتند تا با نظارت و مشورت این‌ها کارمان را انجام دهیم. اما دخالتی هم در کار ما نمی‌کردند. داشتن تسهیلگر در مسیر خیلی مهم است. / فیلم صدثانیه‌ای
چالش بعدی ما طراحی پوستر بود که حوزه هنری این را هم برای ما حل کرد و با برپایی یک کارگاه طراحی پوستر، ما را با گرافیست‌ها مرتبط کرد و آن‌ها با استفاده از نظراتمان برای ما پوستر فیلم طراحی کردند. این حمایت‌ها به ما انگیزه بسیاری می‌داد و حمایتشان هم محصول‌محور نبود؛ کارمحور بود و هدف آموزش و رشد ما بود.
چرا سراغ قالب انیمیشن رفتید؟ این ایده را نمی‌توانستید در قالبی غیر از انیمیشن اجرا کنید؟
بحث توانستن نیست. من نزدیک به پنج سال است که روی آثار فانتزی و تخیلی کار می‌کنم. این برنامه‌ریزی زندگی خودم بود که در این قالب کار کنم. در عین حال فکر می‌کردم در مقام نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس بمانم.
اما استاد خردمندان به من گفت: «خودت فیلم را تولید کن تا همه ذهنیاتت را بتوانی اجرا کنی.» به همین دلیل وارد مقام کارگردانی شدم. اما از همان ابتدا تصمیم داشتیم کارمان انیمیشن باشد؛ چون در قالب فیلم لطافت این کار منتقل نمی‌شد.
به فیلم صد باید مستقل از فیلم کوتاه نگاه کرد؟
فیلم صدثانیه‌ای خیلی مینیمالیستی تر از فیلم کوتاه است. در فیلم کوتاه فرصت پرداخت بیشتر داریم و تعداد گره‌ها و گره‌گشایی‌ها بیشتر است. تعداد کاراکترها و لوکیشن‌ها هم بیشتر است؛ به همین دلیل فیلم صد قالبی مستقل دارد. فیلم صد باید «آن» داشته باشد و بتواند مشتش را باز کند و تو را با یک چیز عجیب روبه‌رو و غافلگیر کند.
بسیاری از کارهای امسال از لحاظ تکنیکی خوب بودند. اما آن نداشتند و قابل پیش‌بینی بودند. لحظه‌های آخر فیلم بسیار مهم است که مخاطب چه احساسی دارد. اگر مخاطب بتواند کار را پیش‌بینی کند، یعنی کارت موفق نبوده است.
از بین فیلم کوتاه و فیلم صدثانیه‌ای، برای تولید اثر بعدی‌تان کدام قالب را ترجیح می‌دهید؟
روند اینکه آدم به ساختن فیلم بلند برسد، این است که فیلم کوتاه بسازد و زمانش را بیشتر کند تا بتواند به فیلم بلند برسد؛ ولی من احساس می‌کنم فیلم صدثانیه‌ای کلا چیز جدایی است. صدثانیه‌ای شاید یک قالب مال عصر مدرن باشد، عصری که مردمش فرصت وقت گذاشتن برای گوش‌دادن و دیدن ندارند یا نمی‌خواهند وقت بگذارند.
آدم‌ها با سرعت زندگی شهری دارند زندگی می‌کنند. من فکر می‌کنم فیلم صدثانیه‌ای جذابیت خودش را دارد؛ اما فهیمه قائدی فقط تا یک زمانی فیلم صد ثانیه‌ای می‌سازد و از جایی به بعد دیگر ادامه نمی‌دهد. من می‌خواهم توانایی‌هایم را به مخاطبم ارائه دهم. فیلم صدثانیه‌ای به‌راحتی در فضای مجازی بارگذاری می‌شود و مخاطبان تو را به‌راحتی می‌شناسند. اما به هر حال در فرایند فیلم‌سازشدن یک کارگردان یک قالب گذراست.
در پسِ ایده فیلمتان دغدغه‌ای بود؟
بله. خودم از یک سالی به بعد به این نتیجه رسیدم برخلاف جریانی که بین نویسنده‌ها و فیلم‌سازان به خاطر زندگی شهری و عصر مدرن ایجاد شده است، تلاش کنم در داستان و فیلم‌هایم رگه‌های امید را به شاهرگ امید تبدیل کنم. دوست داشتم کارهای امیدبخش بنویسم و حال آدم‌ها را خوب کنم.
تولید فیلم‌های سیاه و غم‌انگیز به نظرم کار درستی نیست. فیلم‌ساز نوعی درمانگر است و باید حال مردم را خوب کند. در «وارونه» من بازخوردهای خیلی خوبی گرفتم و فهمیدم با تماشای کارم حال مخاطبان خوب شده.
دغدغه دیگرم این است که کارهایم در حد امکان بومی شود و وقتی کارم در کشور دیگری دیده می‌شود، بفهمند این کار مال شرق و ایران و اصفهان است و بفهمند حال خوب این فیلم مال ایران و کشورمان است. این اتفاق در فیلمم افتاد؛حتی ما در طراحی کاراکترها از تکنیکی استفاده کردیم که تصویرسازی‌مان به طراحی کتاب‌های کودک ایرانی نزدیک باشد.
جشنواره امسال را چطور دیدید؟
با توجه به اینکه چند سال به دلیل کرونا متوقف شده بود، هم من هم داوران متعجب شده بودیم از رسیدن این حجم از آثار که نزدیک به پنج‌هزار اثر بود؛ حتی در بخش بین الملل تعداد خوبی اثر شرکت کرده بودند. بخشی از این به دلیل حمایت به موقع حوزه هنری استان‌ها بود.
وجود دو بخش رقابتی و غیررقابتی هم خیلی خوب بود. کارهای غیررقابتی با اختلاف خیلی کمی از کارهای رقابتی کنار گذاشته شده بودند و تفاوت فاحشی با کارهای رقابتی نداشتند. همین برای تولیدکنندگان آن آثار خیلی انگیزه‌بخش بود.
تشکر می‌کنم از حمایت به موقع و به اندازه حوزه هنری اصفهان. این به اندازه بودن خیلی مهم است. از این لحاظ که دخالت بیشتری در کارهای ما نمی‌کردند و از ما توقع تولید کارهای سفارشی نداشتند.
فیلم صد ثانیه؛ راهی ارزان و آسان برای کاراولی‌ها (گفت‌وگو با احسان عابدنیا؛ کارگردان فیلم صدثانیه‌ای «پدرم»)
فیلم «پدرم» فیلم پنجم من است. قبلش کارهای داستانی کوتاه تولید کرده بودم. یکی از همین کارها در بخش مسابقه ملی همین جشنواره با عنوان «گدار» راه یافت.
جشنواره فیلم صد چه جایگاهی در مسیر فیلم‌سازی شما دارد؟
برای فیلم‌سازشدن دو راه وجود دارد. افراد می‌توانند دستیار کارگردان شوند و بعد به کارگردانی برسند و فیلم تولید کنند. راه دیگر تولید فیلم کوتاه است. فیلم کوتاه صدثانیه‌ای در بعضی از ایده‌ها فیلم ارزان‌قیمتی حساب می‌شود؛ مثلا فیلم «پدرم» بسیار سبک و ارزان‌قیمت بود. این مسیر کوتاه‌تر و ارزان‌تری برای فیلم‌سازشدن است. این جشنواره مسیر بسیار سازنده‌ای دارد.
تولید فیلم صدثانیه‌ای خیلی سخت است. باید در وهله اول ایده صدثانیه‌ای داشته باشی؛ همچنین باید دقت و ظرافت را راعایت کنی تا فیلم به ضد خودش تبدیل نشود و بتواند حرف اصلی‌اش را به مخاطب برساند. / فیلم صدثانیه‌ای
فیلم صدثانیه‌ای گونه‌ای از فیلم کوتاه محسوب می‌شود یا باید مستقل به این مدل نگاه کرد؟
جدا از فیلم کوتاه است. در فیلم کوتاه حداقل تا 40 دقیقه فرصت داری و می‌توانی شخصیت‌پردازی کنی و یک فیلم‌نامه کامل طراحی کنی. اما فیلم صد فیلم موقعیت‌محوری است. باید یک شخصیت را در موقعیتی قرار بدهی و با روش‌های موجود ضربه‌ای یا احساساتی را ایجاد کنی. به همین دلیل مستقل است./ فیلم صدثانیه‌ای
جشنواره امسال را از لحاظ تعداد آثار و برگزیدگان چطور دیدید؟
از لحاظ فرم اجرای جشنواره، همه جشنواره‌ها در این وقفه‌های چندساله ممکن است نحیف شوند. منتها در کل از لحاظ روند اجرا بعد از این چند سال وقفه قابل قبول بود. هرچند ایرادهایی هم داشت. حس من این بود که یک جشنواره رویکردمحور است.
بعضی از فیلم‌ها از لحاظ فرمی خوب بودند. اما چون با رویکرد جشنواره متفاوت بودند، به بخش جوایز راه نیافتند یا کاندیدا نشدند. در اصفهان قطعا در بخش کاندیداها و برگزیده‌ها می‌توانستیم آثار بیشتری داشته باشیم؛ منتها سیاست جشنواره متفاوت بود. / فیلم صدثانیه‌ای
در روند تولید این فیلم چه افرادی یاریگرتان بودند؟
در وهله اول استاد خردمندان این شهامت را در ما ایجاد کرد که بتوانیم در کمتر از 24 ساعت از ایده به یک فیلم قابل‌قبول برسیم و جایزه هم بگیریم. دومین نفر بازیگر ما بود که او هم در همان کارگاه بود و از میان چند نفر انتخابش کردیم. بار اصلی فیلم برعهده خانم انسیه شفیعی بود و ایشان کامل توانست از پس این بازی بربیاید. همچنین تدوینگرمان، آقای علی‌محمد حسینی، نقش پررنگی در کار داشتند.
به علاقه‌مندان حوزه تولید فیلم و کاراولی‌ها، شرکت در این جشنواره را پیشنهاد می‌کنید؟
قطعا. چون فیلم صدثانیه‌ای فیلم ارزانی است و می‌تواند به فیلم‌اولی‌ها کمک کند تا در زمانی کوتاه و با هزینه‌ای کم صاحب اثر شوند؛ اما باید دقت کنند که ایده‌شان مناسب صد ثانیه باشد و ایده بلندتری نباشد که در فیلم صد ثانیه ناقص مطرح شود. باید ظرفیت صدثانیه‌ای‌بودن را داشته باشد. / فیلم صدثانیه‌ای
در پایان از مجموعه حوزه هنری اصفهان بابت این حرکت ارزشمند تشکر می‌کنم. ساخت حدود 30 فیلم در یک ماه بسیار سخت و پیچیده است.
امیدوارم این کار باز هم ادامه داشته باشد و باز هم کار تولید شود و پرچم فیلم کوتاه و آثار صدثانیه‌ای اصفهان بالا نگه داشته شود.
