به گزارش اصفهان زیبا؛ ناراحتی‌های اسکلتی‌عضلانی، از مهم‌ترین عوامل آسیب شغلی و ناتوانی در بسیاری از کشورهاست که باعث اعمال هزینه‌های زیاد می‌شود؛ بنابراین کنترل و کاهش این آسیب‌ها، از مهم‌ترین مسائل متخصصان ارگونومی در سراسر جهان است..
مهم‌ترین ریسک‌فاکتورهایی که در بسیاری از مشاغل در ایجاد ناراحتی‌های اسکلتی‌عضلانی نقش دارند، عبارت‌اند از: فعالیت تکراری، اعمال نیروی زیاد، پوسچر کاری نامناسب، فشارهای تماسی، ارتعاش و خستگی فیزیکی.
برای افرادی که مقدار زیادی از وقت خود را صرف کار با کامپیوتر می‌کنند، این اختلال‌ها مشکل شایعی به شمار می‌رود؛ ضمنا استفاده بیش از حد از کامپیوتر با افزایش درد، خارش و بی‌حسی گردن، شانه، آرنج و مچ همراه است.به هر حال، از آنجایی که در سال‌های اخیر استفاده از کامپیوتر برای هر کاری ضروری شده و کمتر شغلی را می‌توان پیدا کرد که در آن از کامپیوتر استفاده نشود؛ بنابراین با توجه به موارد زیر می‌توان تا حد زیادی از بروز این اختلالات جلوگیری کرد.
مهندس جواد غلامیان، کارشناس ارشد ارگونومی و HSE دانشکده بهداشت و مدیر HSE دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با اشاره به این موضوع، در ادامه توضیحات لازم را ذکر کرد.
در تعاریف بهداشت و سلامت شغلی، بیماری‌های عضلانی‌اسکلتی شامل آسیب‌ها و اختلالاتی در ماهیچه‌ها، اعصاب، تاندون‌ها، مفاصل، غضروف و رگ‌های خونی می‌شود که این نوع اختلالات در اثر افتادن، سقوط و یا حوادث مشابه این‌ها رخ نمی‌دهد. عوارض اینگونه حوادث حتی با استراحت چندروزه نیز به جا می‌ماند و یک دوره درمان کامل شاید سال‌ها به طول بینجامد.
پیامد بروز این عوارض به اشکال مختلفی ازجمله احساس درد، سفتی عضلات، ناتوانی عضلانی، کاهش دامنه طبیعی حرکات، کاهش توانمندی عضلانی و بی‌شک متأثرشدن راندمان شغلی بروز می‌کند.
نکات مهم
با توجه به موارد زیر می‌توان تا حد زیادی از بروز این اختلالات پیشگیری کرد:
♦ صندلی اداری: صندلی باید دارای یک پشتی صندلی با حمایت‌کننده کمر باشد که قابلیت تنظیم بالا، پایین، جلو و عقب را داشته باشد. پشتی صندلی باید حمایت برای کمر و شانه‌ها را فراهم کند و فرد را قادر سازد که به‌راحتی و بدون خم‌شدن بنشیند. ارتفاع صندلی نسبت به سطح زمین باید قابل‌تنظیم باشد. کفی صندلی باید یک خمیدگی در جلو صندلی داشته باشد. ارتفاع دسته صندلیرا باید بتوان با توجه به کفی صندلی تنظیم کرد. قابلیت تنظیم ارتفاع دسته صندلی، فشار را در قسمت پشت، گردن و شانه‌ها کاهش می‌دهد. صندلی باید قابلیت چرخیدن روی محور نگه‌دارنده را داشته باشد. به‌منظور جلوگیری از احتمال افتادن، صندلی باید دارای پنج چرخ باشد. یک زیرپایی به‌منظور حفظ‌کردن ران‌های فرد به‌صورت موازی با سطح زمین، درحالی‌که در همان زمان پاها حمایت می‌شوند، موردنیاز است که جریان خون به قسمت پایینی ساق پا را بهبود می‌بخشد و به کاهش خستگی کمک می‌کند. هر زیرپایی باید حداقل 2 سانتی‌متر ارتفاع، 42سانتی‌متر عرض و شیبی حدود 12 درجه داشته باشد.
♦ مانیتور کامپیوتر: مانیتور باید تقریبا 2/76سانتی‌متر (30 اینچ) دور از اپراتور نشسته قرار گیرد. فاصله مانیتور از فرد باید تقریبا معادل با طول دست باشد. مانیتورهای صفحه تخت ازلحاظ ارگونومیکی برتر هستند. این مانیتورها نسبت به سایر مانیتورها نور محیطی را کمتر منعکس می‌کنند.
♦ صفحه کلید و ماوس: باید استراحتگاه تنظیم پذیر برای مچ دست داشته باشند. نزدیکی ماوس به صفحه کلید (تا حد امکان) بسیار مهم است. صفحه کلید و ماوس باید مستقیم در جلوی شما و نزدیک به شما باشند. شیب صفحه کلید را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که مچ دست شما در وضعیت مستقیم قرار بگیرد. مچ دست نباید در حین تایپ‌کردن بالا یا پایین قرار بگیرند؛ ضمنا توجه داشته باشید اگر کار شما مستلزم این است که در روز بیش از یک ساعت با کامپیوتر کار کنید، هر سال چشم خود را معاینه کنید.
♦ استرس: دو نوع استرس عمده «روحی و فکری» جسمانی و فیزیکی هستند که هر دومورد شرایط مستعدی را برای بروز ناراحتی‌های اسکلتی عضلانی مهیا می‌سازند. نوع احساسی و فکری آن شامل مواردی مانند افسردگی‌ها، نگرانی‌های شغلی، عصبی‌بودن و عدم‌اطمینان از تأمین مالی و عدم امنیت شغلی است.نوع جسمانی و فیزیکی نیز می‌تواند مواردی مانند سوزش همراه با درد، افزایش ضربان قلب، تعریق بیش‌ازحد و اختلال در خواب را شامل شود.
کاهش خستگی ناشی از کار
برای کاهش خستگی ناشی از کار باید موارد زیر را موردتوجه قرار داد: زمان‌بندی مناسب کار و استراحت، طراحی مناسب محیط، نظم کاری، استفاده از تجهیزات کمکی در فعالیت‌های سنگین جسمی، تنظیم شرایط محیطی به‌ویژه گرما و سروصدا.
♦ رفع خستگی در کارهای با ایستادن مداوم: فراهم‌سازی سطوحی با خاصیت الاستیسیته مناسب برای زیر پاها
♦ رفع خستگی در کارهای نشسته مداوم: کم‌کردن نقاط فشار و پیشگیری از فشار مستقیم
فشار بر روی دیسک‌های ستون فقرات زمانی که اشیا را بلند می‌کنیم، پایین می‌گذاریم یا حمل می‌کنیم و در حالتی که کمر خم شده یا پیچش پیدا کرده، در مقایسه با زمانی که کمر صاف است، بیشتر است.
حرکات اصلاحی‌کششی و استراحت عضلانی
♦ این مهم است که به‌صورت دوره‌ای وضعیت خود را عوض کنید. نشستن طولانی در یک موقعیت یا تکیه‌دادن به یکی از دست‌ها می‌تواند با یک چرخش عوض شود.
♦ اولین بار که احساس کشش کردید، در همان وضعیت ۱۰ ثانیه تا یک دقیقه بمانید. زیاده‌روی نکنید. هر حرکت را دو تا سه بار تکرار کنید. حرکات را در خلاف جهتی انجام دهید که معمولا در وضعیت کار دارید.
به یاد داشته باشید هیچ پوسچر کاملی برای تمام زمان‌ها وجود ندارد، یک پوسچر دینامیک (تغییرات مکرر در وضعیت) راهی خوب برای کاهش استرس و توزیع فشارهای مرتبط با پوسچرهای استاتیک طولانی‌مدت است.
به‌طورکلی، نتایج مطالعات مؤید نقش ریسک‌فاکتورهای متعدد مربوط به ابعاد مختلف سیستم کاری در ایجاد اختلالات اسکلتی‌عضلانی است. در خصوص ریسک فاکتورهای اثرگذار بر نواحی مختلف بدن، موارد پوسچرهای نامناسب کاری، طراحی نامناسب محیط کار/ایستگاه کاری نامناسب، ابزار غیرارگونومیک، روشنایی نامناسب، عدم درنظرگرفتن استراحت کافی (عدم وقفه کافی)، استرس کاری، کمبود نیروی انسانی/عدم وجود کارکنان کافی، تنهایی، جنس و کمبود سطح آگاهی پرسنل بیشترین سهم را در ایجاد این ناراحتی‌ها دارند.
