درختانی که لقب «طولانی‌ترین چنارستان جهان» را به این خیابان بخشیده‌اند و در دو سوی آن قد برافراشته‌اند. خیابان 17 کیلومتری ولیعصر که میدان راه‌آهن را در جنوب به میدان تجریش در شمال تهران متصل می‌کند، یکی از شاهراه‌های شهر تهران به شمار می‌رود. در ادامه به مطالبی خواندنی درباره این خیابان برگرفته از فیلم مستند «چنارستان» ســاخــتـه هادی آفریده اشاره می‌کنم.
خیابان ولیعصر از پنج میدان عبور می‌کند
خیابان ولیـعـصـر جـــاذبــه‌هـــای معماری، شهری، تاریخی، فرهنگی و هنری بسیاری دارد که آن را در زمره خیابان‌های مهم جهان قرار داده است. وقتی در 23دی1306 کلنگ تأسیس اولین راه‌آهن سراسری در ایران زده شد، خیابانی که امروز بانام ولیعصر شناخته می‌شود، احداث شد.
خیابان ولیعصر از پنج میدان عبور می‌کند که نخستین آن‌ها میدان راه‌آهن است. در زمان قاجار مسیر خیابان ولیعصر کوچه‌باغی به طول چهار کیلومتر بوده که به نام‌های باغ جنت، امیریه، باغ انگوری و خیابان جناب وزیر شهرت داشته است. در جنوب خیابان ولیعصر و محله امیریه، شهر قدیمی قاجاری قرار داشته که بناهای باشکوهی در آن ساخته‌شده است. از بناهای شاخص در مسیر خیابان ولیعصر، مهدیه تهران است که بنای آن را شیخ احمد کافی گذاشت. روبه‌روی مهدیه هم خانه انیس‌الدوله از همسران ناصرالدین‌شاه است. کمی آن‌سوتر، سر پل امیربهادر، خانه حسین پاشاخان معروف به امیربهادر وزیر جنگ محمدعلی شاه قاجار قرار دارد که امروز دفتر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران است.
طولانی‌ترین چنارستان جهان
ولیعصر را موزه معماری معاصر ایران می‌دانند؛ چراکه تعداد قابل‌توجهی از خانه‌های دوره تجدد را در خود دارد. خانه‌هایی که به سبک وارداتی اروپایی در معماری ساخته‌شده‌اند. درزمینه شهرسازی عناصر باکیفیتی در این خیابان وجود دارد و پس‌زمینه رشته‌کوه‌های البرز یکی از عوامل مؤثر در رویکرد زیبایی‌شناسانه در این خیابان است. همچنین خیابان ولیعصر طولانی‌ترین چنارستان جهان است.
ساندویچ‌فروشی آندره، ساختمان تئاتر شهر، تالار رودکی و…
ادامه گشت‌وگذار در خیابان ولیعصر ما را به کاخ مرمر، یکی از مهم‌ترین بناها در تاریخ ایران، می‌رساند. روبه‌روی کاخ در کنار هنرستان عالی موسیقی ایران نیز منزل پروفسور یحیی عدل، پدر جراحی نوین ایران، قرار دارد که پزشک مخصوص خانواده پهلوی بوده است. خانه‌ای که به دلیل حضور دکتر محمد مصدق در آن در کودتای 28 مرداد به آتش کشیده شد نیز در این حوالی قرار دارد. ساندویچ‌فروشی آندره، ساختمان تئاتر شهر و تالار رودکی از دیگر المان‌های تفریحی، فرهنگی و هنری ولیعصر هستند که البته همچون بسیاری دیگر از بقایای تاریخی در معرض خطر ساخت‌وسازهای بی‌رویه در خیابان ولیعصر قرارگرفته‌اند.
خیابان پهلوی، مصدق و ولیعصر
ولیعصر تاکنون نام‌های متعددی داشته است. این خیابان قبل از انقلاب اسلامی به‌نام پهلوی شناخته می‌شده و بعدازآن به محمد مصدق و بعد از مدت کوتاهی به ولیعصر تغییر نام داده است. چهارراه ولیعصر که مسیر خیابان ولیعصر را به سمت میدان تجریش هموار کرده، در دوران پهلوی اول احداث‌شده است. این محدوده که مرکز ثقل بسیاری از رویدادهای سیاسی و اجتماعی در طول تاریخ معاصر ایران بوده، امروز پذیرای مراکز متعدد دانشگاهی است و رویدادهای مهمی همچون راهـپـیـمـایــــی‌هــــای ســـالــروز انقلاب اسلامی، روز قدس، تشییع پیکر شهدای هشت سال دفاع مقدس و… در آن انجام می‌شود.
پیش به‌سوی میدان ولیعصر
سومین میدان در مسیر خیابان ولیعصر از جنوب به شمال، میدان ولیعصر است که در نزدیکی اراضی بهجت‌آباد قرار دارد. آب آشامیدنی تهران قدیم و اراضی کشاورزی این منطقه درگذشته به‌وسیله نهر آب کرج تأمین می‌شده است. بعدها مراکز آموزشی، درمانی و تفریحی جدیدی در این منطقه ساخته شده و به اراضی عباس‌آباد و یوسف‌آباد رونق بخشیده است. در ادامه این مسیر به پارک ساعی و میدان ونک می‌رسیم. بعد از تقاطع خیابان میرداماد، پارک ملت قرار دارد که در سال 1345 احداث‌شده است. فاز اول آن به مساحت هزار متر و فاز دوم با الهام از نظام پارک‌سازی انگلیسی در سال 1353 به بهره‌برداری رسیده و پارک شاهنشاهی نام‌گرفته است تا به مهم‌ترین تفرجگاه تهرانی‌ها بدل شود. بعدازآن مجموعه بزرگ صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران قرار دارد که قبل از انقلاب ساختمان رادیو و تلویزیون بوده است.
خیابان ولیعصر تغییر چهره می‌دهد!
با عبور از میدان ونک و نزدیک‌شدن به منطقه شمیرانات، چهره خیابان ولیعصر کم‌کم تغییر کرده و لوکس و امروزی می‌شود. در گذشته باغ‌های فراوانی در این منطقه قرار داشته که در دو دهه اخیر به دلیل موج انبوه‌سازی، بسیاری از آن‌ها تخریب‌شده‌اند. در اطراف خیابان ولیعصر به خانه تاریخی پدر فیزیک ایران پروفسور محمود حسابی می‌رسیم که بیش از یک قرن پیش توسط ویکتور، معمار روسی، ساخته‌شده است. در مسیر رودخانه مقصودبیک در این حوالی مجموعه کاخ‌های سعدآباد قرار دارد که در فضایی 110 هکتاری گردآوری‌شده است.
سعدآباد در ابتدا محل سکونت تابستانی شاهان قاجار بوده که بعدها رضاشاه آن را در وسعتی تازه به محل اقامتگاه تابستانی پهلوی تبدیل می‌کند. مقصد نهایی خیابان ولیعصر، میدان تجریش است که آخرین و پنجمین میدان است. تجریش آب و هوایی کوهستانی دارد. 950 سال پیش تجرِش خوانده می‌شده و از روستاهای شمیرانات به شمار می‌رفته است.
