تمرکز این دور مذاکرات بیشتر روی مباحث محتوایی و موضوعهای کلیدی نامبرده است که به گفته مذاکرهکننده ارشد کشورمان در وین، اهمیت و اولویت آنها به همه طرفهای برجامی ثابت شده است. علی باقری کنی همچنین با اشاره به پیشرفتهای صورتگرفته در دور پیشین تصریح کرد که هیئت ایرانی مانند دور قبل برای تعامل جدی و پیشبرد گفتوگوها آمادگی کامل دارد. او گفت: «درصورتیکه توافق حاصل شود، ابتدا باید طرفی که ناقض توافق بوده است، یعنی آمریکا تحریمها را بردارد، جمهوری اسلامی ایران راستیآزمایی کند؛ سپس اقدامات هستهای در چهارچوب توافق برجام انجام دهد.» نماینده اتحادیه اروپا نیز با اشاره به اینکه در دور هشتم مذاکرات درباره موضوعهای موردمناقشه بحث خواهد شد و مذاکرات وین در مسیر درستی برای رسیدن به توافق نهایی قرار دارد، اظهار کرد: «تاریخی را تعیین نمیکنیم؛ اما مذاکرات جاری برای دستیابی به توافق نهایی بر سر چند هفته است و نه چند ماه. اگر در روزها و هفتههای آینده سخت کار کنیم، میتوانیم به نتیجه مثبت برسیم. کار دشوار است و باید تصمیمهای سختی گرفته شود؛ اما هدف مذاکرات همین است.»
انریکه مورا خاطرنشان کرد: «زمان اتخاذ تصمیمهای سیاسی از سوی تهران و واشنگتن است و برای رسیدن به نتیجه زمان زیادی باقی نمانده است. اکنون طرفین مذاکره باید درباره اختلافها با هم به نتیجه برسند. ادارهکننده این مذاکرات حضور کامل و مجدد هیئتها در وین را نشان عزم و جدیت آنها برای رسیدن به نتیجه دانست و عنوان کرد که بازگشت متقابل ایران و آمریکا در چهارچوب برجام است.» درعینحال طرف روسی ایران در وین نیز از پیشرفت مذاکرات در قالب کارگروه مسائل هستهای گفت و در توییتر خود نوشت: «در جریان مذاکرات وین بر سر برجام شــاهــد پــیــشـــرفــت بیچونوچرایی بودهایم. مسئله رفع تحریمها در محیط غیررسمی بهطور فعال موردگفتوگو قرار گرفت و شرکتکنندگان گفتوگوهایی تجارتگونه و نتیجهمحور داشتند. آنها بهویژه، توافق کردند روند تهیه پیشنویس را متمرکزتر کنند و سرعت ببخشند تا هرچه زودتر به یک توافق دست پیدا کنند.» آنطور که به نظر میآید، مذاکرات ایران با گروه 1+4 از هشتم آذرماه تا به امروز و بهرغم اختلافها در دور قبلی هماکنون به دستورکار واحدی رسیده است و فضای مذاکرات تا اندازهای مثبت است که این خود پیشرفت مهمی در مقایسه با دورههای گذشته بهحساب میآید. البته مذاکرات همچنان با چالشهای هر یک از طرفین با توجه به مواضعشان نیز درگیر است.
برخی طرفهای اروپایی همچون فرانسه، انگلیس و آلمان همراه با تیم برجام نیستند و در خصوص مواضع و حقوق ایران در احیای این توافقنامه ساز مخالف و ناکوک میزنند و دنبال گنجاندن مسائل موشکی و منطقهای ایران در مذاکرات هستند. کشورمان اما کماکان با جدیت زیر بار رویکردها و پیشنهادهای غیرمنطقی در خصوص امتیازدهی نامتناسب به اروپا و آمریکا نمیرود و دو موضوع تضمینی برای خارجنشدن آمریکا از برجام و راستیآزمایی برای رفع تحریمها را از اولویتهای خود قرار داده است و آن را با قاطعیت دنبال میکند.
پیچوخم چالشهای پیش روی برجام
سید احمد کاظمینژاد، استاد روابط بینالملل دانشگاه فردوسی مشهد، در خصوص مهمترین چالش پیش روی دور هشتم مذاکرات وین به «اصفهانزیبا» گفت: «همه طرفهای برجام با چالشهای خاص خود مواجه هستند. به عبارتی، ازیکطرف چالشها از سمت ایران و از طرف دیگر چالشهای طرف مقابل برای ایران وجود دارد. چالشهای از سمت ایران، شروطی است که در رابطه با برجام، بهخصوص بحث جبران خسارتها، از سمت آمریکا و فرصت راستیآزمایی مطرح کرده است. مهمترین چالشهای طرف مقابل نیز خواستههای حداکثری آنها در رابطه با برگشت سریع ایران به توافقنامه برجام و عقبگرد ایران از دستاوردهای تازهاش در حوزه هستهای بدون هیچ امتیاز اقتصادی روشنی است. اگر آمریکاییها و برخی اعضای برجام روی برخی مواضع خود ازجمله بحث موشکی و منطقهای ایران همچون انگلیس که اخیرا طی بیانیهای اعلام کرد که آزمایش موشکی ایران خلاف قطعنامه 2231 است، اصرار ورزند، قطعا این دور مذاکرات منجر به شکست مذاکرات خواهد شد.»
امتیازدهی نامتقارن توافق خوب را بیمعنا میکند
او در پاسخ به این پرسش که شرایط در وین برای کدامیک از حاضران اضطراریتر است؟ اظهار کرد: «همه طرفهای برجام وضعیت مشابهی نسبت به یکدیگر دارند؛ به این معنا که هم ایران و هم کشورهای مقابل ایران (اروپا و آمریکا) برای اینکه به یک توافق خوب طی چند هفته آینده برسند، به تعامل و گامهای همزمان و مساوی با یکدیگر نیاز دارند؛ در غیر این صورت و با امتیازدهی نامتقارن توافق خوب در این دور مذاکرات معنا ندارد. شرایط اضطراری برای طرفهای ایران، توسعه هستهای کشورمان و ترس آنها از رسیدن ایران به توانایی ساخت سلاح هستهای است که شرایط را برای آنها دشوار ساخته است. از طرف دیگر، مشکلات اقتصادی و دشواریهای حاصل از تحریمها علیه ایران طی سالهای اخیر و عدم پیشبینی در این رابطه نیز فضای مذاکرات را برای کشورمان تااندازهای سخت کرده است. درمجموع با سنجش دور هشتم مذاکرات میتوان گفت که شرایط جانبی و فشارهایی که روی هر یک از طرفین وجود دارد، طبیعتا آنها را برای امتیاز دادن و به موفقیت رساندن مذاکرات آماده میکند که خلاف این شرایط به نفع هیچکدام از طرفین نخواهد بود.»
توافق موقت هم میتواند یک راهحل قابلمذاکره باشد
این تحلیلگر بینالملل در خصوص راهکار یک توافق موقت در مذاکرات وین نیز گفت: «این طرح هرچند بهشدت از سمت مذاکرهکنندگان ایران و تیم وزارت خارجه کشورمان رد شده است، کارشناسی بیشتر به عقیده من تا اندازهای راهحل عملگرایانهای نه در این مذاکرات، بلکه در هر مذاکرهای در فضای بینالملل بهحساب میآید. در شرایطی که نمیتوان به نتیجه حداکثری رسید، بهتر است از نتایج و دستاوردهای حداقلی غافل نشد. در حال حاضر نیز با توجه به چالشهایی که مطرح کردم، یکسری دستاوردهای حداقلی برای طرفین میتواند یک گام به سمت موفقیت و پیروزی بهحساب آید که در این چهارچوب قابلتوجیه است.»
فاطمینژاد همچنین با اشاره به ظرفیتها و تواناییهای ایران در دور هشتم مذاکرات هستهای بیان کرد: «ایران تواناییهای خود را هم در غنیسازی اورانیوم و هم در رزمایش اخیرش با عنوان “پیامبر اعظم -۱۷” و در رابطه با توانایی موشکی کشورمان نشان داده است که عملا با تأثیرگذاری در مذاکرات وین، غربیها را در پافشاری بر مواضعشان دچار تردید و تعلیق کرده است. تأثیر این موضوع آنچنان بر روند گفتوگوها در وین ظاهر شد که طی روزهای اخیر حتی رژیم صهیونیستی که از مخالفان توافقهای ایران با غرب بود، بحثهایی را در خصوص یک توافق خوب مطرح کرد.»
فضا هم برای شکست و هم موفقیت مذاکرات مهیاست
او افزود: «پذیرفتن نفس توافق از سوی رژیم صهیونیستی نشان داد که ایران با اقدامات اخیر خود در حوزه مانور و دستاوردهای هستهای توانسته است پیام قدرتمندانهای به دشمنان خود مخابره کند. البته شرایط برای پیشبینی مذاکرات وین تااندازهای مشکل است؛ چراکه هم فضا برای شکست مذاکرات مهیاست و هم فاکتورهایی برای موفقیت مذاکرات موجود است؛ اما اینکه کدامیک از این شرایط بتواند بر دیگری غالب شود، به هنر مذاکرهکنندگان و به وقایع ناخوانده و اتفاقهای پیرامون این بازیگران مؤثر در مذاکرات برمیگردد. درواقع زمینههایی هم برای خوشبین بودن به پایان این مذاکرات و هم برای بدبین بودن وجود دارد و همین موضوع پیشبینی را برای کارشناسان سخت کرده است.»