به گزارش اصفهان زیبا؛ منار راران، یکی از منارهای کمترشناخته‌شده اما بسیار ارزشمند اصفهان است که بر اساس یک طرح جدید ساماندهی، قرار است مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
در گفتوگو با محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، مختصات طرح ساماندهی محوطه اطراف منار راران را جویا شدم و او از ایجاد یک مرکز ثقل و قرارگاه اجتماعی تازه با هدف حفاظت از میراث اصفهان و بهره‌مندی بیشتر جامعه محلی از فضاهای عمومی این منطقه، خبر داد.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان تصریح کرد: «بنای سلجوقی منار راران به نقطه ثقل محلی تبدیل می‌شود تا به عنوان یک قرارگاه اجتماعی، میان گذشته و امروز اصفهان رابطه برقرار کند.»
محمدعلی ایزدخواستی در گفتوگو با اصفهان‌زیبا افزود: «در طرح حفاظت و ساماندهی اطراف منار راران، سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان با مطالعه‌ای یک‌ساله به بررسی مؤلفه‌های کالبدی، تاریخی و وضعیت بافت اجتماعی درباره آن پرداخت که نتیجه این پژوهش، رسیدن به ایده میدانگاه و قرارگاه اجتماعی محلی در کنار این اثر ارزشمند است.»
به روایت مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در طرح عمرانی مذکور حفاظت فیزیکی قابل قبولی پیرامون منار به وجود می‌آید و در کنار آن، یک فضای شهری تعاملی با معماری متناسب با منار به صورت میدانگاهی پدید می‌آید که ضمن ساماندهی و آرام‌سازی حرکت خودروها و ایجاد فاصله منطقی بین خودرو و منار، فضایی برای نشستن انسان و برگزاری رویدادهای محلی اجتماعی، محقق می‌شود.
به این شکل، ارتباط انسان و این بنای تاریخی، تعریفی جدید پیدا می‌کند.
ایزدخواستی همچنین بیان داشت: «در این پروژه فعالیت باستان‌شناسی شهری نیز صورت می‌گیرد که منجر به افزایش شناخت ما نسبت به این اثر سلجوقی خواهد شد.»
او ادامه داد: «در اولین زمان ممکن، نتایج باستان‌شناسی اطراف منار و فتوگرامتری منار به اطلاع شهروندان می‌رسد تا پژوهشگران بتوانند از این نتایج استفاده کنند.»
ایزدخواستی این پروژه را عامل توسعه جامعه محلی و جذب گردشگر دانست و اضافه کرد: «قرارگیری محله راران در کنار شهرک سلامت و اتوبان شهید آقابابایی فرصت مناسبی برای توسعه گردشگری محله ایجاد می‌کند و به یاری خداوند متعال شاهد این مسئله خواهیم بود.»
او حفاظت، شناخت و ساماندهی اطراف منار راران را از پروژه‌هایی دانست که به ارتقای هویت محلی و افزایش علاقه شهروندان به بنای فاخر تاریخی منجر خواهد شد.
مختصات منار راران
منار راران (میل راهروان) مهم‌ترین بنای روستای راران یا رادان است که در سال‌های 575 تا 688 هجری قمری ساخته شده است. ارتفاع مناره 30.40 متر و قاعده آن به شکل مربع است.
درون این منار پلکانی وجود دارد که از دو متری منار تا گلوگاه ادامه یافته و بر محور دست چپ بالا می‌رود. پایین منار با آجر معمولی بدون نقش ساخته شده؛ در حالی که قسمت میانی بدنه منار با نقوش لوزی و خطوط معقلی با آجر برجسته مزین شده است.
در قسمت بالای منار آجرهای شطرنجی و اشکال لوزی بنا شده که قسمت تاج و کنگره منار آسیب دیده و احتمال خراب‌شدن دارد.
راران کجاست؟
راران در منطقه خوراسگان با مساحتی حدود 285 هزار و 600 مترمربع، جمعیتی بالغ بر 3441 نفر را در خود جای داده است. مردم این منطقه اغلب به مشاغل کشاورزی و خدماتی در کارگاه‌ها و سوله‌های صنعتی مشغول‌اند.
قدیمی‌ترین نوشته‌ای که به نام روستا اشاره دارد، در کتاب «ذکر اخبار اصفهان» مربوط به قرن پنجم هجری است و با بررسی منابع پس از آن می‌توان شواهد دیگری از حضور روستا در مناسبات مختلف و در ارتباط با شهر اصفهان به دست آورد.
وجود کانال عظیم آبرسانی معروف به «چشمه راران» که آب را از سمت شهر اصفهان به آن هدایت می‌کرده، در کنار ذکر سهم آب روستا در طومار منسوب به شیخ‌بهایی نشان از اهمیت این منطقه تا دوران صفویه و پس از آن است.
این موضوع تا دوران زندیه و اقدام باقرخان خوراسگانی در تغییر مسیر آب از چشمه راران به چشمه خوراسگان قابل توجه است و به نظر می‌رسد پس از آن اهمیت این منطقه رو به افول گذاشته است.
به این ترتیب با توجه به دادههای تاریخی و شواهد موجود می‌توان گفت دست‌کم در حدفاصل دوران سلجوقی تا حمله مغول و پس از آن دوران صفوی این روستا در کنار روستای هفشویه از مهم‌ترین روستاهای اصفهان واقع در بلوک قهاب و از قصبات آن به شمار می‌آمده است.
مایرن به منت اسمیت (Myron Bement Smith) در مقاله‌ای با عنوان «The Manars of Isfahan»، نخستین کسی است که نزدیک به صد سال پیش اطلاعاتی در رابطه با این بنا منتشر کرد.
او با توجه به نبود کتیبه تاریخ ساخت در بنا در مقایسه با دیگر منارهای اصفهان برای منار تاریخی در بازه طولانی بین سال‌های 575 تا 688 هجری (1179 تا 1289 میلادی) و پس از ساخت مناره‌های علی، ساربان و زیار پیشنهاد داد.
در ادامه نوشته اسمیت، یدا گدار (Yedda Godard) در مقاله «Note Epigraphiques sur les Minarets d’Isfahan» یک پاراگراف را به منار راران اختصاص و در بازخوانی آن تاریخ پایان قرن ششم هجری را پیشنهاد داده است.
در نهایت آنتونی ماکس هوت (Antony Max hutt) در رساله خود به عنوان «The Development of the Minaret in Iran Under the Saljuqs» از سال 1974 منار را با احتمال در نیمه دوم قرن 12 یا ابتدای قرن 13 میلادی و در شکل کلیتر قبل از دوره مغول تاریخ‌‌گذاری کرده است.
به‌گفته او اگرچه بنایی در مجاور منار وجود ندارد، اما با توجه به ارتفاع و این که منار خارج از مسیرهای اصلی قرار دارد، می‌توان کارکرد مأذنه را برای آن در نظر گرفت.
در صورت پذیرش این نظر انتظار وجود بنایی در مجاور منار محتمل خواهد بود. همان‌طور که آقای نادری رارانی در کتاب «تاریخ شهر خوراسگان و روستای راران» از مسجد مخروبه‌ای در کنار منار یاد می‌کند که در صورت صحت موضوع و شناسایی شواهد آن، علاوه بر دادههای ارزشمند علمی جاذبه دیگری در کنار خود بنای پابرجای منار برای گردشگری منطقه شکل خواهد گرفت.
همچنین تأیید این فرض می‌تواند علاوه بر بقایای بنای مرتبط با منار احتمال وجود آثار دیگری را در محدوده منار مطرح کند.
منار راران در قسمت شمال شرقی روستا و در میان منازل مسکونی قرار داشت که امروزه بخشی از شهر اصفهان را تشکیل می‌دهد. در قدیم این بخش معروف به «صحرای پامنار» بوده و شواهد مربوط به کشاورزی از جمله یک جوی آب در قسمت شرقی منار دیده می‌شود.
وضعیت معاصر منار راران
روستای راران از روستاهای بلوک قهاب است که از سال 1392 به‌عنوان بخشی از شهر اصفهان قلمداد شده و در حال حاضر بخشی از منطقه 15 شهری را تشکیل می‌دهد.
قطعات زمین کشاورزی بلافاصله پس از چند منزل مسکونی در قسمت شمال منار شروع می‌شود که برخی هنوز کاربری خود را حفظ کرده‌اند.
ساخت خانه‌های مسکونی در مجاورت منار، بدون تعیین عرصه و حریم و نیز وجود دکل مخابراتی در فاصله کمتر از 100 متری، از جمله مشکلاتی بود که منظر و حریم این بنا را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند و اهمیت ساماندهی محوطه اطراف این میراث را دو صد چندان می‌کنند.
