به گزارش اصفهان زیبا؛ طی دهه‌های اخیر طرح‌های مختلف و متنوعی در زمینه ایجاد ساختارهای شهری از سوی شهرسازان و متولیان اداره شهرها در جهان ارائه شده است.
بی‌تردید، مهم‌ترین شاخصه و هدف اصلی تمامی این طرح‌ها، تسهیل زندگی در شهر برای شهروندان، کاهش هزینه‌های زندگی برای آن‌ها و البته رفع معضلات بزرگی همچون آلودگی‌های زیست‌محیطی، تقویت حمل‌ونقل عمومی، تشویق شهروندان به خودداری از استفاده از وسیله نقلیه شخصی و اهدافی ازاین‌دست است.
در این میان، پرسش‌های قابل‌توجهی مطرح می‌شود که طرح‌ها و برنامه‌های موردنظر را مورد کنکاش و بررسی دقیق‌تر قرار می‌دهند.
پرسش‌هایی مبنی بر اینکه طرح‌های تازه چقدر قابلیت اجرایی دارند؟ چه میزان هزینه بر شهر و شهروندان تحمیل می‌کنند؟ بازه زمانی اجرای آن‌ها در شهر چقدر است و اصلا شهر تا چه اندازه ظرفیت پذیرش و اجرای آن‌ها را در مدت‌زمان طولانی دارد؟ این پرسش‌ها هرکدام سرمنشأ شکل‌گیری تحقیق و پژوهش‌های مختلف در حوزه شهرسازی است.
اما یکی از طرح‌های قابل‌توجهی که طی دهه‌های اخیر در برخی از شهرهای بزرگ دنیا ارائه و اجرا شده است، طرح «شهر 15 دقیقه‌ای» است. ساده‌ترین تعریف از این طرح می‌گوید که ساختار شهر باید به‌گونه‌ای طراحی و اجرا شود که شهروندان هنگام بیرون آمدن از خانه برای رسیدن به خدمات و امکانات شهری حیاتی از طریق پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری تنها 15 دقیقه زمان صرف کنند.
درباره موضوع شهرهای 15 دقیقه‌ای مقالات مختلفی از سوی پژوهشگران تألیف شده است. مقاله‌ای نیز با عنوان «مروری بر مفهوم شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای» توسط سه پژوهشگر به نام‌های روشنک رضاپور، سعیده محتشم امیری و حمیدرضا دباغی نوشته شده و در سال 1401 در دومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط‌زیست و افق‌های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب ارائه شده است که در ادامه مروری بر آن داریم.
محله به‌مثابه یک «مکان»
در بخشی از مقاله مذکور آمده است: «مفهوم شهر ۱۵دقیقه‌ای نشان‌دهنده یک پارادایم برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری شهری است که به دنبال معطوف‌کردن توجه به محله به‌عنوان یک “مکان” و نه صرفا یک واحد برنامه‌ریزی فضایی و عملکردی است. فرض اصلی این مفهوم این است که خدمات و امکانات شهری حیاتی باید در ۱۵ دقیقه پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری از محل سکونت قابل‌دسترسی باشد.»
اینکه اصول برنامه‌ریزی شهری چه باید باشد تا شهر 15 دقیقه‌ای را محقق کند، سوالی است که مقاله در پاسخ به آن می‌گوید: «اصولی که امکان تحقق شهر ۱۵ دقیقه‌ای را فراهم می‌کند شامل برنامه‌ریزی در واحدهای محله با کاربری مختلط، برنامه‌ریزی مبتنی بر مجاورت، برنامه‌ریزی برای حمل‌ونقل فعال، مشارکت شهروندان در برنامه‌ریزی و نوآوری و برنامه‌ریزی هوشمندانه است. این رویکرد نوین یافته‌ها و توصیه‌های مهمی را به اصول برنامه‌ریزی شهری شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای در کنار موضوعات برنامه‌ریزی مبتنی بر مجاورت، استفاده از زمین و شکل شهری، حکمرانی شهری و مشارکت شهروندان و هوشمندسازی فراگیر ارائه می‌کند.»
این مقاله در ادامه، مفهوم «شهر ۱۵ دقیقه‌ای» را به‌عنوان یک عنصر ساختاری و عملکردی برای طراحی مجدد شهرهای معاصر بررسی می‌کند و از نظر روش‌شناسی، مطالعه شهر پاریس که این مدل جدید از چشم‌انداز شهر را اتخاذ کرده است، مورد بررسی قرار می‌دهد.
اهمیت مفهوم «زمان» در شهرسازی
جالب است بدانید که یکی از مؤلفه‌های مهم و اثرگذار در شهرسازی که همواره موردتوجه نظریه‌پردازان این حوزه قرار گرفته است، مفهوم زمان است.
زمان اگرچه غالبا از منظر فلسفی مدنظر بوده، اما در معماری و شهرسازی نیز در کنار مؤلفه‌های مهمی مانند طول، عرض، ارتفاع و… موردتوجه قرار گرفته است.
رویکرد شهر ۱۵ دقیقه‌ای نیز که دیدگاه جدیدی از «شهرسازی زمانی» را ارائه می‌کند، بیان می‌کند که یک ایده جدید رادیکال نیست؛ زیرا از اصول برنامه‌ریزی طولانی‌مدت استفاده می‌کند. استفاده از رویکرد شهرهای ۱۵ دقیقه‌ای به معنای تغییر در الگوی برنامه‌ریزی داخل محلات است که با تغییرات سیستماتیک خصوصا در الگوی تخصیص منابع و طرح‌های حکمرانی در سطح شهر همراه است.
اینکه اجرای طرح «شهرهای 15 دقیقه» نیازمند چه ملزوماتی است، شهر ما اصفهان تا این ایده چقدر فاصله دارد و برای اجرای آن چه برنامه‌هایی باید در دستور کار مدیریت شهری قرار گیرد، سوالاتی است که در مطالب بعدی صفحه «شهر زندگی» به آن می‌پردازیم.
