به گزارش اصفهان زیبا؛ «حجاب‌استایل‌ها» یا بلاگرهای فعال در حوزه سبک زندگی اسلامی ازجمله بلاگرهایی هستند که این روزها با هدف تبلیغ یک چهره شاد، زیبا، مستقل و امروزی از زن محجبه، در اینستاگرام فعالیت می‌کنند؛اما در این مقاله به این پارادکس می‌پردازیم که چگونه فعالیت حجاب‌استایل‌ها مخالف فلسفه حجاب است و به ترویج بی‌حیایی و حتی به کشف حجاب منجر شده است.
چه شد که بلاگری به‌وجود آمد؟
فیس‌بوک، گوگل‌پلاس، وایبر و… ازجمله شبکه‌های اجتماعی بودند که خیلی زودتر از اینستاگرام مطرح شدند و جای خود را میان کاربران ایرانی و خارجی پیدا کردند.
در اوایل فعالیت این شبکه‌های اجتماعی همگی تحت وب بودند؛ اما با ظهور اندروید و گسترش فرهنگ استفاده از تلفن همراه، نسخه‌های موبایلی هم روانه بازار شد تا جای نسخه‌های تحت وب مورداستفاده گسترده کاربران قرار گیرد.
یکی از امکانات این شبکه‌های اجتماعی، ارسال عکس و فیلم بود؛ اما احتمالا کمتر کسی روی این ویژگی به‌عنوان یک ایده آینده‌ساز حساب می‌کرد.
در همان دورانی که این شبکه‌ها با ضعف‌ها و مزیت‌های خودشان در رقابت با یکدیگر بودند، کم‌کم نام یک نرم‌افزار جدید دیگر سر زبان‌ها افتاد، نرم‌افزاری که برخلاف شبکه‌های اجتماعی قبلی، فقط نسخه‌ای برای گوشی‌های هوشمند داشت و سایتش صرفا برای پشتیبانی از نرم‌افزار راه‌اندازی شده بود؛ البته این مهم‌ترین ویژگی «اینستاگرام» نبود.
طراحان اینستاگرام برای اولین‌بار به سراغ ایده شبکه اجتماعی عکس‌محور، آن‌هم با استفاده از هوش مصنوعی رفته بودند؛ ایده‌ای ساده که ابتدا جدی گرفته نمی‌شد، اما در عرض چند سال همه‌چیز را تغییر داد و باعث شد نرم‌افزارهای قبلی با دنیای کاربران خداحافظی کنند.
وقتی فیلتر جواب‌گو نیست
اینستاگرام باعث شد انتشار عکس وجهه جدیدی پیدا کند؛ به همین خاطر سوژه پژوهش‌های بسیاری شد؛ برای مثال، بر اساس پژوهشی که در دانشگاه کمبریج انجام شد به اشتراک گذاشتن تصاویر با دیگران و حس اجتماعی شدن، نقش مهمی در شهرت و گسترش کاربرد اینستاگرام داشته است.
کاربران مایل‌اند «نقطه اشتراکی در نگاه خود و دیگران» بیابند. این گزارش می‌گوید که اینستا مهارت عکاسی را در افراد بهبود می‌بخشد و سبب باروری خلاقیت‌ها می‌شود.
مزیت دیگر اینستاگرام برای کاربران آن است که آن‌ها را قادر می‌سازد از خدمات این شبکه برای مستندساختن رویدادها و به روز نگه‌داشتن خود با مرور روزآمدهای دیگران بهره ببرند.
چند آمار مهم از اینستاگرام
شرکت پایشگر یکی از چند سامانه‌ای است که روی تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی مختلف فعالیت دارد. بر اساس بررسی کاربران برتر اینستاگرام در دپارتمان تحلیل داده این شرکت بخش چشمگیری از کاربران برتر اینستاگرام را سلبریتی‌ها، بلاگرها و صفحات سرگرمی تشکیل می‌دهند.
توزیع کاربران برتر اینستاگرام در ایران مطابق شکل زیر است:
طبق این آمارها 35درصد از کل این صفحه‌ها از ابزار تبلیغات استفاده کرده و در کنار محتوای اصلی خود، تبلیغات فراوانی را منتشر می‌کنند. نزدیک به 47درصد محتوای صفحههای سرگرمی و 76درصد صفحههای مد و زیبایی را مطالب تبلیغاتی تشکیل می‌دهند.
بررسی محتوای ۲۳میلیون پست در اینستاگرام
از مجموع 23میلیون پستی که سامانه پایشگر در یک بازه سه‌ماهه از فضای اینستاگرام بررسی کرده است، تقسیم‌بندی کلی این محتواها شامل مباحث مذهبی، سبک زندگی، تبلیغات و… می‌شود. بر اساس این پژوهش، بیش از یک‌چهارم محتوای پست‌ها در خصوص سبک زندگی است.
حدود یک‌پنجم در حوزه تبلیغاتی و بازاریابی و حدود یک‌پنجم نیز پست‌های هنری یا مربوط به هنرمندان است. محتواهای دینی‌عقیدتی در رتبه چهارم قرار دارد و درصد آن نسبت به محتواهای ورزشی، سرگرمی و موضوع‌های اجتماعی بیشتر است.
چه کسانی این محتواها را تولید می‌کنند؟
آمار استفاده و تأثیرگذاری اینستاگرام روزبه‌روز افزایش می‌‌‌یابد. باورتان می‌شود بیش از 600میلیون نفر در اینستاگرام روزانه برای جامعه یک‌میلیارد و 400 میلیون نفری اینستاگرام تولید محتوا می‌کنند؟!
در اینستاگرام به این تولیدکنندگان محتوا بلاگر می‌گویند. باید بگویم افرادی هستند که در حوزه‌های متفاوت اقدام به تولید و انتشار محتوا می‌کنند که با توجه به قدمت، کیفیت، جذابیت و موضوع، طرفداران مخصوص به خود را دارند.
بلاگری اینستاگرام در بازار پررقابت امروز کار خیلی سختی است. تا سه یا چهار سال پیش، مسیر راحت‌تری برای بلاگرشدن وجود داشت؛ اما حالا به تلاش بیشتری نیاز دارید.
درحقیقت آنچه ما از ظاهر صفحه یک بلاگر اینستاگرام می‌بینیم، تنها زرق‌وبرق زندگی بلاگر است؛ اما در باطن به تدوین استراتژی محتوا، بالابردن کیفیت ارتباط با دنبال‌کنندگان و… نیاز دارد؛ مثلا کافی است که با دنبال‌کننده‌ها به‌خوبی صحبت نکند، آن‌وقت در کسری از ثانیه، تعداد فالوورهایش نصف می‌شود.
بلاگر با تولید محتوایی جذاب که به بندبند آن فکر شده است، مخاطب جذب می‌کند. ابتدایی‌ترین کار یک بلاگر، وبلاگ‌نویسی یا تولید محتوای متنی است.
بلاگر اینستاگرام به‌طورکلی با مهارت‌های مختلف خود مثل داستان‌سرایی، کپی رایتینگ، طراحی گرافیک، ویرایش ویدئو، خدمات مشاوره، ایجاد پادکست، عکاسی و بازاریابی شناخته می‌شود. این یعنی معنای بلاگر و روش کار او از گذشته تا کنون بسیار تغییر کرده است.
انواع بلاگر اینستاگرام
دسته‌بندی‌های مختلفی از انواع بلاگرها وجود دارد؛ اما آخرین و کامل‌ترین دسته‌بندی بلاگری را به 32 عنوان مختلف تقسیم‌بندی می‌کند.
ازجمله مهم‌ترین آن‌ها، بلاگرهای حوزه زیبایی، دکوراسیون (design)، فشن، غذا (food blogger)، سفر، سلامت، تناسب‌اندام، ورزش، برنامه غذایی، زندگی شخصی، هنری، عکاسی، اقتصاد، تکنولوژی، سبک زندگی و… هستند.
در اینستاگرام برای هر دین و مذهب و سلیقه‌ای که داشته باشید، محتوا وجود دارد؛ چون بلاگرش وجود دارد. بعضی از بلاگرها با توجه به حوزه فعالیتشان برای قشر خاصی تولید محتوا می‌کنند و اگر در این کار موفق بودند، سراغ گسترش‌دادن دامنه مخاطبانشان می‌روند.
به اسم حجاب، به کام عموسام
حدود چهار سال پیش هدف اولیه حجاب‌استایل‌ها در فضای مجازی، جذب بانوان کم‌حجاب به عفاف و حجاب بود که این یک حركت خوب فرهنگی در جهت ترویج حجاب محسوب می‌شد؛ اما سود كلانی كه از آنِ طراحان صنعت مد و مزون‌ها می‌شد، كار را در اندازه حركت فرهنگی نگه نداشت!
بلاگرها به‌دنبال جذب فالوور و كسب درآمد بیشتر، هرروز جنبه‌های مختلف و بیشتری از زندگی خود را به نمایش می‌گذاشتند و بیشتر در ورطه زیبا نشان دادن خود، فرومی‌رفتند و طراحان مد و لباس، بیشتر به دنبال كسب درآمد و سود هنگفت بودند؛ لذا نیاز به جذاب‌تركردن حجاب برای قشر مذهبی بود.
آن‌ها با شعارهای «با حجاب هم می‌توان زیبا و جذاب بود»، «زیباكردن محدودیت‌های حجاب» و «بهت یاد می‌دم چطوری هم محجبه باشی، هم خوش‌تیپ و جذاب»، كار خود را گسترش دادند و به‌جای ترویج حجاب، به «استحاله حجاب» رسیدند.
شرط دیده‌شدن و جذب فالوور در فضای عكس و فیلم‌محور اینستاگرام، فقط و فقط جذابیت و نمایش بیشتر زیبایی است؛ درحالی‌كه اساس و فلسفه حجاب، پوشاندن زیبایی است و این دو با هم جمع نمی‌شوند و یک تناقض اساسی است!
در ابتدای فعالیت حجاب‌استایل‌ها، عده‌ای از آن‌ها به تبلیغات ملزومات حجاب می‌پرداختند و عده‌ای، سبک زندگی اسلامی نوین را تبلیغ می‌کردند؛ ولی امروزه آن‌ها از هر دو روش برای جذب مخاطب استفاده می‌کنند؛ حتی بعضی از آن‌ها در ابتدای فعالیت خود از تولید محتوای تخصصی در حوزه حفظ و قرائت قرآن، یهودشناسی، تحلیل وقایع روز و… به‌صورت بلاگری بدون چهره، فعالیت خودشان را شروع کردند و به دلیل جذب مخاطب و وسوسه مالی بلاگری، با خود قبلی‌شان هم فاصله زیادی گرفتند.
البته پدیده حجاب‌استایلی فقط به استحاله پوشش محدود نمی‌شود؛ دامنه تأثیرگذاری این موضوع به فضای سیاسی، فرهنگی و اعتقادی افراد هم رسیده است.
استحاله فرهنگ حجاب
در تعریف حجاب‌استایل‌ها واژه‌های امروزی‌بودن، شادبودن و مستقل‌بودن برای زنان محجبه کم‌کم از تعاریف اسلامی فاصله گرفته و برای دریافت لایک، کامنت و در آخر، پول بیشتر به‌سمت فعالیت‌هایی می‌رود که با فرهنگ ایرانی‌اسلامی تفاوت‌های فاحشی دارد.
در فضای اعتقادی حجاب‌استایل‌ها فرهنگ پوشش یک خانم مذهبی را به این شكل تغییر می‌دهند كه هرطور دوست داری، لباس بپوش و آرایش كن؛ فقط نباید موی سر یا قسمتی از بدن برهنه باشد؛ شبیه جریانی كه اولین‌بار در كشورهای تركیه، اندونزی و مالزی از سوی صنعت مد برای زنان مسلمان ایجاد شد.
در حوزه فرهنگی تغییرات سبک زندگی قشر مذهبی هم یكی از جدی‌ترین چالش‌هایی است كه در پی رشد فعالیت حجاب‌استایل‌ها شاهد آن هستیم.
مصرف‌گرایی
بلاگرهای حجاب با نمایش زندگی خود، سفرهای داخلی و خارجی، جشن‌ها، مراسم و دورهمی‌ها، خریدها و گرفتن مراسم عروسی برای سالگرد ازدواج، مدام در حال تزریق حسرت و ناامیدی به جامعه هستند و بسیاری از خانم‌های مذهبی را گرفتار مصرف‌گرایی كرده‌اند؛ البته لازم به تأكید است كه بخش زیادی از ترویج مصرف‌گرایی به دلیل تبلیغات‌گرفتن و درآمد بالای آن است و البته بهترین راه تبلیغی برای تولیدكنندگان و فروشندگان.
مقایسه‌ای که افراد بین زندگی خودشان و بلاگرها انجام می‌دهند، کم‌کم به حس نارضایتی از خود و زندگی‌شان تبدیل می‌شود و شاید عامل فروپاشی خانواده… .
حتی این تغییر فرهنگ فقط روی دختران تأثیر ندارد؛ سطح توقع پسران برای انتخاب همسر آینده نیز دستخوش تغییر شده؛ تا جایی كه معیار انتخاب همسر، ظاهر و تیپ و اندام او شده است.
سیاست و مذهبی صورتی
پدیده حجاب‌استایلی در موضوع‌های سیاسی هم ورود کرده است. آن‌ها برای ازدست‌ندادن مخاطب‌هایشان در قشرهای سیاسی مختلف خود را بی‌طرف و به‌اصطلاح امروزی طرفدار انسانیت معرفی می‌کنند و حتی در موضوع‌های حساسی همچون فلسطین و… محتوایی برای مخاطب‌هایشان ندارند.
سوار موج‌های مجازی می‌شوند و هر سمت که جذب فالوور بیشتری برایشان داشته باشد، می‌ایستند که امروزه به آن‌ها مذهبی صورتی می‌گویند.
جالب است بدانید در بین حجاب‌استایل‌ها عده‌ای هستند که محجبه نبوده‌اند، اما به دلیل کمبود محتوا و بلاگر درزمینه فروش ملزومات حجاب، از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند و چهره‌ای محجبه در فضای مجازی از خود به اشتراک می‌گذارند و بعد از مدتی با جذب فالوور و فروش محصولات دوباره به خود واقعی‌شان برمی‌گردند.
محتوای چت یکی از گروه‌های حجاب‌استایلی
به لطف کوتاهی مسئولان در ترویج، تبلیغ و گسترش فرهنگ و پوشش اسلامی، محجبه‌ها برای خرید ملزومات حجاب مجبور می‌شوند حجاب‌استایل‌های مختلفی را دنبال کنند؛ چراکه در فروشگاه‌های سطح شهر به اندازه انگشتان دست لباس‌هایی با پوشش متعارف پیدا می‌شود.
همچنین به‌تازگی ایونت‌هایی با موضوع حجاب و عفاف در سطح شهر برگزار شد که در آن‌ها بازهم از حجاب‌استایل‌ها برای فروش ملزومات حجاب دعوت شده بود. این قضیه باید زنگ خطری برای دستگاه‌های نظارتی باشد.
ماجرای حجاب‌استایلی آنجایی خطرناک می‌شود که این بلاگرها الگوی ثابت نسل دهه هفتادی و هشتادی محجبه شده‌اند.
دست نفوذ در تقلیل فرهنگ و پوشش اسلامی و ازبین‌بردن ارزش‌هایی همچون ساده‌زیستی، عدم تبرج در جامعه، مستقل‌شدن دختران مذهبی با تغییر سبک زندگی اسلامی، حس عزت و اعتمادبه‌نفس قشر مذهبی و… مخصوصا در بین نسل هفتادی و هشتادی، کاملا مشهود است.
ما نتوانسته‌ایم چهره الگوی سوم زن ایرانی‌اسلامی را به جوانان و نوجوانان خود به‌درستی نشان دهیم و متأسفانه حجاب‌استایل‌ها منبع الگوپذیری عده زیادی از جوانان و نوجوانان دختر شده‌اند.
اگر بخواهیم دلایل کلی طرفداری و الگوقرارگرفتن حجاب‌استایل‌ها را بررسی کنیم، باید به این موارد اشاره کنیم:
1. الگوریتم‌های اینستاگرام برای درگیرکردن بیش‌ازاندازه مخاطبان؛
2. درآمدزایی بالای حجاب‌استایل‌ها و به‌تصویرکشیدن آن در صفحه شخصی خود؛
3. میل طبیعی خانم‌ها به دیده‌شدن؛
4. تمایل شدید جامعه و جوانان برای سلبریتی‌شدن؛
5. ترشح دوپامین و رضایت ناشی از لایک و کامنت و اقناع نسل جدید به روشنفکری.
البته این نکته را باید خاطرنشان کرد که تعداد بلاگرهای با محتوای مفید و تخصصی کم نیست.
