به گزارش اصفهان زیبا؛ سرانجام شکایت ایران از کره جنوبی در قبال دارایی‌های بلوکه‌شده‌اش با ارسال لایحه «ارجاع اختلاف بین بانک مرکزی ایران و دولت جمهوری کره به داوری» از سوی رئیس جمهور به مجلس، رسما کلید خورد.
این شکایت نتیجه عدم قبول آزادسازی حداقل 7 میلیارد دلار ایران طی سال‌ها تعامل و رایزنی کشورمان با مقامات کره صورت گرفته است و حالا استرداد دارایی‌های ایران از بانک‌های این کشور در مسیر حقوقی قرار می‌گیرد.
مطالبه‌ای که از سال 2018 از سوی ایران در حال پیگیری است و به خاطر پیروی کره جنوبی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران و البته به‌کمارفتن مذاکرات هسته‌ای و ادامه تحریم‌ها تاکنون ادامه داشته و محقق نشده است.
پیگیری حقوقی پرونده دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در کره به عوامل متعددی از جمله اقدامات و اظهارات این کشور در دادگاه بین‌المللی، دفاعیات ایران و رأی دادگاه بستگی دارد. موضوعاتی که «اصفهان زیبا» در بررسی آن‌ها با علی امیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت‌وگو کرد.
به گفته این استاد روابط بین الملل دارایی‌های بلوکه‌شده کشورمان با تعلیق پرونده هسته‌ای ایران ربط مستقیم دارد و این فضا چالش‌های بسیار جدی به‌وجود آورده است؛ چراکه آزادسازی‌های منابع ارزی ما به سرانجام برجام و رفع تحریم‌ها بستگی دارد.
امیدی همچنین معتقد است پروسه پرونده ایران با کره جنوبی بسیار طولانی خواهد بود و پیش‌بینی چندانی در خصوص آن نمی‌توان داشت.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را در خصوص اهمیت آزاد سازی منابع ارزی ایران در کره و ابعاد حقوقی این پرونده می‌خوانید.
پیش از اینکه شکایت ایران علیه کره‌جنوبی در خصوص دارایی‌های بلوکه شده‌اش رسما اعلام شود، چه مراحلی طی شده تا ایران را به این نتیجه برساند که این پرونده را در قالب حقوقی پیگیری کند؟
بر مبنای حقوق بین‌الملل زمانی‌که یک کشور اقدامی غیر دوستانه و غیر قانونی علیه کشور دیگری انجام می‌دهد، کشور قربانی مجاز است مقابله به مثل با ظاهر قانونی یا ظاهر غیر قانونی انجام دهد.
ایران نیز طی سال‌ها از طریق دیپلماسی با کره جنوبی به نتیجه نرسید؛ از یک طرف با اقدامات قهری همچون توقف نفتکش‌های کره و از سوی دیگر با تعدیل مقامات و میانجیگری شخص ثالث و مذاکره با مقامات که هیچ منفعتی برای ایران نداشت.
نهایتا کشورمان به این نتیجه رسید که از طریق سیستم داوری، پرونده دارایی‌های بلوکه‌شده‌اش در کره جنوبی را پیگیری کند.
ایران در مسیر جدید چه دلایل و مستنداتی ارائه می‌کند؟
در سال 1382 ایران و کره‌جنوبی توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که بر اساس آن اگر سرمایه‌گذاری‌های از سوی اشخاص و ارگان‌های دو کشور با مشکل مواجه شد و با مذاکره به سرانجام نرسید، از طریق سیستم داوری حل شود.
ایران نیز با استناد به این توافق‌نامه این مسیر حقوقی را در پیش گرفته است؛ چراکه با وجود سال‌ها مذاکره، مصالحه با کره جنوبی جواب نداده است.
حقوق بین‌الملل نیز برای اختلاف میان کشورها، دو مکانیزم را تعیین کرده است؛ اولین مکانیزم استفاده از راه‌های دیپلماتیک است که مصادیق آن مذاکره، حقیقت‌یابی، تشکیل کمیسیون ویژه و مساعی جمیله است.
ایران در حال حاضر به این نتیجه رسیده است که هیچ‌کدام از این روش‌ها در رابطه با کره جواب نمی‌دهد؛ در نتیجه از مکانیزم دوم که شیوه حقوقی و قضایی است، استفاده می‌کند.
راه‌های حقوقی و قضایی نیز دو سازوکار دارد: اول استفاده از سیستم داوری و دوم ارجاع به محاکم بین‌المللی خصوصا دیوان دادگستری بین المللی در لاهه.
اما ایران و کره جنوبی سازوکار حقوقی برای ارجاع پرونده به دیوان دادگستری را ندارند. درست است؟
بله، ایران و کره سازوکار حقوقی برای ارجاع پرونده به دیوان دادگستری ندارند. از طرفی این روش بسیار زمان‌بر است و به‌سختی نتیجه می‌دهد؛ در نتیجه ایران از سیستم داوری برای حل اختلاف با کره‌جنوبی استفاده می‌کند.
کمی بیشتر توضیح دهید؟
داوری، سیستم انعطاف‌پذیری است؛ در سیستم داوری هم می‌توان از سازوکارها، امکانات و تشکیلات حقوقی که در دیوان داوری لاهه وجود دارد، استفاده کرد، هم به صورت موقت دو طرف دعوا توافق کنند که دیوان داوری موقتی ایجاد کنند؛ تنها راه حلی که هم اکنون برای ایران معتبر است.
منظور از اعتبار این دادگاه برای ایران، نتیجه‌بخش بودن آن است؟
سیستم داوری بر سر یک اختلاف است و نمی‌توان نتیجه آن را پیش‌بینی کرد.
در عین حال اگر هر کشوری بداند که در دادگاهی بازنده است، برای تشکیل آن دادگاه و پیگیری پرونده خود تلاش نخواهد کرد. در این شرایط حقوق‌دانان از تعاریف اماره، اشاره و شواهد استفاده می‌کنند.
روند این پرونده از طریق داوری سیستم به چه صورت است؟
شرایط سختی برای رسیدن به نتیجه دلخواه ایران وجود دارد و مسیر بسیار طولانی در پیش داریم. کره جنوبی باید بخواهد که در مسیرحقوقی و قضایی با ایران قرار بگیرد و یک اراده سیاسی از خود نشان دهد.
به عقیده بنده روند بررسی پرونده ایران و کره جنوبی به دلیل عدم حضور این کشور در دادگاه حقوقی طولانی خواهد شد و ایران بار دیگر مجبور به انجام اقدامات قهری در رابطه با کره می‌شود؛ اقداماتی که البته قانونی است اما نتیجه‌بخش نخواهد بود.
به توافق‌نامه ایران و کره در سال 1382 بر می‌گردیم؛ اشاره کردید که ایران با استفاده از این توافق‌نامه از کره شکایت خواهد کرد. چگونه؟
توافق‌نامه‌ای که ایران و کره جنوبی در سال 82 امضا کردند، با موضوعیت سرمایه‌گذاری شکل گرفت.
بدین معنا که اگر سرمایه‌گذاری‌های اتباع دو کشور در معرض خطر قرار گیرد و دو کشور دچار اختلاف شدند و از طریق گفت‌وگو این اختلاف حل نشد، باید از طریق داوری مشکل را حل کرد؛ موضوعی که ایران با استفاده از آن می‌خواهد پرونده دارایی‌های بلوکه‌شده‌اش را پیش ببرد.
آیا توقیف دارایی‌های ایران در بانک کره‌ای، مصداق سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید؟
کره‌ای‌ها می‌توانند ادعا کنند که این پرونده سرمایه‌گذاری نیست و به نوعی سپرده‌گذاری است. آن‌ها اعتقاد دارند که ما نفت ایران را خریدیم و به دلیل تحریم‌های آمریکا نمی‌توانیم هزینه آن را به ایران پرداخت کنیم.
از طرفی ایران هم با فروش نفت به ما قصد سرمایه‌گذاری در کره را نداشته است که بخواهد به این توافق‌نامه ارجاع داده شود.
ایران اما معتقد است فروش نفت به کره درست است که سرمایه‌گذاری مستقیم نبوده، اما سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به حساب می‌آید و قرار بوده که پول حاصل از آن صرف سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز شود و کره جنوبی با مسدود کردن دارایی‌های ایران مانع از سرمایه‌گذاری ایران شده است.
شانس ایران در دادگاه چند درصد است و آزاد سازی این دارایی‌ها چه نتایج مثبتی برای ایران در بر خواهد داشت؟
ایران در صورتی شانس برنده‌شدن در دادگاه را دارد که قضات استدلال‌های ایران در خصوص سرمایه‌گذاری را بپذیرند و در نهایت به نفع ایران حکم صادر کنند.
این پروسه چند نتیجه برای ایران دارد؛ اول اینکه در نگاه جهانی ایران کشوری قانونمند در عرصه بین‌الملل و حداقل در روابط ایران و کره جنوبی شناخته می‌شود و این امتیاز سیاسی برای ایران است.
دوم این اقدام ایران و برنده‌شدنش دهن‌کجی به آمریکاست؛ اینکه ثابت می‌شود آمریکا در حال افول است و حتی دست‌نشانده‌های او در ارتباط با ایران دچار مشکل می‌شوند.
از طرفی زنده‌شدن 7 میلیارد دلار ایران تا اندازه‌ای به حل مشکلات اقتصادی ایران کمک می‌کند؛ از سوی دیگر با به نتیجه رسیدن این پرونده نیاز به اقدامات قهری از سوی ایران وجود ندارد و درسی برای کشورهای دیگر می‌شود که اگر دارایی‌های ایران توسط آن‌ها گرفته شود، ایران خنثی عمل نمی‌کند.
فرضا هم این راه طولانی طی شود و اما و اگرها به نفع ایران تمام و حکم هم صادر شود. مطمئنا بانک کره‌ای دارایی‌های ایران را تا به نتیجه نرسیدن برجام آزاد نخواهد کرد. در این شرایط تنها روابط ایران و کره قطعا دچار تنش می‌شود. تنش با کشوری که مشتری خوب نفت ماست. نظر شما چیست؟
چینی روابط ایران و کره جنوبی شکسته شده است و در این شرایط روابط دو کشور مثل سابق نخواهد بود.
از یک طرف کره‌ای‌ها نمی‌توانند مثل گذشته در ایران جولان دهند و در مقابل، ایران نیز یکی از بهترین خریداران نفت خود را از دست می‌دهد.
ایران صادرکننده نفت و فراورده‌های پتروشیمی است و ازدست‌دادن بازار کره جنوبی معقول نیست. ژاپن، کره جنوبی و چین مقصد اصلی صادارات نفتی ما هستند.
اقتضائات اقتصادی و بازار نفت بین‌المللی ایجاب می‌کند رابطه معقولی با این کشورها داشته باشیم و روابط را در هر شرایطی ادامه دهیم.
از طرفی هم باید عزت کشور در سیاست خارجی مورد توجه واقع شود و عزت، مصلحت و حکمت همگی در کنار هم رعایت شوند.
