به گزارش اصفهان زیبا؛ احمد رادمهر، کارگردان، نویسنده و بازیگر تئاتر با بیش از 20 سال فعالیت در تئاتر صحنه‌ای، تئاتر خیابانی و تئاتر رادیویی، با اثر «خود خد» در بخش خیابانی به سی و پنجمین جشنواره تئاتر استان اصفهان آمده است.
او بیش از 20 اثر برگزیده در جشنواره‌های مختلف دارد؛ ازجمله «بی جی‌ام تاو» اثر برگزیده در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی آیین سنتی، «370 شهروند نمونه» اثر برگزیده دوازدهمین جشنواره سراسری شرهانی و اثر برگزیده ششمین جشنواره فانوس، «تراژدی شیرین» اثر برگزیده یازدهمین جشنواره مرصاد و «معمای شام» اثر برگزیده دومین جشنواره سراسری آسمانی.
به مناسبت حضور او در این دوره از جشنواره تئاتر استان، با او صحبت کرده‌ایم و نظراتش را در این عرصه جویا شده‌ایم.
مهم‌ترین انگیزه شما برای شرکت در این رویداد چه بوده است؟
یکی از حسن‌هایی که جشنواره‌ها دارند، این است که هنرمندان با توانایی‌هایی که دارند، در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و باعث می‌شود هنر تئاتر بیشتر در دیدگان مردم قرار بگیرد. اگر بگوییم شغل و حرفه ما تئاتر است، اشتباه نگفته‌ایم و این جشنواره‌ها برای حرفه ما بسیار مفید است.
جدای از بحث فرهنگ‌سازی و پیامدهایی که یک نمایش می‌تواند داشته باشد، این جشنواره موجب رونق تئاتر نیز می‌شود. دیده‌شدن آثارمان از حسن‌های دیگر این‌گونه رویدادهاست.
از ایده اجرای خود بگویید. کار شما چه حرف‌هایی برای گفتن دارد؟
کار باید دیده شود؛ اما این کار با اینکه یک پوسته شهروندی دارد، به نظر خودم کاملا یک نمایش شهروندی است؛ درواقع این تئاتر دعوای دو تعزیه‌خوان را به نمایش می‌گذارد؛ داستانی که در آن یک تعزیه‌خوان لباس‌های دیگر تعزیه‌خوان‌ها را دزدیده است و قصد آتش‌زدن آن‌ها را دارد.
دلیل این کار او این است که تعزیه در زمین این فرد اجرا می‌شود و او بابت این موضوع حق و حقوقی می‌خواهد. در ادامه داستان، اتفاق‌هایی می‌افتد که با زندگی این فرد آشنا و متوجه مشکلاتش می‌شویم.
در این نمایش نشان می‌دهیم که چطور می‌توان از آیین‌های تعزیه‌خوانی در زندگی خودمان الگوبرداری کنیم؛ مثال آن زندگی همین فرد است که در ادامه اصلاح می‌شود، بازمی‌گردد و توبه می‌کند. موضوع نمایش مفاهیمی همچون «گذشت» است.
به نظرتان اجرای شما تا چه اندازه در نوآوری و ارائه اتفاقی جدید گام برداشته است؟
شاید نتوان از نوآوری در تئاتر خیابانی صحبت کرد؛ زیرا این تئاتر به هزاران مدل اجرا می‌شود. هرکس سبک و شیوه خود را دارد.
درواقع تئاتر خیابانی آنی اتفاق می‌افتد و روایی نیست و این وجه تمایز این نمایش با دیگر نمایش‌هاست؛ حتی به نظرم آنی نامحسوس است؛ یعنی ممکن است مخاطبی که از قبل در صحنه نباشد، متوجه نشود که این یک نمایش خیابانی است؛ زیرا این اجرا دکور خاصی ندارد و قبل از اجرا چیز خاصی روی صحنه نمی‌آید.
همه اجزای تئاتر، حتی داستان همان موقع در لحظه اتفاق می‌افتد. ابتدای نمایش مانند دیگر نمایش‌ها شروع نمی‌شود؛ کسی ابتدای آن را به حضار اعلام نمی‌کند و روایی نیست. مخاطب در لحظه شاهد حوادث و گفت‌وگوها خواهد بود.
به نظر من این حسن و وجه تمایز اثر بنده است؛ به علاوه این گونه نمایش‌ها از نظر بازی و کارگردانی سخت‌تر هستند.
اگر به عقب بازگردید، باز هم تئاتر خیابانی را انتخاب می‌کنید؟ چرا؟
بله، تئاتر خیابانی با وجود سختی‌هایی که دارد، کار بسیار شیرین و لذت‌بخشی است؛ زیرا مخاطب همان لحظه در صحنه است. شرایط و ضوابط مخاطب تئاتر خیابانی بسیار متفاوت بوده و به نظرم ارزشمندتر است.
وجه تمایز تئاتر خیابانی و تئاتر صحنه‌ای را در چه چیزهایی می‌دانید؟
یک بخش از وجه تمایز به ساختار کلی نمایش بازمی‌گردد که شامل مباحث تولید و مکان اجرا می‌شود. از این جهت می‌توان به تفاوت در متن، کارگردانی، طراحی فضا و ایده اشاره کرد و به‌طور کلی تفاوت در فرایند تولید و شکل‌گیری اثر؛ همچنین از لحاظ اجرا، تفاوت‌هایی دارد.
تئاتر صحنه‌ای روی صحنه‌ای اجرا می‌شود که نور و صوتش قابل تنظیم است؛ اما تئاتر خیابانی این امکانات را ندارد.
چیزی که تئاتر خیابانی را از تئاتر صحنه‌ای متمایز می‌کند، فقط این‌ها نیست. می‌توانیم اجرای تئاتر را به یک عمل جراحی تشبیه کنیم.
پزشکی را در نظر بگیرید که روی یک انسان کاملا بیهوش جراحی انجام می‌دهد. به نظر من کار این جراح راحت‌تر است نسبت به جراحی که باید به‌صورت سرپایی جراحی کند و بیمار او بهوش است. تئاتر خیابانی مانند بیماری است که به‌صورت سرپایی جراحی می‌شود.
کسی که به تماشای تئاتر صحنه‌ای می‌رود، ملزم به رعایت یک‌سری اصول و موارد است؛ ملزم است به نشستن، ملزم است به رعایت وقت، ملزم به تماشای صحنه از یک زاویه خاص، ملزم به گوش‌دادن و سکوت‌کردن. می‌داند نباید حین اجرا از تلفن همراه استفاده کند و نباید چیزی بخورد.
کسی که تئاتر صحنه‌ای را انتخاب می‌کند، می‌داند یا نباید به سالن برود یا اگر رفت، باید تا پایان اجرا در سالن بنشیند؛ در صورتی که در تئاتر خیابانی اصلا چنین الزام‌هایی نیست.
مخاطب هیچ قراردادی با کسی ندارد؛ این که ملزم به نشستن باشد یا بایستد.از هر زاویه‌ای که بخواهد، نمایش را تماشا می‌کند. ممکن است وسط اجرا برسد یا وسط اجرا صحنه را ترک کند.
مخاطبان ممکن است با هم صحبت کنند. ممکن است با تلفن همراهشان صحبت کنند.
ممکن است فردی به عمد وسط اجرا صحبت یا حرکتی انجام دهد تا نمایش را تحت‌الشعاع قرار دهد و بسیاری موارد دیگر که هیچ کدامشان نه قابل پیش‌بینی است و نه قابل کنترل؛ این بازیگر است که ملزم به اجرا در هر شرایطی است.
تئاتر صحنه‌ای تشریح و توصیف جامعه است؛ اما تئاتر خیابانی بیشتر با هدف اعتراض به جامعه است.
تئاتر صحنه‌ای ممکن است از 30 دقیقه تا 120 دقیقه به تشریح و توضیح موضوعی در قالب اجرا بپردازد؛ در صورتی که مخاطب در تئاتر خیابانی نهایتا 20 تا 30 دقیقه می‌تواند به تماشا بپردازد و بیش از این خارج از حوصله مخاطب است. بحث زمان نکته‌ای است که سازندگان تئاتر خیابانی باید به آن توجه کنند.
درباره بازیگران چطور؟ بازیگران تئاتر خیابانی چه ویژگی‌های متفاوتی نسبت به بازیگران صحنه دارند؟
در مقایسه بازیگر نیز یک مورد، فیزیک و حالات بازیگر است، یک مورد هم دانش بازیگر.
در تئاتر صحنه‌ای به دلیل نقش پررنگ نویسنده ،عملا بازیگر متکی بر متن است؛ تئاتر خیابانی نیز به همین صورت است؛ اما با این تفاوت که با توجه به شرایط اجرای تئاتر خیابانی بازیگر باید دانشی فراتر از نویسنده داشته باشد تا در صورت نیاز بتواند به‌خوبی بداهه بگوید و بداهه بازی کند.
شاید بازیگر برای اجرایی نتواند آن‌گونه که در تمرین بازی کرده است، بازی کند؛ مثلا به دلیل وجود یک مانع در صحنه نتواند اجرایش را مانند قبل پیاده کند؛ در این صورت باید در لحظه به‌طور بداهه، به صورتی بازیگری کند که مفهوم و اصل نمایش حفظ شود.
بازیگران صحنه‌ای موفق، بازیگرانی هستند که دیالوگ‌ها و میزانسن‌ها را به‌خوبی حفظ می‌کنند. این بازیگران شاید نتوانند به خوبی در خیابان بازی کنند؛ زیرا تئاتر خیابانی اجرای خوب می‌خواهد؛ به همین دلیل، معمولا تئاتر صحنه‌ای به تمرین بیشتری نیاز دارد.
شاید برای یک تئاتر صحنه‌ای نزدیک به دو ماه تمرین لازم است که بیشتر انرژی این تمرین‌ها صرف حفظ‌کردن دیالوگ‌ها، میزانسن‌ها، حس‌ها و همه آنچه برای یک تئاتر صحنه‌ای لازم است، می‌شود؛ اما برای تئاتر خیابانی نهایتا دو هفته تمرین می‌کنیم؛ زیرا در تئاتر خیابانی بازیگر باید متناسب با شرایط آن لحظه در راستای داستان نمایش بازی کند.
نمایش خیابانی خیلی به لحظه مخاطب بستگی دارد؛ به همین دلیل بازیگر خیابانی باید اجرای قوی داشته باشد. بازیگر خیابانی به تناسب بیشتر از بازیگر صحنه‌ای مستهلک می‌شود.
جایگاه تئاتر خیابانی اصفهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من در حال حاضر جایگاه تئاتر خیابانی ما خیلی خوب نیست؛ اما بد هم نیست. خدا را شکر شهرداری به این نتیجه رسیده است که تئاتر خیابانی خیلی جاها می‌تواند برای فرهنگ‌سازی شهر گره‌گشا باشد.
از این بابت می‌گویم جایگاه خیلی خوبی ندارد؛ زیرا در حال حاضر بیشتر نمایش‌های خیابانی که تولید می‌شوند، سفارشی هستند و به نظر من این خوب نیست.
این موضوع به‌طور کلی می‌تواند به بدنه تئاتر ما ضربه بزند. باید از سوی مسئولان هنری یک پارامتری تعیین شود که اگر کسی موضوعی غیر از موضوع‌های موردنیاز ارگان‌ها داشت، بتواند نمایش خود را به اجرا بگذارد و به همان اندازه حمایت شود.
اصفهان را برای فعالیت تئاترهای خیابانی چگونه می‌بینید؟
اصفهان هم از لحاظ اپراتور و هم مخاطب شهر خوبی برای تئاتر خیابانی است.
زیرساخت‌های لازم در این زمینه تا اندازه زیادی فراهم شده است؛ اما به نظرم هنوز نیاز به زیرساخت‌های بیشتر احساس می‌شود؛ مثلا چیزی که الان نیاز است، ایجاد یک جایگاه ثابت برای اجراهای خیابانی در هر منطقه‌ای از شهر است؛ جایی که مردم آن منطقه بدانند هر شب جمعه یا عصر جمعه در آن جایگاه تئاتر برگزار می‌شود.
اینکه ما برای اجرا هربار به نقطه‌ای از شهر برویم، خیلی جالب نیست؛ همچنین وقتی جایگاهی ثابت برای این کار در نظر گرفته شود، قطعا نور و تجهیزات صوتی لازم نیز فراهم می‌شود.
