بی شک یکی از معضلات شهری، مراجعه حضوری شهروندان برای انجام امور جاری آنها در شهر است که به آشفتگی و بی نظمی منجر شده و شرایطی را به وجود می‌آورد که نه تنها تعادل شهرها را به سقوط کشانده، بلکه دستیابی به پایداری را با روش‌های کنونی اداره و توسعه شهری ناممکن می‌سازد. مقاله‌ای با عنوان «مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند» نوشته چند نویسنده از جمله احمد پوراحمد و کرامت اله زیاری به بررسی در اینباره پرداخته و چنین می‌نویسد: «برنامه ریزان شهری در سراسر جهان می‌کوشند تا با نگاهی یکپارچه به تمامی ابعاد شهرنشینی، مدل‌هایی را برای توسعه شهرهای قرن 21 به منظور پاسخ گویی به خواسته‌ها و انتظارات جدید دنیای امروز توسعه دهند. یکی از مفاهیم جدید جهت مقابله با چالش‌های کنونی شهرها در عرصه برنامه ریزی شهری، توسعه شهر هوشمند است که در طول سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. شهر هوشمند به عنوان محور تحول و توسعه هزاره مطرح شده و به معنای گشایش مفاهیمی نو در برنامه ریزی شهری است که قابلیت‌های جهان واقعی و مجازی را برای حل مشکلات شهری با هم ترکیب می‌کند.»
آنچه این مقاله به ان دست یافته این است که هنوز درک روشن و مشخصی از شهر هوشمند و مبانی و اصول لازم برای آن شکل نگرفته و لازم است تحلیل و بررسی بیشتری در اینباره صورت گیرد. نویسنده می‌نویسد: «نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که علی رغم ادبیات گسترده در مورد مفهوم شهر هوشمند، هنوز یک درک روشن و واضح و اجماع عمومی در این باره وجود ندارد و محققان حوزه‌های علمی مختلف محتوای متنوعی را پیشنهاد کرده‌اند. به طوری که برخی فناوری‌های هوشمند را به عنوان تنها یا حداقل مهم‌ترین جزء شهر هوشمند مدنظر قرار داده‌اند، عده‌ای دیگر تعاریفی را پیشنهاد کرده‌اند که فراتر از فناوری است و بر این باورند که اتخاذ فناوری پایان کار نیست. فناوری‌ها می‌تواند در شهرها برای توانمندسازی شهروندان از طریق تطبیق این فناوری‌ها با نیازهای آنها به جای تطبیق زندگی آنها با الزامات فناوری مورد استفاده قرار گیرد.»
در این مقاله همچنین تاکید شده که معنای یک شهر هوشمند چند وجهی است: «نکته کلیدی این است که شهرها باید پاسخ گوی تغییرات زمینه‌ای که در آن عمل می‌کنند، باشند و اینکه چه چیزی باید به عنوان هوشمند در نظر گرفته شود بستگی به شرایط زمینه‌ای متنوع (متن و بستر) از قبیل سیستم سیاسی، شرایط جغرافیایی و انتشار فناوری دارد. در واقع راه حل‌های هوشمند به سادگی نمی‌تواند کپی شود و نیازمند این است که ارزش آنها برای زمینه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد.»
تا رسیدن به شهر هوشمند فاصله زیادی داریم
در سال ۱۳۹۴، شهرهای ارومیه، اصفهان، تهران، مشهد و تبریز به عنوان پنج شهر هوشمند ایران معرفی شدند. اما با توجه به شاخص‌ها و اصول شهر هوشمند، به نظر می‌رسد این پنج کلانشهر ایران تا رسیدن به واقعیت شهر هوشمند هنوز فاصله زیادی دارند. «فرزانه نصراصفهانی» کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در گفتگویی که با ایسنا داشته دراینباره می‌گوید: «در ایران، هنوز درک درستی از اینترنت اشیاء حتی برای برخی مدیران و برنامه‌ریزان شهری وجود ندارد و از همه مهم‌تر زیرساخت‌های استفاده از این فناوری هنوز به خوبی و به صورت فراگیر، مهیا نشده است.»
به گفته او، به این نتیجه می‌توان رسید که شهرهای ایران تنها در راه هوشمندسازی گام برداشته‌اند و اگرچه در سال‌های اخیر در زمینه‌های مختلف به ویژه سرویس دهی اینترنتی اتفاقات مثبتی افتاده، اما به طور مثال هنوز امور دولت و کارهای اداری نه تنها دیجیتالی نشده؛ بلکه در برخی از سازمان‌های دولتی برای یافتن یک پرونده باید مدت زیادی برای بررسی زونکن‌های آن بخش صرف کرد.
او درباره شاخص‌های شهر هوشمند هم چنین توضیح داده است: «ساختمان هوشمند، جمع‌آوری هوشمند زباله، حفظ محیط زیست، دیجیتالی شدن تمام امور دولت و کارهای اداری، دسترسی کامل، راحت و همگانی به اینترنت، استفاده همه گیر از گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های الکترونیکی، سرویس به اشتراک‌گذاری خودرو و تاکسی آنلاین، هوشمندسازی سیستم ترافیک، برنامه ریزی شهری، آموزش، مشارکت شهروندان، اکوسیستم اقتصادی، پارکینگ هوشمند، انرژی پاک، بهینه‌سازی در مصرف برق، آب و انرژی، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی برقی و الکتریکی، کنترل و مدیریت کیفیت هوا و کاهش آلودگی هوا از جمله شاخص‌های مهمی هستند که در هوشمندسازی شهری باید به آن توجه جدی شود.»
او برای شرح سازوکار شهرهای هوشمند سه مثال از شهرهای هوشمند جهان بیان کرده و توضیح می‌دهد: «در شهر سنگاپور دولت از فناوری استفاده می‌کند که اگر در مکان‌های سیگار ممنوع کسی شروع به سیگار کشیدن کند خبر می‌دهد. همچنین با استفاده از دوربین‌های مختلف جمعیت شناور هر نقطه از شهر را بررسی می‌کند، به علاوه حسگری به صورت داوطلبانه در اختیار افراد مسن قرار می‌گیرد که در صورتی که چند ساعت فعالیت یا حرکتی نداشته باشند پیام هشداری به بستگان آنها فرستاده می‌شود.»
به گفته این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، درمان از راه دور، نیز یکی دیگر از سیستم‌هایی است که به بیماران اجازه می‌دهد بدون خروج از خانه، از طریق صفحه‌های ویدئویی با پزشک خود ارتباط برقرار کنند.
او از شهر دبی نیز یاد کرده و می‌افزاید: «در شهر دبی 50 خدمات هوشمندانه پذیرش و اجرا می‌شود؛ این خدمات مانند ایجاد نرم افزارهای هوشمند گوشی موبایل برای انجام کارهای روزانه و فعالیت‌های مالی از قبیل؛ ثبت نام خودرو، گرفتن تاکسی، پیگیری بسته‌ها، قبض‌های الکترونیکی، پیدا کردن خودپرداز، پیگیری وضعیت ویزا، گزارش تخلفات و دیگر خدمات است.»
او ادامه می‌دهد: «در شهر بارسلون، انرژی به مقدار زیادی ذخیره می‌شود؛ لامپ‌های داخل خیابان به صورت هوشمند با رسیدن افراد و ماشین‌ها به منطقه روشن می‌شوند، اطلاعات در هنگام پارک کردن خودرو توسط سنسورهای مخصوص به راننده و شهروندان دیگر داده می‌شود و زباله‌های شهری پس از بسته‌بندی توسط زباله دان‌های هوشمند به کانال‌های هوشمند زیرزمینی فرستاده شده و طی عملیات مکانیکی جداسازی و بازیافت می‌شوند.»
