سخنرانی میلیون‌دلاری!

به گزارش اصفهان زیبا؛ مطالب زیر که حاصل سال‌ها مطالعه و تدریس میدانی و دود چراغ خوردن است، به‌عنوان نکته‌های طلایی تدریس سواد رسانه، تقدیم مربیان و علاقه‌مندان می‌‌شود. قطعا همه چیز اینجا گفته نشده است؛ اما جرقه‌هایی برای اشتعال یک ذهن خلاق است.

مطالعه عمیق و هدفمند

مدرس سواد رسانه بیش از هرکس نیازمند «مطالعه عمیق و هدفمند» است؛ حتی به دلیل حجم بالای مباحث، لازم است شیوه‌های مطالعه و تندخوانی را آموزش ببینیم تا زبان پنهان ذهن ما هم باز شود. در شماره چهارم صفحه آکادمی به این موضوع پرداختیم.

نقشه‌راه تدریس

برای تدریس حتما باید «نقشه‌راه» داشته و به موضوع‌شناسی مباحث آموزش سواد رسانه تسلط داشته باشید. این نقشه‌راه را با عنوان «هرم سواد رسانه» در شماره پنجم صفحه آکادمی توضیح دادیم.

بدون تخصص حرف نزنید

اصلا چه چیزی قرار است برای مخاطب بگویید؟ معتقدیم برای پنج کلمه سخنرانی باید پنج‌هزار کلمه مطالعه کرده باشید! در قسمت ششم صفحه آکادمی، با عنوان «ستاد مبارزه با چرندیات» به مبانی پژوهشگری و معرفی منابع معتبر برای تحقیق در سواد رسانه پرداختیم و آنجا با ذکر مصادیق عینی، این نتیجه محترمانه را گرفتیم که خواهشا تقوا داشته باشید و بدون تخصص حرف نزنید!

پیاز پژوهش (Research Onion)

مدل «پیاز پژوهش» توسط ساندرز و همکاران (۲۰۰۹) ارائه شده است که به‌عنوان بحث تکمیلی پژوهشگری، به معرفی آن می‌پردازیم.
پیاز پژوهش یک الگوی شش لایه است که فلسفه، رویکرد، استراتژی، انتخاب، بازه زمانی و روش گردآوری داده‌ها را مشخص می‌کند. این الگوی چندلایه، فرایندهای انجام پژوهش را نشان می‌دهد.

بر اساس این مدل، یک پژوهش از لایه‌های مختلفی تشکیل می‌شود که در آن هر لایه متأثر از لایه بالاتر است. این لایه‌ها عبارت‌اند از: فلسفه پژوهش، رویکرد پژوهش، استراتژی پژوهش، انتخاب پژوهش، بازه زمانی پژوهش، هدف پژوهش و روش گردآوری داده‌ها.

سخنران‌های موفق را فالو کنید

صاحب سبک بودن خوب است؛ اما لازم است برای شروع، از سخنران‌های موفق و مشهور الگوگیری کنید. حـجـت‌الاســلام عـلیـرضـا پـنـاهـیـان، علی‌اکبر رائفی‌پور، دکتر سید بشیر حسینی، دکتر محمود انوشه، دکتر شاهین فرهنگ و حتی بسیاری از نمونه‌های خارجی ازجمله سخنرانی رهبران موفق سیاسی. به‌عنوان‌مثال، سخنرانی تاریخی «مارتین لوتر کینگ» (رهبر مبارزات سیاه‌پوستان آمریکا) را با تیتر «رؤیایی دارم» (I Have a Dream) گوش کرده و ازلحاظ بلاغی تحلیل کنید.

روایتگر و قصه‌گو باشید

سخنرانی سنتی را فراموش کنید. روایتگر و قصه‌گو باشید؛ زیرا بهترین قصه‌گو برنده است!
شاید امروز «جنگ روایت‌ها» را زیاد شنیده باشید. جنگ روایت‌ها همان جنگ قصه‌هاست. مهم این است که چه کسی قصه بهتری تعریف می‌کند. مردم از کودکی با قصه‌گویی مادرها و مادربزرگ‌ها اُنس دارند و سخنان کسی را که برای آن‌ها قصه می‌گوید، بدون نیاز به آمار و استدلال قوی می‌پذیرند.

از امکانات چندرسانه‌ای استفاده کنید

به‌عنوان مدرس سواد رسانه‌ای، به خود اجازه نمی‌دهم بدون پاورپوینت و کلیپ بحث ارائه دهم و خدای‌نکرده وقت مردم را تلف کنم. الحمدلله امروز دیتاشو و امکانات پخش تصویر در مناطق محروم هم فراهم است. اما ساخت پاورپوینت هم اصولی دارد! چه انسان‌هایی که به خاطر پاورپوینت کسل‌کننده، جان به جان‌آفرین تسلیم کرده‌اند و به قتل رسیده‌اند! متأسفانه ارائه‌های بی‌روح و خواب‌آور، کمپین «مرگ با پاورپوینت» را به‌وجود آورده است.در ادامه نکته‌هایی را برای ارائه بهتر یادآور می‌شوم.

چند نکته برای طراحی پاورپوینت حرفه‌ای و پیشرفته

1. نمونه‌های خوب را ببینید و الگو بگیرید؛
2. پاورپوینت بیشتر بصری و دارای تصویر باشد، نه متن‌محور؛ هرچند تعادل را حفظ کنید؛
3. از فونت‌های پیش‌فرض پاورپوینت استفاده نکنید. استفاده از فونت‌های Tahoma, Arial, Calibri ممنوع است؛
4. حتما فونت استاندارد فارسی مانند Nazanin, Zar, Lotus, Titr باشد و خیلی از تنوع فونت هم استفاده نکنید؛
5. کلمات را با سایز بزرگ بنویسید؛
6. تا حد ممکن از تیتر استفاده کنید و از جمله‌های بلند بپرهیزید؛
7. علائم نگارشی را صحیح به کار ببرید و مراقب راست‌چین و چپ‌چین هم باشید؛
8. پیش از آماده کردن ارائه، مخاطبتان را در نظر بگیرید؛
9. مدیریت زمان برای ارائه را در نظر بگیرید؛
10. از قالب و رنگ‌بندی مناسب استفاده کنید (مراجعه به مقاله «سواد بصری» در قسمت هفتم صفحه آکادمی اصفهان‌زیبا؛ البته قالب‌های متنوع و آماده پاورپوینت (theme) هم از اینترنت قابل دریافت است. سایز اسلاید 4:3 قدیمی شده است؛ به سراغ استاندارد (design) 16:9 بروید. عده‌ای هم نرم‌افزار «پرزی» را جایگزین «پاورپوینت» کرده‌اند؛ اما استفاده کاربری پاورپوینت راحت‌تر است؛
11. استفاده از افکت‌ها (animations) را به‌صورت بی‌رویه انجام ندهید تا کار بچه‌گانه نشود؛
12. تعداد اسلایدها باید معقول باشد. کم بودن اسلایدها باعث می‌شود منظور شما به‌خوبی به مخاطب منتقل نشود و زیادبودن آن‌ها نیز باعث خسته‌شدن مخاطب می‌شود؛
13. ارائه اطلاعات مفید، پشتیبانِ بحث و مطالب پرکننده تکمیلی؛
14. سعی کنید محتوای سرگرم‌کننده هم اضافه کنید؛
15. محتوای ارائه شما باید دارای داستان باشد (روایتگری)؛
16. به فکر یک پایان مناسب باشید؛
17. مهارت‌های نرم‌افزاری را یاد بگیرید.

تسلط بر فن بیان

«منبر» رسانه سنتی و قدرتمند در مذهب و حوزه‌های علمیه ما بوده است و فن سخنرانی نیز قدمتی چندهزارساله در یونان باستان دارد. لازم است بر فن بیان تسلط داشته باشید و حسابی تمرین کنید. خواندن کتاب‌های کلاسیک «آیین سخنرانی» از دیل کارنگی و «جادوی سخنرانی» از برایان تریسی نیز توصیه می‌شود؛ همچنین مؤسسه امیربیان جزوه‌های تخصصی خوبی در آداب خطابه و سخنرانی منتشر کرده است.

در یک سخنرانی خوب به ترتیب چه نکته‌هایی باید گفته شود؟

1. انگیزه‌سازی و شکستن یخ جلسه (با تکنیک‌های شروع سخنرانی)؛
2. اقناع اندیشه (درگیرکردن منطق و رفع شبهه‌های ذهنی مخاطب)؛
3. ارائه اطلاعات مدنظر، مطالب پشتیبان بحث و نکته‌های پرکننده تکمیلی؛
4. پرورش احساس (مهم‌ترین تکنیک داستان و روایت)؛
5. مجددا انگیزه‌سازی برای اُفت‌نکردن انرژی مستمعین؛
6. رفتارسازی و ارائه الگوهای صحیح رفتاری؛
7. جمع‌بندی و پایان سخنرانی.

تکنیک‌های شروع سخنرانی

همخوانی یک شعر یا دعا، صلوات‌فرستادن، دست‌زدن یا ضربه‌زدن روی میز، بلندشدن و روی پا ایستادن، خطاب مخاطب با نام، بستن چشم و فکرکردن، پخش یک کلیپ، بیان یک لطیفه یا خاطره و… .

طراحی فیزیکی صحنه

پشت تریبون یا میز قایم نشوید!
استفاده از تریبون به درد سخنرانی سیاسی می‌خورد و نشستن پشت میز متناسب با سخنرانی مذهبی است؛ اما برای تدریس و آموزش باید از جای خود بلند شوید، قدم بزنید و تحرک داشته باشید.

سعی کنید حتی روی سن هم قایم نشوید و مستقیم به میان مخاطب بروید و با او ارتباط برقرار کنید.

حذف وسایل غیرضروری صحنه

پرچم، گلدان گل، پارچ آب، بنر، کتاب‌های اضافه و غیره، همه را بردارید و فضای جلوی روی خود را خلوت کنید. این وسایل اضافه فقط باعث حواس‌پرتی مخاطب و پارازیت می‌شود.

توجه به نوع پوشش و زبان بدن

جلوی آینه حالات و زبان بدن خود را تمرین کنید.

ابتدا پارازیت‌های فیزیولوژیک را برطرف کنید.

محیط سالن نباید خیلی سرد یا گرم یا پرسروصدا باشد؛ وگرنه مخاطب به شما توجه نمی‌کند و از بهترین سخنران‌ها هم کاری ساخته نیست؛ همچنین در برنامه‌های اردویی، مخاطب نباید گرسنه، تشنه یا خسته یا به‌اجبار در سالن نشسته باشد.

مخاطب‌شناسی کنید

حذف مخاطب به‌عنوان مهم‌ترین عنصر در فرایند انتقال پیام، مثل حرف‌زدن با دیوار است!

در مخاطب‌شناسی دقت کنید بعضی پیام‌ها به گونه‌ای است که مخاطبان اقلیم‌های دیگر از آن درک کاملی پیدا نکرده و مانند شما فکر نمی‌کنند. هر کس چیزی را می‌بیند که می‌خواهد! هر کس از منظر خود دنیا را می‌بیند! هر کسی، با جهان ذهنی خودش پدیده‌ها را تفسیر می‌کند! شما چطور؟ آیا می‌توانید خود را جای مخاطب قرار دهید؟

بحران را مدیریت کنید

برای این موارد آمادگی کافی داشته باشید:
کار نکردن پاورپوینت و اسلایدها؛
قطع‌شدن برق و تاریکی سالن؛
انتقاد تند یکی از حاضران در جلسه سخنرانی؛
ناتوانی در پاسخ به چند پرسش متوالی؛
تپق یا سوتی بزرگ مثل زمین‌خوردن سخنران؛
قطع شدن سیستم صوتی؛
درگیری دو یا چندنفر از مخاطبان با هم؛
همهمه در سالن؛
نیاز سخنران به سرویس بهداشتی!

استانداردهای کنفرانس TED

این مجموعه کنفرانس‌ها از مشهورترین نشست‌های سخنرانی و آموزشی در سطح جهان هستند و بالاترین استاندارد برگزاری جلسه‌ها را رعایت می‌کنند. حتما نمونه‌هایی از کنفرانس TED را دانلود و ملاحظه کنید.

ابزار و لوازم همراه موردنیاز

هر سخنران یا مدرس نیازمند جعبه ابزارهای مخصوص خود است. سعی کنید جنستان همیشه جور باشد.
پرزنتر: با استفاده از ابزارهای بلوتوث‌دار، نیاز ندارید به رایانه خود بچسبید و ارائه جذاب‌تری خواهید داشت.

کابل HDMI:برای اتصال رایانه به دستگاه پخش.

رابط VGA به HDMI: در صورت لزوم برای دستگاه‌های پخش که سر اتصال HDMI ندارند.

کابل رابط برق: نمی‌دانید چقدر نیاز است!

اسپیکر همراه کوچک: معمولا میزبان شما از تهیه امکانات صوتی کافی غافل است.

آمپلی‌فایر کمری: برای اینکه حنجره سخنران یا مدرس پاره نشود! در جایی که سیستم صوت توسط میزبان پیش‌بینی نشده است.

هندزفری و پاوربانک برای جلسه‌های آنلاین.

دستمال کاغذی.

نوشیدن آب گرم قبل از جلسه: مراقب باشید آب سرد ننوشید یا میوه‌های با مزاج سرد قبل از سخنرانی مصرف نکنید.