به گزارش اصفهان زیبا؛ اگر تا همین دیروز در نظریه‌های ارتباطات از نظریه‌ای تحت عنوان «نظریه گلوله‌ای» سخن به میان می‌آمد و طرفداران آن مخاطب را در برابر پیام بسیار منفعل و شکننده می‌دانستند و معتقد بودند که پیام همانند یک گلوله است که از دهانه یک تفنگ (یک رسانه) به مغز یک نفر (مخاطب یا دریافت کننده) شلیک می‌شود و او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، امروزه اما بسیاری از نظریه‌پردازان این حوزه از فعال‌شدن مخاطب سخن می‌گویند؛ نظریه‌هایی مثل «استفاده و خشنودی» که بر نقش مخاطب بسیار تأکید دارد و به جای اینکه بپرسد رسانه‌ها با مردم چه کار می‌کنند، بر این مسئله متمرکز می‌شود که مردم با رسانه‌ها چه می‌کنند؟
حالا و با ظهور شبکه‌های اجتماعی و همه‌گیر‌شدن آن‌ها این افکار عمومی هستند که به نقش‌آفرینی در نظام اجتماعی می‌پردازند. امروزه از شهروندان منفعل فاصله گرفتیم و با شهروند کنشگری که خواهان ابراز نگرش خود و دیده‌شدن است، مواجه هستیم. از همین رو نیاز به سنجش لحظه به لحظه جامعه به امری کلیدی مبدل شده است. حلقه کلیدی برای ادراک جریان‌های جامعه، فهم افکار عمومی و بدنه اجتماعی جامعه است.
فضای افسارگسیخته مجازی مملو از پیام‌های مختلف است؛ محتواهای کمی و کیفی بی‌شماری که از کنشگری کنشگران اجتماعی در سپهر مجازی ایجاد می‌شود. یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر به سوژه‌ای برای اظهارنظر و نقد و انتقاد کاربران فضای مجازی در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است، محیط‌زیست و مباحث مربوط به آن است؛ به ویژه موضوعاتی همچون فرونشست و آلودگی هوا و آب که در چند سال اخیر به دلیل اهمیت بالا و همچنین مشکلاتی که در پی داشته‌اند، به موضوعاتی اجتماعی تبدیل شده‌اند و حساسیت‌های ویژه‌ای نسبت به آن‌ها به وجود آمده است؛ به طوری که روزی نیست که کاربران شبکه‌های اجتماعی به تولید محتوای متنی و تصویری در این رابطه نپردازند و خواستار رسیدگی به این معضلات نباشند. این موضوع را نتایج تحقیقی تحت‌عنوان «افکارسنجی و رسانه‌سنجی مسائل زیست‌محیطی اصفهان براساس کلان‌داده‌های شبکه‌های اجتماعی» که توسط رصد خانه شهری اصفهان انجام شده است، بیان می‌کنند.
در این مطالعه که با استفاده از ابزارهای داده‌کاوی به تحلیل دیدگاه‌ها درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر شبکه‌های اجتماعی و منابع خبری انجام شده است، تولیدات محتوایی که در مقطع زمانی دی‌ماه 1400 تا دی‌ماه 1401 در این شبکه‌ها منتشر شده‌اند مورد بررسی قرار گرفته‌اند. آن‌طور که داده‌های آن در رابطه با میزان محتویات تولیدشده در شبکه‌های اجتماعی درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان نشان می‌دهند، تعداد 13 هزار توییت مرتبط، تعداد 7 هزار پست اینستاگرامی مرتبط، تعداد 17 هزار پست تلگرامی مرتبط و تعداد 18 هزار خبر مرتبط در این باره به دست آمده است.
سهم مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر توییتر
در این پژوهش مسائل زیست محیطی اصفهان به سه دسته آلودگی هوا، کمبود آب و فرونشست زمین تفکیک شده‌اند. داده‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که موضوعات مربوط به بحران آب، بیشترین سهم (81 درصد) از محتواهای تولیدشده درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان را در بستر توییتر به خود اختصاص داده‌اند؛ این درحالی است که واکاوی اعداد و ارقام به دست آمده در رابطه با میزان لایک کاربران این شبکه روایت متفاوتی را نشان می‌دهد؛ به طوری که پست‌های مربوط به فرونشست زمین توانسته‌اند سهم بیشتری (94 درصد) از توجه و همراهی مخاطبان را دریافت کند.
سهم مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر اینستاگرام
مسائل اساسی زیست‌محیطی اصفهان که این روزها اصفهانی‌ها را با معضلات و مخاطرات زیادی روبه‌رو کرده است، در بستر اینستاگرام نیز خودشان را نشان داده‌اند. دیگر یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در این شبکه اجتماعی که اتفاقاً محبوبیت زیادی نیز دارد، موضوعات مربوط به بحران آب و سپس فرونشست زمین بیشترین سهم از محتواهای تولیدشده درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان را به خود اختصاص داده‌اند؛ درحالی‌که سهم آن‌ها از میزان لایک‌های دریافتی تقریباً مشابه است و به بیان دیگر، به یک میزان مخاطبان را با خود همراه و درگیر ساخته‌اند. این داده‌ها اما روایت جالب دیگری نیز دارند؛ چرا که نشان می‌دهند موضوع آلودگی هوا علی‌رغم اهمیت و مشکلات متعددی که در فصول مختلف برای اصفهانی‌ها به همراه می‌آورد، نقش کمی در تولیدات صورت‌گرفته در این شبکه دارند.
سهم مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر تلگرام
بررسی دیگر داده‌های این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که کاربران تلگرام نیز بیشترین توجه خود در زمینه مشکلات زیست محیطی اصفهان را معطوف به بحران آب و پس از آن نیز به آلودگی هوا کرده‌اند؛ به طوری که سهم محتوای تولیدی در رابطه با بحران آب، 51 و آلودگی هوا 37 درصد را به خود اختصاص داده است؛ این درحالی است که مباحث مربوط به فرونشست که اتفاقاً یکی از مشکلات اساسی زیست‌محیطی اصفهان به شمار می‌رود و دلیل عمده آن نیز بی‌آبی است و تا به همین الان نیز پیامدهای مختلفی را به همراه داشته است، تنها 12 درصد را به خود اختصاص داده است.
سهم مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر منابع خبری
اصفهان بیش از دو دهه است که با معضل بی‌آبی دست و پنجه نرم میکند و بارگذاری‌های بیش‌ازحد بر آن و همچنین اجرای طرح‌های نامناسب باعث شده است که رودخانه زاینده‌رود از یک رود دائمی به یک رودخانه فصلی تبدیل شود؛ اتفاقی که پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بسیاری را تا به همین الان به همراه داشته است و اصفهانی‌ها را در تنگنا قرار داده؛ پس پر پیراه نیست اگر همه هم و غم آن‌ها آب باشد.
در همین راستا بررسی داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد که موضوع آب 56 درصد از سهم محتوای تولیدشده در منابع خبری در حوزه زیست‌محیطی را نشان می‌دهد. 39 درصد از این محتوا نیز مربوط به آلودگی هواست که در فصول گرم و سرد خودش را به طور مختلف نشان می‌دهد و جان اصفهانی‌ها را به مخاطره می‌اندازد. اما دیگر داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد که تنها 5 درصد از محتوای تولید شده در منابع خبری به مبحث مهم فرونشست اختصاص یافته است؛ مسئله مهمی که این سؤال را به ذهن متبادر میکند این است که چرا علی رغم اهمیت فرونشست و همچنین مخاطراتی که در سال‌های اخیر به همراه داشته است، منابع خبری آن‌طور که باید و شاید به آن نپرداخته‌اند؛ البته که پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی و پژوهشی دیگر دارد.
رویکرد کاربران به مسائل زیست‌محیطی اصفهان
اما موضوعی که دستمایه این پژوهش قرار گرفته است و داده‌های حاصل از آن نیز اتفاقاً جالب هستند، نحوه مواجهه و رویکرد کاربران فضای مجازی در شبکه‌های مختلف اجتماعی نسبت به مسائل زیست‌محیطی اصفهان است؛ رویکردهایی که البته هر کدام از آن‌ها بسته به فضایی که کاربران در آن فعالیت دارند، شکل گرفته است. آن‌طور که نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، در توییتر 87 درصد رویکردها تخریبی، 7 درصد انتقادی، 4 درصد خنثی و 2 درصد مثبت داشته‌اند.
رویکرد کاربران به مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر اینستاگرام
رویکرد کاربران فضای مجازی در رابطه با مسائل زیست‌محیطی اصفهان، با آنچه در توییتر می‌گذرد، متفاوت است. اگر در توییتر بیشتر کاربران رویکرد تخریبی را برای بیان یا اعتراض این مباحث برگزیده‌اند، در اینستاگرام رویکرد انتقادی بیشترین سهم یعنی 37 درصد را به خود اختصاص می‌دهد که بیشترین آن نیز متعلق به بحران آب است و همچنین 30 درصد از کاربران رویکرد تخریبی نسبت به این موضوع نشان داده‌اند؛ اما هستند کاربرانی که رویکرد خنثی نسبت به این مسائل دارند و لابد ترجیح می‌دهند صرفاً به بازنشر محتوای موجود اکتفا کنند. داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد که 7 درصد از کاربران در اینستاگرام نیز برای بیان مباحث محیط‌زیستی استان خود رویکرد مثبت را در پیش گرفته‌اند.
رویکرد کاربران به مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر تلگرام
بررسی داده‌های حاصل از نتایج این پژوهش اما حاکی از این است که 84 درصد از کاربرانی که در فضای مجازی اقدام به تولید یا بازنشر مسائل زیست‌محیطی کرده‌اند، رویکرد خنثی را از خود نشان داده‌اند؛ موضوعی که شاید به دلیل ماهیت این پلتفرم و عدم امکان برقراری گفت‌و‌گو در سطح وسیعِ کانال های تولید محتوا در آن باشد. همچنین دیگر داده‌ها نشان می‌دهد که 8 درصد از کاربران این فضا رویکرد انتقادی، 5 درصد رویکرد مثبت و 2 درصد رویکرد تخریبی را برای بیان دیدگاه خود در رابطه با مسائل زیست محیطی که البته سهم عمده آن هم آب است، در نظر گرفته‌اند.
رویکرد کاربران به مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر منابع خبری
اما بررسی محتوای منتشرشده در منابع خبری نیز نشان می‌دهد که این منابع نیز همانند تلگرام رویکرد خنثی را برای تولید محتوا در نظر گرفته‌اند؛ به طوری که 90 درصد از محتوای موجود در این منابع که عمدتاً نیز در رابطه با بحران آب است با رویکردی خنثی صورت گرفته است. 4 درصد از منابع خبری رویکرد انتقادی و 3 درصد رویکرد تخریبی و 3 درصد نیز رویکرد مثبت در رابطه با این معضلات نشان داده‌اند.
موضوعات پرتکرار در مسئله بحران آب در بستر توییتر
بحران آب و پیامدهای حاصل از آن، موضوعات و مباحث مختلفی را در بر می‌گیرد؛ اما تحلیل محتوای صورت‌گرفته در توییتر در رابطه با آب نشان می‌دهد که کمبود آب اصفهان، اعتراض مردم نسبت به وضعیت آب، انتقال آب به اصفهان و کم آبی استان‌های دیگر، خشک‌شدن زاینده‌رود و ذخایر آبی سدها، توسعه صنایع آب‌بر و بهبود وضیعت آبی در پی طرح‌های جدید انتقال آب و افزایش بارش‌ها و بی‌آبی و تأثیر آن بر فرونشست اصفهان به ترتیب 20، 20، 6، 4، 4، 1 و 1 درصد از محتوای آبی در این شبکه را نشان می‌دهد که عمدتاً نیز با رویکرد تخریبی بیان
شده است.
موضوعات پرتکرار در مسئله بحران آب در بستر اینستاگرام
اعتراض به طرح انتقال آب از اصفهان، تأثیر منفی فعالیت صنایع و معادن در کاهش ذخایر آب، اعتراض به انتقال آب به اصفهان، ممنوعیت بارگذاری جدید بر زاینده‌رود، اعتراض به آبفای اصفهان در خصوص نحوه مدیریت آب شهری، خشک‌شدن تالاب گاوخونی و ذخایر سد زاینده‌رود، آثار خرابی‌های ناشی از مشکلات زیست‌محیطی بر آثار باستانی اصفهان و تصمیمات و صحبت‌های مدیران و مسئولان در خصوص مشکلات از جمله مباحث آبی است که در اینستاگرام و عمدتاً با رویکرد انتقادی بیان شده است.
جالب اما این است که مباحثی همچون خشکی تالاب و ذخایر سد زاینده‌رود که در این پلتفرم مورد توجه قرار گرفته، در توییتر بی‌اهمیت باقی مانده است!
موضوعات پرتکرار در مسئله بحران آب در بستر تلگرام
کاهش ذخایر سدها و خشک شدن رودها و تالاب‌ها، کمبود آب در اصفهان، مشکل کمبود آب برای کشاورزان، اعتراض پیرامون کمبود آب در اصفهان، طرح‌های انتقال آب به اصفهان، بهبود مشکل آب اصفهان، برداشت آب از زاینده رود، سیلاب در اصفهان و طرح‌های انتقال آب از اصفهان از جمله محتوایی است که در بستر تلگرام و با رویکردی خنثی در رابطه با بحران کم آبی تولید شده است.
موضوعات پرتکرار در مسئله بحران آب در بستر منابع خبری
رویکرد منابع خبری نیز همانند رویکردی که در بستر تلگرام تحقق یافته است، در رابطه با آب خنثی است و بیشترین موضوعات شامل کمبود آب در اصفهان، کاهش ذخایر سدها و خشک‌شدن رودها و تالاب‌ها، دلایل کمبود آب در اصفهان، تأثیر کمبود آب روی خاک اصفهان، ورود رئیس‌جمهور به معضل آب اصفهان، احیای زاینده‌رود و تالاب‌ها و بهبود وضعیت آبی، تأمین آب آشامیدنی و اعتراض درراستای کمبود آب در اصفهان می‌شود. بررسی این داده نشان می‌دهد که منابع خبری در مقایسه با شبکه‌های اجتماعی رویکردی کاملاً متفاوت را پیش گرفته‌اند.
موضوعات پرتکرار در حوزه آلودگی هوا در بستر توییتر
زمستان گذشته که پس از چند سال پلمب شیرهای مازوت نیروگاه اصفهان در اوج آلودگی هوا شکسته شد، موجی از انتقاد در این باره در فضای مجازی به راه افتاد. بررسی داده‌های موجود در توییتر در این باره نشان می‌دهد که آلودگی هوای اصفهان و مازوت‌سوزی بیشترین محتوای توئیت‌ها و ری‌تویئت‌ها را تشکیل می‌دهد که عمدتاً نیز با رویکرد تخریبی انتشار یافته‌اند.
همچنین انتشار اخبار تعطیلی به دلیل آلودگی هوا که عمدتاً با رویکرد خنثی مطرح شده‌اند نیز پس از آن مشاهده شده است.
موضوعات پرتکرار در حوزه آلودگی هوا در بستر اینستاگرام
اعتراض به استفاده از مازوت و تأثیر بر آلودگی هوا، تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا، آمار مربوط به میزان آلاینده‌ها در اصفهان، لزوم بهبود وضعیت ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی به منظور کاهش آلودگی، مدیریت پسماندهای شهری در جهت کاهش آلودگی، تصمیمات و صحبت‌های مدیران و مسئولان در خصوص مشکلات و تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی بیشترین محتوای پست‌های اینستاگرامی در رابطه با آلودگی هوا را نشان می‌دهد که عمده آن‌ها نیز با رویکرد انتقادی بیان شده‌اند.
موضوعات پرتکرار در حوزه آلودگی هوا در بستر تلگرام
تشدید آلودگی هوا در اصفهان، انتشار خبر تعطیلی به دلیل آلودگی و مازوت‌سوزی اصفهان نیز از جمله مباحثی است که با رویکردی خنثی مورد توجه کاربران تلگرام قرار گرفته است؛ موضوعاتی که نشان از متفاوت‌بودن دغدغه‌های کاربران فضای مجازی نسبت به موضوع آلودگی هوا دارد و آنان آن‌طور که باید به موضوع مهم مازوت‌سوزی نپرداخته‌اند.
موضوعات پرتکرار در حوزه آلودگی هوا در بستر منابع خبری
رویکرد منابع خبری در رابطه با آلودگی هوا و مباحث مربوط به آن تقریباً شبیه به رویکردی است که کاربران تلگرام پیش گرفته‌اند؛ به طوری که برای منابع خبری نیز موضوعاتی همچون آلودگی هوای اصفهان، انتشار اخبار تعطیلی به دلیل آلودگی هوا و مازوت‌سوزی به ترتیب مورد اهمیت قرار گرفته است که عمدتاً نیز به طور خنثی مطرح شده است.
موضوعات پرتکرار در حوزه فرونشست زمین در بستر توییتر
بررسی داده‌های حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که موضوعاتی همچون فرونشست اصفهان و آسیب به آثار تاریخی، اعتراض مردم نسبت به وضیعت آب و فرونشست زمین، بی آبی در اصفهان و تأثیر آن بر فرونشست، سرکوب اعتراضات نسبت به آب و فرونشست، اعتراض به فرونشست و آلودگی آب‌های زیرزمینی با زباله‌های هسته‌ای، بی‌فایده‌بودن انتقال آب به اصفهان برای جلوگیری از فرونشست و خشک‌شدن زاینده‌رود و کاهش ذخایر آبی سدها از جمله موضوعاتی است که با رویکرد تخریبی در توییتر تکرار شده است.
موضوعات پرتکرار در حوزه فرونشست زمین در بستر اینستاگرام
داده‌های حاصل از این تحقیق نشان می‌دهند خسارت جانی و مالی بر اثر فرونشست زمین، آثار خرابی‌های ناشی از مشکلات زیست محیطی بر آثار باستانی، رفع خطر فرونشست اصفهان با احیای زاینده‌رود، طرح تبدیل به استان ساحلی به منظور جلوگیری از خطر فرونشست، ممنوعیت حفر چاه جدید در پی فرونشست، فرونشست به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، قرار گرفتن اصفهان در صدر بیشترین آمار فرونشست، نرخ رشد فرونشست در اصفهان به دلیل انتقال آب که عمدتاً با رویکرد خنثی مطرح شده است، بیشترین موضوعات مربوط به فرونشست زمین را در اینستاگرام نشان می‌دهد؛ موضوعی که نشان می‌دهد کاربران این شبکه به موضوع فرونشست اهمیت خاصی نشان داده‌اند.
موضوعات پرتکرار در حوزه فرونشست زمین در بستر تلگرام
در تلگرام اما کاربران برای بیان رویکرد خود در رابطه با فرونشست نیز رویکردی خنثی را در پیش گرفته‌اند و عمدتاً به شرایط بحرانی این پدیده و همچنین تأثیر کمبود آب بر روی آن پرداخته‌اند.
موضوعات پرتکرار در حوزه فرونشست زمین در بستر منابع خبری
رویکرد منابع خبری نیز نسبت به مسائل مربوط به فرونشست خنثی بوده و تأثیر کمبود آب بر این پدیده و اشاره به شرایط بحرانی آن بیشترین محتوا را به خود اختصاص داده است.
مطالبات کاربران درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر توییتر
حل بحران آب زاینده‌رود، جلوگیری از انتقال آب، ارجاع و اجرای مصوبات شورای عالی آب، اجرای قانون مصوبات 9 ماده‌ای، توجه به آثار تاریخی و اصلاح الگوی کشت نیز از جمله مهم‌ترین مطالباتی است که کاربران توییتر خواستار عملیاتی‌شدن آن‌ها هستند؛ موضوعاتی که نشان‌دهنده اجتماعی‌شدن مسائل محیط‌زیستی در سال‌های اخیر است و نشان می‌دهد که جامعه به اهمیت حفظ منابع زیستی واقف شده است.
مطالبات کاربران درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر اینستاگرام
لغو انتقال آب از اصفهان به مناطق دیگر، مدیریت مصرف آب در زمینه معادن و صنایع، عدم استفاده از مازوت، احیای زاینده‌رود و اجرای طرح تفکیک از مبدأ از جمله مطالباتی است که کاربران فضای مجازی خواستار اجرای آن‌ها شده‌اند.
مطالبات کاربران درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر تلگرام
حل بحران آب زاینده‌رود، جلوگیری از انتقال آب، حل مشکلات آب برای کشاورزان و به رسمیت شناختن حقابه آن‌ها و حل مشکل آلودگی هوا و فرونشست زمین نیز از جمله مطالبات مهم کاربران تلگرامی است.
مطالبات کاربران درباره مسائل زیست‌محیطی اصفهان در بستر منابع خبری
احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی، تأمین آب کشاورزان و پیگیری حقابه، جلوگیری از صنایع آب‌بر در مناطق کم‌آب، حل‌کردن مشکل فرونشست زمین و رفع مشکل کم‌آبی نیز از جمله مطالباتی است که منابع خبری اصفهان در حوزه زیست‌محیطی به آن اشاره کرده‌اند.
بحث و نتیجه گیری
بررسی مشکلات زیست‌محیطی و دغدغه آن‌ها از سوی کاربران فضای مجازی در رابطه با سه موضوع بحران آب، فرونشست زمین و آلودگی هوا به طور کلی نشان می‌دهد که برای کاربران شبکه‌های اجتماعی، موضوع بحران آب، سپس مسئله فرونشست زمین و در انتها نیز مسئله آلودگی هوا از اهمیت برخوردار است. هر چند بررسی داده نشان می‌دهد عموم کاربران در محتوای منتشرشده خود در شبکه‌های اجتماعی مطالبه مستقیمی را مطرح نکرده‌اند و عموماً مطالبات در زیرمتن محتواست؛ برای مثال ابراز ناراحتی و انتقاد به وضعیت آلودگی هوای اصفهان به نوعی نشان‌دهنده مطالبه ساماندهی به این مسئله است.
علاوه بر این از تحلیل و بررسی داده‌ها به دست آمد که بحران‌های زیست‌محیطی در اصفهان، صرفاً یک بحران طبیعی نیستند و می‌توانند تبعات امنیتی و حساسی داشته باشند. به طوری که در طبقه‌بندی سیاسی، بیشتر کاربرانی که درخصوص بحران‌های زیست‌محیطی اصفهان تولید محتوا کرده‌اند، رویکردی مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران دارند. همچنین رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی و مخالف جمهوری اسلامی، نگاه ویژه‌ای به بحران‌های این چنینی دارند و توانسته‌اند با پرداختن به چنین سوژه‌هایی، جریان‌ساز باشند.
از تحلیل و بررسی داده‌های شبکه‌های اجتماعی این نکته به دست آمد که رودخانه زاینده‌رود از اهمیت بالایی در روحیه و انرژی مردم اصفهان برخوردار است و احیای این رودخانه، دستاورد مهمی به شمار می‌رود.
درضمن بسیاری از کاربران، ترس بسیار زیادی از فرونشست زمین در شهر اصفهان دارند و با توجه به اینکه اصفهان مکان‌های تاریخی زیادی دارد، این مسئله برای مردم شهر اصفهان بسیار مهم و حیاتی است. اما چه باید کرد؟ به نظر می‌رسد که ابعاد ماجرای بحران آب و فرونشست زمین برای مردم به صورت شفاف و واضح توضیح داده شود. مردم باید به صورت علمی متوجه شوند که چرا چنین اتفاقی رخ داده است و آنان باید این نکته را قبول کنند که در منطقه خشکی همچون اصفهان، هم‌زمانی جریان رودخانه، صنعت پویا، کشاورزی پررونق ممکن نیست و بحران‌های سهمگین‌تری می‌تواند در آینده پیش بیاید.
