به گزارش اصفهان زیبا؛ روزنامه‌نگاری در اصفهان با روزنامه «فرهنگ» آغاز شد. سال ۱۲۹۶؛ دقیقا ۱۰۶ سال قبل. روزنامه فرهنگ، تصویری جامع و کامل از اصفهان پیش از مشروطه را ارائه می‌کرد. از آن دوران تاکنون، روزنامه‌نگاری در این شهر، بنا به حال و احوال سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوران، فراز و فرود بسیاری را تجربه کرده است.
با گذر از یک قرن پرحادثه، به عصر انفجار اطلاعات رسیده‌ایم، عصری که روزنامه کاغذی تنها ابزار اطلاع‌رسانی نیست و هوش مصنوعی وارد کارزار رسانه شده است. با این حال، هنوز روزنامه وجود دارد، زندگی می‌کند و خبر از رخدادها می‌دهد. هرچند با تغییر و تحولاتی در سبک و سیاق نگارش و نشر و خوانش.
در اصفهان تعدادی روزنامه از سال‌ها پیش فعالیت می‌کنند که برای اهل خبر نام‌آشنا هستند. در ادامه ذره‌بین آکادمی و بررسی عملکرد رسانه‌های اصفهان، به سراغ چهار روزنامه فعال شهر رفته‌ایم. نصف‌جهان، اصفهان امروز، عصر اصفهان و زاینده‌رود.
نصف‌جهان؛ خلوت جهان‌نما
«نصف‌جهان» از قدیمی‌ترین روزنامه‌های اصفهان است که با بیست سال سابقه به مدیرعاملی و سردبیری آقای ایرج ناظمی در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی منتشر می‌شود. این روزنامه در هشت صفحه چاپ و منتشر می‌شود.
جهان‌نما، استان، سلامت، تکنولوژی و ورزش صفحات ثابت این روزنامه هستند که روزانه مطالب متنوعی را در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهند.
در نصف‌جهان تیترها کوتاه و جذاب هستند. به زبان روزنامه‌نگارها، تیترهای ژورنالیستی؛ تیترهایی که می‌توانند در هر جشنواره مطبوعاتی کاندیدای انتخاب به عنوان تیتر برگزیده شوند. در هر شماره این روزنامه، تیترِ یک با نگاه به چالش‌ها و موضوعات جریان‌ساز انتخاب می‌شود و این برای یک روزنامه ارزنده است.
در این روزنامه گاهی تکلیف صفحات با مطالب درون آن مشخص نیست؛ صفحه جهان‌نما ترکیبی از اخبار بین‌المللی و ملی و استانی است که می‌شود دسته‌بندی مجزاتری برای آن درنظر گرفت تا مخاطب دسترسی سریعی به مطالب موردنظر خود داشته باشد. در صفحه یک روزنامه نیز شاید برخی سلایق، صفحه‌ای با تیترهای کمتر را بپسندند.
در نصف‌جهان، فقدان مقاله و سرمقاله و یادداشت به چشم می‌خورد. موضوعی که ایرج ناظمی مدیرمسئول و سردبیر روزنامه برای آن دلیل دارد.
او به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «در نوشتن اینگونه مطالب، مسائلی مؤثر است؛ از جمله اینکه نویسنده توانمندی که بتواند به صورت دائم فضایی را در روزنامه پر کند نیست یا کم است؛ بنابراین امکان برنامه‌ریزی برای ستون‌ها و صفحات را از مدیر نشریه می‌گیرد.»
نقد دیگر به روزنامه نصف‌جهان، عدم اختصاص صفحه‌ای به مطالب فرهنگی و هنری است. نام روزنامه به‌تنهایی بار فرهنگ و هویت اصفهان را به دوش می‌کشد و نیاز مطالب اختصاصی این حوزه در نصف‌جهان احساس می‌شود. هرچند جایگزین این صفحه، حوزه‌هایی مانند سلامت و تکنولوژی است که با طراحی قابل قبول و مطالب کاربردی مخاطب خاص خود را دارد.
ناظمی در این خصوص می‌گوید: «سابقا صفحه فرهنگ در نصف‌جهان وجود داشت که جای خود را به تکنولوژی داد. دبیر صفحه نیز خوب کار می‌کرد، اما اکنون با نویسنده خوب و پا به رکابی که بتواند سلایق ما را در صفحه پیاده و با گزارش و یادداشت و مطالب خوب صفحه را پر کند هماهنگ نشده‌ایم.»
مدیرمسئول و سردبیر روزنامه نصف‌جهان کثرت روزنامه‌ها را دلیل کاهش نویسندگان خوب عنوان می‌کند و می‌گوید: «نویسندگان اصفهانی قوی هستند؛ اما تعداد رسانه‌ها زیاد است. هر شهری می‌تواند تعدادی نویسنده و خبرنگار و روزنامه‌نگار تربیت کند. اصفهان به اندازه وسع خودش تعدادی خبرنگار پرورش داده بود و تا زمانی که شش هفت روزنامه بودیم مشکلی نبود؛ اما وقتی این آمار دو برابر شد خبرنگاران به روزنامه‌های جدید هجرت کردند. آن‌ها به جای خبرنگار دبیر سرویس شدند. دبیر سرویس، مدیر تحریریه شد و مدیر تحریریه، سردبیر. همین کثرت روزنامه باعث شد با فقر نویسنده و خبرنگار خوب مواجه شویم.»
او ادامه می‌دهد: «هزینه‌های روزنامه‌ها و حق التحریر هم سبب نشده که نویسنده و خبرنگار دلگرم شود و پشتکار داشته باشد و ماندگار بماند؛ بنابراین افرادی می‌آیند و به صورت تفننی کار می‌کنند و می‌روند.»
اصفهان‌امروز؛ دلگرم به آینده
مجموعه رسانه‌ای «اصفهان‌امروز» (شامل پایگاه خبری و روزنامه)، فعالیت ابتدایی خود را با روزنامه از سال ۱۳۸۳ آغاز کرد. این روزنامه به مدیرمسئولی و سردبیری آقای امیر اکبری فعالیت می‌کند و در بخش معرفی، شرح فعالیت خود را اینگونه بیان کرده است: «روزنامه فرهنگی‌اجتماعی با روش خبری‌تحلیلی‌اطلاع‌رسانی».
مشی اصفهان‌امروز همانی است که معرفی شده است. روزنامه‌ای با ترکیبی از اخبار و گزارش‌ها و تحلیل‌های خبری که البته در صفحات این روزنامه نیز مانند دیگر روزنامه‌های اصفهان مطالب دریافتی از دیگر رسانه‌ها کم نیست.
از نکات مثبت این روزنامه می‌توان به ستون ثابت سرمقاله اشاره کرد. ضمن اینکه دسته‌بندی مشخص مطالب در صفحات تخصصی نیز از دیگر ویژگی‌های این روزنامه است. با این حال اصفهان‌امروز نیز گاهی با چالش فقر مطالب تولیدی‌تحلیلی مواجه می‌شود.
امیر اکبری به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «تلاش اصفهان‌امروز از ابتدا این بوده که در جهت حرفه‌ای‌تر شدن فضای کاری تحریریه حرکت کند. همان زمان شاید مدل استاندارد تحریریه‌ها تقسیم‌بندی سرویس‌های تخصصی نبود، اما ما سعی کردیم با این تقسیم‌بندی بر مبنای مسیری حرفه‌ای‌تر عمل کنیم.
او ادامه می‌دهد: «امسال سوژه‌های مختلفی را پیگیری کردیم، در رأس آن موضوعِ آب، خشک‌سالی و فرونشست بوده که به تکرار کار شده و می‌شود. به عنوان مثال در بحث احتمال خروج چهارباغ از پیاده‌راه، فعال‌ترین رسانه در این زمینه بودیم که مطالبه و پیگیری کردیم تا این اتفاق رخ ندهد.»
مدیرمسئول و سردبیر روزنامه اصفهان‌امروز به دیگر پیگیری‌های اثرگذار این روزنامه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در حوزه میراث فرهنگی، پیگیر موضوعات مختلف هستیم؛ از جمله گنبد مسجد‌جامع عباسی، مسجد‌سید، مسجد کازرونی و… که مطالب آن به صورت شفاف و روشن مطالبه شد. سعی شد این مطالبه آنقدر در قالب‌های مختلف مانند گزارش، مصاحبه و اینفوگرافی تکرار شود تا مشکلات مدنظر حل شود. بدون شک این مسیر می‌تواند گسترده‌تر باشد و ما مطالب مطالبه‌گرایانه بیشتری داشته باشیم تا به جایگاه حرفه‌ای‌تر نزدیک شویم و در سازوکار اجتماع نقش کلیدی‌تری ایفا کنیم.»
او با اشاره به شرایط کاری نیروی انسانی بیان می‌کند: «قبلا نویسندگان خوب جذب رسانه‌های تهران می‌شدند؛ الان با گسترش فضای کاری به شکل دورکاری نیاز به ترک اصفهان وجود ندارد و نویسندگان و روزنامه‌نگاران خوب اصفهان هم جذب رسانه‌های پایتخت می‌شوند و فراتر از آن، با توجه به اینکه موضوع تولید محتوا در همه فعالیت‌ها از جمله کسب‌و‌کارها موضوعی جدی و کلیدی شده، بعضا برخی روزنامه‌نگاران از حوزه روزنامه‌نگاری خارج می‌شوند و حوزه تولید محتوا را در کسب‌و‌کارهای کوچک، متوسط و بزرگ ادامه می‌دهند که از نظر درآمدی و مزایا با شرایط کاری در رسانه‌های استانی و حتی سراسری متفاوت است؛ از این بابت نمی‌توان به همکاران خرده گرفت و این مسیری است که در اکوسیستم رسانه‌های ما در حال شکل‌گرفتن است و باید به دنبال حل آن باشیم.»
اکبری با بیان اینکه آنچه باید به دنبال حلش باشیم، موضوع تطبیق ما با فضای روز است، ادامه می‌دهد: بدون شک نوع مصرف رسانه‌ای ما با گذشته تغییر کرده و خود ما نیز از قالب‌ها، ابزارها و بسترهای نوین برای تبادل و کسب اخبار و اطلاعات استفاده می‌کنیم. همین نشان می‌دهد که اگر نتوانیم خودمان را با این شرایط تطبیق دهیم، به‌نوعی به دست خود سبب حذف خودمان می‌شویم.
او می‌گوید: روزنامه کماکان جایگاه معتبر خود را دارد و در تمام دنیا به همین شکل است. هیچ کجا حتی در پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا روزنامه از بین نرفته است، برخی تعطیل شده‌اند؛ اما به ندرت در خیلی از جاها تیراژهای چندین میلیون باقی است و این نشان می‌دهد مثل کتاب که روز‌به‌روز زنده‌تر شده و مجلات تخصصی که با وجود تعدد عناوین خوب کار می‌کنند، موضوع رسانه چاپی و روزنامه نیز باقی خواهد ماند و قابل ادامه است؛ اما ما رسانه را باید به عنوان یک منظومه ببینیم. به‌عنوان مثال اصفهان‌امروز باید یک برند رسانه‌ای باشد که در حول خود قالب‌ها و مسیرهای دسترسی و حتی نوع محتواهای نوینی را به دست مخاطب برساند تا اعتبار رسانه‌ای برند این روزنامه بتواند سبب اعتماد و عادت مخاطبان به مسیرهای جدید نیز شود؛ از جمله پایگاه‌های خبری، شبکه‌های اجتماعی، فیلم، پادکست و… .
مدیر مسئول و سردبیر اصفهان‌امروز تصریح می‌کند: «تطبیق رسانه و همکاران با این شرایط جدید اگر رخ بدهد موفقیت حتمی است و اگر صورت نگیرد، به دست خودمان به سمت نزول پیش خواهیم رفت. البته بخش زیادی از شرایط کاری ما تحت‌تأثیر مؤلفه‌هایی است که مدیریت آن در اختیار ما نیست؛ به عنوان مثال تأمین مواد اولیه از جمله کاغذ، زینک و چاپ در تلاطم‌های ارزی این سال‌ها به شدت دچار افزایش قیمت و تهیه آن دچار مشکل شده است. افزایش هزینه‌های مختلف اعم از هزینه دفتر کار، هزینه منابع انسانی، هزینه‌های سربار دیگر مانند تغییرات مرتب قوانین بیمه و مالیات و… چالش ایجاد کرده و پرداخت‌های زیادی را به ما تحمیل می‌کنند. این‌ها سبب مشکلاتی می‌شود که مدیریت آن با امکانات ما شدنی نیست، بلکه دولت و حاکمیت برای حفظ شرایط اجتماع و اعتماد به رسانه‌های محلی استانی و مرتبط با داخل کشور باید هزینه زیرساخت بدهد تا مرجعیت رسانه‌ها را حفظ کند و از این طریق، فضای فکری و اطلاع‌رسانی کشور نسبت به اتفاقات بیرونی و رسانه‌های متفاوت بیمه شود. در این فرایند نیاز حمایت بیشتر از رسانه‌ها احساس خواهد شد.»
عصراصفهان؛ دلخوش به حمایت‌ها
روزنامه «عصراصفهان» به مدیرمسئولی آقای ناصر بهروان فعالیت می‌کند. مخاطبان، قریب به‌اتفاق عصراصفهان را با صفحات آگهی آن می‌شناسند؛ صفحاتی که برای کارجویان مفید است و حتی در جست‌وجوی اینترنتی نیز با نگارش نام عصراصفهان نخستین گزینه پدیدار‌شده «نیازمندی‌های عصر اصفهان» است.
این روزنامه در معرفی، خود را مجری نخستین نیازمندی‌ها در اصفهان می‌داند. از بخش آگهی که بگذریم باید مطالب منتشر‌شده در این روزنامه را بررسی کنیم. مطالبی که بیشتر دریافتی و تولید دیگر رسانه‌هاست و عصر اصفهان البته شجاعت درج نام رسانه‌های منبع را نیز دارد که این صداقت قابل قبول است.
بخش سرمقاله در عصر اصفهان ستونی ثابت دارد با نام «ستون اول» که به مسائل روز اختصاص دارد. در صفحات تخصصی این روزنامه نیز ستون‌های ثابت محل درج یادداشت‌های نویسندگان در حوزه مربوطه است که در موضوعات مرتبط تهیه می‌شود.
دیگر صفحات این روزنامه اما پر از اخبار ریز و درشتی است که شاید روز قبل بیشتر آن‌ها در کانال‌های خبری خوانده شده باشند.
بهروان مدیرمسئول روزنامه در خصوص اینکه چرا عصراصفهان گاهی خالی از مطالب تولیدی است، به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «این موضوع در رسانه‌های استان به یک اپیدمی تبدیل شده است، در واقع هر رسانه‌ای که اعتبار مالی بیشتری دارد، تولیدی‌های بیشتری هم دارد. ما روزنامه هستیم؛ یعنی کار ما به‌طور روزانه تهیه و تولید خبر، چاپ و نشر آن است. روزنامه‌های استان دلخوش به آگهی‌های دولتی هستند تا فقط بتوانند هزینه‌های جاری مانند دستمزد و بیمه و خرید کاغذ و هزینه‌های سنگین چاپ و… را جبران کنند و اگر همین را از آن‌ها بگیرند شاید از پای در بیایند.»
او در خصوص کمبود نیروی توانمند خبری می‌گوید: «متأسفانه در استان اصفهان خبرنگاری که بتواند گزارش و مصاحبه و خبرهای تولیدی را تهیه کند، کم داریم و نیروهای موجود نیز دستمزد بالایی به‌عنوان حق‌التحریر مطالبه می‌کنند. رسانه ما هم متأثر از همین فقر خبرنگار حرفه‌ای با‌تخصص است.»
مدیرمسئول روزنامه عصراصفهان تأکید می‌کند: «البته در هفته، یک یا دو گزارش و مصاحبه در رسانه خود داریم، می‌دانیم خیلی کم است ولی به دلایل مختلف که عرض شد، فعلا با همین دست‌فرمان جلو می‌رویم. در ضمن همین‌طور که مستحضر هستید رسانه عصراصفهان در شاخص‌های کلی ارزیابی توسط معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد، در بین حدود 1800 رسانه کشور در رتبه 18 کشوری و اول استانی قرار دارد.»
زاینده‌رود؛ تکاپو برای زندگی
روزنامه «زاینده‌رود» به مدیر مسئولی آقای بهمن زین‌الدین و سردبیری خانم پریا پارسادوست چهاردهمین سال فعالیت خود را تجربه می‌کند. روزنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ورزشی که مجموعه‌ای از اخبار و رویدادهای همه این حوزه‌ها در صفحات تفکیک‌شده قابل مشاهده است.
زاینده‌رود به‌صورت روزانه با مجموعه‌های از اخبار منتشر و در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. آنچه در نقدِ دیگر روزنامه‌های اصفهان مطرح شد، برای زاینده‌رود نیز قابل گفتن است. روزنامه‌ای خبری با تعدادی اندک مطالب تولیدی و تحلیل‌های جریان‌ساز.
پریا پارسادوست سردبیر روزنامه در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» علت را اینگونه بیان می‌کند: «پاسخ شاید کلیشه‌ای باشد، همان مشکل درآمدی. سال ۱۳۹۵ زمانی که به این روزنامه آمدم، در شانزده صفحه تمام‌رنگی و با فعالیت تحریریه‌ای شامل ۳۰ نفر نیروی متخصص منتشر می‌شد، اکنون، سال ۱۴۰۲، کل مجموعه ما ۹ نفر هستیم و در تحریریه به جز من، طراح و ویراستار نیروی دیگری نیست.»
او ادامه می‌دهد: «من به عنوان سردبیر باید صفحه را آماده کنم، برخلاف رویه‌ای که داشته‌ام گاهی نشست خبری بروم و کاری که به آن علاقه دارم یعنی نوشتن مطلب و گزارش را انجام بدهم. افزایش هزینه‌ها در این سال‌ها سبب شده تا تعدیل نیرو داشته باشیم و به لحاظ درآمدی نتوانیم نیروها را حمایت کنیم.»
سردبیر روزنامه زاینده‌رود بخش دیگری از مشکلات را متوجه خبرنگاران می‌داند و می‌گوید: «مدام گفته می‌شود که آمار بیکاری بالاست، نسل حاضر می‌تواند با دستمزدی که چندان بد هم نیست کار کند، اما متأسفانه این نسل از خبرنگاران به‌نوعی تنبل هستند و طالب یادگیری و افزایش مهارت‌های خود نیز نیستند. نسل قدیمی روزنامه‌نگاران نیز به دلایل مختلف بی‌انگیزه شده‌اند.»
او به پدیده بازاریاب خبرنگارها اشاره می‌کند و می‌گوید: «امروز در نشست‌های خبری اکثر قریب به‌اتفاق حاضران بازاریاب خبرنگار هستند. افرادی که خبرنگار واقعی نیستند و نمی‌خواهند فن روزنامه‌نگاری را یاد بگیرند، البته این نکته را نیز باید ذکر کرد که ارگان‌ها نیز همین مدل را می‌پسندند؛ زیرا مطالبی که توسط آن‌ها منتشر می‌شود همانی است که ارگان‌ها می‌خواهند!»
