به گزارش اصفهان زیبا؛ بسیاری از ما در مراوده با دیگران از مشکلات مردمی باخبر می‌شویم که نیاز فوری به کمک دارند. خانواده‌هایی که نیاز به جهیزیه دارند، فرزندشان بیمار است و توانایی پرداخت هزینه‌های درمان او را ندارند؛ مادرانی که سرپرست خانوار هستند یا کودکانی که به دلایل ناخوشایندی، سرپرست قابل قبولی در زندگی‌شان ندارند.
معمولا در چنین برخوردهایی احساساتمان به غلیان درمی‌آید و به دنبال این هستیم که به طریقی دست خیر داشته باشیم؛ چراکه کمک کردن به هم‌نوع را وظیفه‌ای انسانی می‌دانیم و از طرفی در آموزه‌های دینی‌مان هم بر این کمک‌های خیرخواهانه‌ای که به هر صورتی، مشکلی را از دیگری برطرف می‌کند، تأکید شده است.
بااین‌حال به نظر می‌رسد اگر فعالیت‌های خیرخواهانه را با جهت و برنامه همراه کنیم، نتیجه و ارزشی چندبرابر خواهد داشت و از تبعات منفی اقدامات بدون کارشناسی جلوگیری می‌شود.
حالا این قضیه را در مقیاس بزرگ‌تر ببینیم. گروه‌های جهادی یا مراکز خیریه‌ای که با اهدافی خیر و نیکو وارد فعالیت‌های نوع‌دوستانه در مناطق محروم می‌شوند، اینجاست که اهمیت فعالیت‌های هوشمندانه مشخص می‌شود؛ زیرا حتی فعالیت‌های خیرخواهانه هم نیازمند هدفمندی، برنامه‌ریزی و مطالعاتی است.
همان‌طور که درصورت توجه به بررسی پیشینه کار، استفاده از ظرفیت‌های محیطی، آینده‌نگری، هدفمندی و برنامه‌ریزی با نتایج به‌مراتب تأثیرگذارتری مواجه خواهیم شد. همچون شکوفایی توانایی گروه‌های مردمی و فراهم شدن زمینه بهره‌گیری از ظرفیت‌های بالقوه منطقه.
از سوی دیگر در صورت نبود این جهت‌گیری و هدفمندی در عمل با مسائلی همچون پیدایش فرهنگ آسان‌طلبی مواجه خواهیم شد یا گاهی این‌چنین اقداماتی در کوتاه‌مدت مشکلات منطقه‌ای را حل می‌کند؛ اما ازآنجایی‌که با پشتوانه علمی و منطقی پیش نرفته است، با گذر زمان مشکلات دیگری را نمایان می‌کند؛ همچون تغییر ساختار فرهنگی منطقه و مواردی از این قبیل.
با در نظر گرفتن چنین تبعاتی است که انتظار داریم اقدامات خیرخواهانه در مناطق محروم با دقت و مطالعات بیشتری همراه شود.
به همین‌خاطر به گفت‌وگو با دو فعال جهادی نشستیم و در این گفت‌وشنود به نکاتی در این زمینه اشاره شد که امیدواریم برای رفع چنین ضعف‌هایی چاره‌ای اندیشیده شود.
بررسی کارشناسانه؛ لازمه حرکت در مسیر محرومیت‌زدایی
زهرا شمس، فعال جهادی مجموعه سها در مناطق محروم و حاشیه شهر، با اشاره به اهمیت بررسی کارشناسانه پیش از اقدام می‌گوید: «بچه‌های جهادی برای اجرای یک فعالیت محرومیت‌زدایی و برگزاری اردوی جهادی، نهایتا یک هفته برای شناسایی به منطقه‌ای می‌روند. در این شناسایی یک‌هفته‌ای از نظر خودشان متوجه کمبودها و کاستی‌هایی می‌شوند؛ اما چیزی که آن‌ها از نظر خودشان بررسی کرده‌اند، در بسیاری از مواقع متناسب با زیست‌بوم زندگی مردم روستا نیست. افرادی که به شناسایی و نیازسنجی مناطق محروم می‌پردازند، از نگاه خودشان با فرهنگ خودشان طبق مطالعات شخصی‌شان و تصوراتشان از نیازهای یک زندگی برای آن مناطق نیازسنجی می‌کنند؛البته تا حدودی به این موارد توجه می‌کنند؛ اما زمانی که برای شناسایی اختصاص می‌دهند، کوتاه است؛ همچنین بررسی آن‌ها باید از نگاه یک زندگی روستایی باشد؛ مثلا در فعالیت‌های عمرانی باید آنچه ساخته یا تأسیس می‌شود، متناسب با زندگی روستایی باشد.»
شمس در توضیح فعالیت فرهنگی این گروه‌ها می‌گوید: «هدف گروه‌های جهادی برای فعالیت در مناطق محروم در ابتدا باید امیدآفرینی باشد. امید باید در جان روستائیان زنده شود؛ درصورتی‌که گروه‌های جهادی بعضا با فعالیت‌هایشان این مسئله مهم را در نظر نمی‌گیرند؛ برای مثال، به روستایی می‌روند و پسربچه‌هایی را می‌بینند که در حال چوپانی هستند. با دیدگاه و نظر خودشان فکر می‌کنند، این کودکی که در حال چوپانی است، از تحصیل و بسیاری از حقوق خود محروم مانده یا مورد ظلم واقع شده‌است. تلاش می‌کنند، شرایط تحصیل و زندگی آن کودک را مانند یک کودک شهری فراهم کنند. این کار باعث می‌شود، حس نارضایتی از زندگی، در کودک و والدین کودک به‌وجود آید؛ همچنین این کودک برای گذران زندگی خود و خانواده‌اش در آینده نیاز دارد این مهارت را بیاموزد. اگر این کودک نیاز به تحصیل و آموزش دارد، لزومی نیست مانند کودکان و دانش‌آموزان شهری از ۸ صبح تا ۲۱ ظهر تحصیل کند. باید این امکان را فراهم کرد تا این کودکان در ساعاتی دیگر از روز به تحصیل بپردازند. به‌مراتب سایر نیازها و ملزومات زندگی این کودکان نباید زندگی روستایی آن‌ها را دچار خلل کند.»
او با تأکید بر اهمیت مواجهه ارتباط خیرین در این مناطق می‌گوید: «موضوع دیگری که با ورود گروه‌های جهادی به روستاها پیش می‌آید، مواجهه دختران شهری با دختران روستایی و نوع برخورد آن‌هاست. دختران شهری زمانی که با دختران روستایی هم‌صحبت می‌شوند و از شرایط زندگی، ازدواج در سن کم و بسیاری از موارد دیگر در زندگی آن‌ها مطلع می‌شوند، زندگی شهری خودشان را با زندگی روستایی آن‌ها مقایسه می‌کنند و این مقایسه را به زبان می‌آورند. این اتفاق موجب می‌شود این دختر روستایی همیشه در حسرت زندگی شهری بماند؛ حتی اگر این دختر زندگی خوب و ازدواج موفقی هم داشته باشد، همیشه احساس ناکامی می‌کند.»
زهرا شمس معتقد است؛ این اتفاق‌ها و رخدادهایی شبیه این سبب می‌شود امید در زندگی روستایی کم‌رنگ شود. این کاهش امید شاید یکی از دلایل مهاجرت روستائیان به شهر باشد که بسیار شاهد آن هستیم.
هدفمندی؛ لازمه حرکت در مسیر محرومیت‌زدایی
علی افشاری، فعال جهادی گروه شهید شاهزیدی نیز در این راستا این‌گونه می‌گوید: «گروه جهادی، وظیفه شناسایی و رفع مقطعی مشکلات منطقه را بر عهده دارد، ولی تداوم خدمت‌رسانی و رفع کامل مشکلات یک منطقه نیازمند همکاری ارگان‌ها و ادارات و سایر گروه‌های جهادی است؛ مثلا در حوزه‌های مختلفی مثل آموزشی، پزشکی، فرهنگی، عمرانی باید حمایت‌های لازم از گروه‌های جهادی انجام شود. این عدم هماهنگی و همکاری گروه‌ها و نهادهای دولتی مختلف هم گاهی به خاطر نبود مرکزی برای سازمان‌دهی است و گاهی ناشی از نبود دلسوزی خالصانه برای مناطق محروم.»
افشاری اما در مورد مدل کمک‌رسانی و ایجاد اشتغال برای خانواده‌ها معتقد است؛ ابتدا باید نیازهایی مثل خوراک و پوشاک و محل اسکان مناسب تأمین شود تا فرد به آرامش و امنیت برسد. بعدازآن نوبت گروه‌ها و سازمان‌هایی است که وظیفه اشتغال‌زایی برای چنین افراد نیازمندی را بر عهده دارند.
البته او نیز تقدم را به کمک‌هایی می‌داند که فرد نیازمند را برای کار برانگیزد؛ به‌طور مثال، اگر چرخ‌خیاطی به خانواده‌ای داده می‌شود تا بتواند با آن کار کند، به این شرط باشد که باید ظرف یک سال هزینه چرخ‌خیاطی را پرداخت کند.
این فعال جهادی نیز بر لزوم شناخت منطقه و شناسایی مشکلات قبل از اقدام به هر کاری تأکید کرد؛ اما مسیر آن را از طریق شورای جهادی منطقه، افرادی که سابقه خدمت دارند و مسئولان جهادی منطقه دانست.
با این توضیحات روشن می‌شود چنین فعالیت‌هایی روی لبه بسیار حساسی حرکت می‌کند. چون گروه‌هایی هستند که اگر به‌درستی شناخته شوند نیازمند کمک بلاعوض هستند؛ مثل افراد مسن و ازکارافتاده‌ای که نه توانی برای کار دارند، نه منبع درآمدی و نه خانواده و آشنایی برای کمک. یا افراد بیماری که در عین اینکه توانی برای انجام کار ندارند، عائله‌مند نیز هستند و باید هم مخارج خانواده و هم مخارج درمان را تأمین کنند.
گروه‌های خیر و جهادی راهی دشوار پیش رو دارند. اینکه کار حساب‌شده و واقعا برای رفع نواقص و کمبودها باشد و از طرف دیگر تازه باعث بروز مشکلات دیگری نشود، خود به تحقیق و بررسی بیشتر، اقدام آگاهانه و مشارکت و همکاری سازمان‌های مختلف نیازمند است.
