شاید در این روزهای سرد زمستانی، هیچ‌چیز به‌اندازه یک فنجان داغ یا یک‌تکه کاکائوی تلخ به آدم نچسبد! اما آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که این خوش‌مزه محبوب از کجا آمده و چطور میلیون‌ها نفر را در سرتاسر جهان شیفته خود کرده است؟ شکلات از خشک، برشته و آسیاب‌کردن دانه‌های درختی کوچک و استوایی از گونه «تئوبروما» به‌دست می‌آید.
اغلب شکلاتی که امروزه در بازار وجود دارد، از یک‌گونه خاص به نام «تئوبروما کاکائو» تهیه می‌شود. اما بومیان مکزیک و آمریکای جنوبی و مرکزی از گونه‌های دیگر نیز غذا، نوشیدنی و دارو درست می‌کنند.
درخت کاکائو حداقل چهارهزار سال پیش، ابتدا در حوضه آمازون و سپس آمریکای مرکزی، اهلی‌سازی شد. اما کهن‌ترین شواهد باستان‌شناختی از مصرف کاکائو به‌وسیله بشر در اکوادور پیدا شده است و احتمالا به 5500 سال پیش بازمی‌گردد.
کاکائو نامی است که در بسیاری از زبان‌های آمریکای میانه (مکزیک و آمریکای مرکزی) برای هم درخت، هم دانه و هم محصولات منتج از آن به‌کار می‌رود. کاکائو یک واژه عام و فراگیر است؛ درست همان‌طور که کلمه «نان» گستره متنوعی از محصولات تهیه‌شده از آرد و آب و مخمر را در برمی‌گیرد.
هزاران سال است که مردمان آمریکای میانه از کاکائو برای مصارف متعدد استفاده می‌کنند؛ مثلا در تشریفات آیینی و برای تهیه دارو و انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های روزمره یا مناسبتی. شکلات تنها یکی از ترکیبات تهیه‌شده از کاکائوست.
پول رایج استعمارگران
برای استعمارگران اروپایی و آفریقایی که در قرن شانزدهم میلادی به آمریکای لاتین آمدند، کاکائو یک خوراکی یا نوشیدنی نبود، بلکه نقش پول رایجی را ایفا می‌کرد که معاملاتشان با آن گره می‌خورد؛ البته کاکائو در دوران پیشاکلمبی نیز نقش یک سکه کوچک را بازی کرد و یکی از چندین پول کالایی رایج در آن دوران بود.
استعمارگران اسپانیایی نیز خیلی زود این پول جدید را پذیرفتند؛ بااین‌حال همچنان درباره خوردن آن مردد بودند؛ چراکه طعم کاکائو برایشان معمول نبود و به تأثیراتی که می‌توانست بر سلامتی‌شان داشته باشد، مشکوک بودند.
به‌این‌ترتیب، دره ریو سنیزا که در غرب السالوادور کنونی قرار دارد، به مکانی معروف شد که در آن، پول بر شاخه درختان می‌رویید و استعمارگران تازه‌ازراه‌رسیده نیز از همین سکه‌های درختی برای خود ثروتی به هم زدند.
نوشیدنی محلی و منحصربه‌فردی که بومیان آمریکایی از این دانه‌های کاکائو تهیه می‌کردند، «شکلات» نام داشت.
محبوبیت جهانی و نابرابری
با وجود یک شروع نه‌چندان خوب، شکلات تا اواخر قرن شانزدهم به‌شدت بین اروپاییان محبوبیت یافت. در آن زمان برای توصیف همه شیرینی‌ها، نوشیدنی‌ها و سس‌های تهیه‌شده از کاکائو، واژه شکلات را استفاده می‌کردند.
از بین تمام طعم‌های جدیدی که از آمریکا می‌آمد، شکلات فوق‌العاده مسحورکننده بود و جدای از تأثیرات مثبت آن بر سلامت، زیبایی و باروری، کالایی لوکس و تجملاتی نیز محسوب می‌شد.
تا اواخر قرن هجدهم، شکلات صفحات کتاب‌های آشپزی اروپایی را پر کرده بود؛ پس مزارع جدیدی در آمریکای لاتین و سپس غرب آفریقا ایجاد و بردگان آفریقایی در آن‌ها به کار گماشته شدند تا بتوان بازار روبه‌رشد جهانی برای کاکائو را تأمین کرد.
شکلات همواره برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان آن، ارتباط نزدیکی با مباحث طبقه اجتماعی و نژاد داشته است. جهانی‌شدن شکلات نیز نابرابری‌های نهادینه‌شده در فرایند تولید و مصرف آن را تشدید کرده است.
به‌عنوان‌مثال، 75درصد از شکلات جهان در اروپا، ایالات‌متحده آمریکا و کانادا مصرف می‌شود؛ درحالی‌که 100درصد آن را افراد سیاه‌پوست و بومی و مردمان آمریکای لاتین و آسیایی‌ها تولید می‌کنند.
این نابرابری‌ها باعث شده است هم‌زمان با رشد مصرف کاکائو در جهان، بحث بر سر تجارت عادلانه این کالای محبوب نیز روزبه‌روز قوت بگیرد.
منبع: theconversation.com
