به گزارش اصفهان زیبا؛ هنر آواز و موسیقی یکی از هنرهای اصیلی است که با تلفیق شعر و ادبیات فارسی توانسته شگفتی‌های بسیاری بیافریند. شگفتی‌هایی که بعضا در میان غیرفارسی‌زبانان نیز علاقه‌مندان خود را دارد. هنر آواز و موسیقی نیز همانند بسیاری از هنرها بر پایه اصول علمی و فنی خاص خودش است و مطمئنا افراد برای کسب مهارت در این زمینه باید آن اصول را به‌صورت جدی بیاموزند.
شهر اصفهان به‌عنوان یکی از سردمداران حوزه آواز و موسیقی همواره در دل خود اساتید و موسیقیدانان بزرگی پرورش داده است. بزرگانی که هرکدام حرف‌ها برای گفتن دارند. جلیل سجاد یکی از اساتید آواز و موسیقی اصفهان که شاگردی اساتید بزرگ اصفهانی را در کارنامه‌اش دارد از پیچ‌وخم‌های مسیر بالندگی خودش و راهی که موسیقی در این مدت سپری کرده است، می‌گوید.
از چگونگی آشنایی خود با هنر آواز بگویید.
بنده از کودکی به موسیقی بسیار علاقه‌مند بودم. از همان زمان بسیاری از موسیقی‌ها و ترانه‌هایی که از رادیوپخش می‌شد، به‌راحتی به خاطر می‌سپردم و با خود زمزمه می‌کردم. در دوران نوجوانی به موسیقی‌های پاپ توجه بیشتری داشتم، آن‌ها را حفظ کرده و مرتب با خود زمزمه می‌کردم.
یک ساز ارگ کوچکی داشتم که به‌صورت غیرحرفه‌ای و بدون این‌که آموزشی دیده باشم برای خودم می‌نواختم. دوران دبیرستان دوستی داشتم که برادر ایشان از شاگردان استاد شاهزیدی بود و آواز را به‌صورت علمی و حرفه‌ای تحت نظر این استاد برجسته آموزش می‌دید.
بنده علاقه خود به موسیقی را با ایشان مطرح کردم و این‌گونه شد که ایشان مرا با آواز ایرانی آشنا کرد. این آشنایی به‌واسطه آلبوم اساتید بزرگی همچون استاد تاج و بزرگان این حوزه بود که به لطف دوستی با شاگردان استاد شاهزیدی به دست من می‌رسید.
در آن زمان ملاقات‌هایی هرچند کوتاه و مختصر با اساتید موسیقی اصفهان داشتم؛ دیدارهایی که در کنار شیرینی از صحبت‌ها و علم این اساتید بهره می‌بردم. درواقع آشنایی بنده با آواز ایرانی از دوران دبیرستان و دوستی بنده با آقای شفیعیون شاگرد استاد شاهزیدی شروع شد.
چه زمانی به آهنگسازی روی آوردید؟
همان‌طور که گفتم از کودکی به حفظ و زمزمه اشعار و موسیقی‌ها علاقه داشتم. حتی از دوران دبستان در حد چند بیت کوتاه به‌صورت فکاهی و طنز شعرهایی می‌گفتم. در دوران دبیرستان و بعدتر هم شعرهای جدی‌تری سرودم؛ هرچند هیچ‌گاه خودم را شاعر ندانسته و نمی‌دانم.
در همان زمان این اشعار را با ملودی همراه کرده و می‌خواندم. اما از 25سالگی آهنگسازی را به‌صورت جدی آغاز کردم. در آن زمان برای گروه‌های سرود مدارس آهنگسازی انجام می‌دادم. این آهنگسازی‌ها و سروده‌ها برای مدارس به همراه داوری برخی جشنواره‌ها شروع فعالیت من در حوزه موسیقی به‌صورت جدی بود.
پس از آن با یک فاصله چندین ساله به‌صورت جدی‌تر کارهایی روی تصنیف‌ها و شعرهای مختلف انجام دادم. برای مثال آهنگسازی «قصه‌های عاشقی» و «همراز من» را انجام دادم. همچنین «دلارای من»، اثری که علاقه بسیاری به آن دارم و شعر و آهنگش برای خودم است.
چند آهنگ نیز خودم خواندم که شعر و آهنگ نیز برای خودم است مانند «دروغه»، «ترنم‌های عاشقانه» و «دیگر نگو از گذشته». چند اثر دیگر نیز در حال تدوین است که برگ افتخارمان «عطر آواز» است که شعر آن از آقای محسن جعفری است.
از تجربه شاگردی استاد شاهزیدی بگویید.
بنده به‌واسطه دوستی با شاگرد استاد با ایشان اشنا شدم. آشنایی که در ابتدا در حد علاقه و ارادت به ایشان بود. دوستی با شاگردان استاد شاهزیدی موجب شد بنده بتوانم از آن‌ها چیزهای زیادی در زمینه موسیقی بیاموزم.
درواقع کلیاتی از موسیقی را به‌واسطه همین آشنایی آموختم. سال 76 تصمیم گرفتم برای آموزش رسمی و جدی‌تر نزد استاد شاهزیدی بروم. با واسطه توانستم نزد استاد برسم. استاد شاهزیدی در آن زمان برای پذیرش هنرجو بسیار سختگیر بودند و شاید هر شش ماه یک بار یک هنرجو می‌پذیرفتند. ایشان از من تست گرفتند. پس از این که برای استاد خواندم ایشان بنده را پذیرفتند.
وقتی برای ثبت‌نام به مسئول آموزشگاه مراجعه کردم به من گفت فکر نکن با چند ماه کلاس آمدن می‌توانی استاد شوی و برای حرفه‌ای شدن باید مداومت داشته باشی. من هم به دلیل علاقه زیاد پذیرفتم و تا الان که نزدیک به 27 سال می‌گذرد مرتب در کلاس‌های استاد شرکت کرده‌ام. از سال ۹۴ تاکنون استاد افتخار آموزش به هنرجویان سطح متوسطه آواز را در آموزشگاه خودشان به بنده دادند. هنرجویان آواز ، پس از گذراندن دوره متوسطه، به دوره عالی زیر نظر استاد شاهزیدی راه می یابند.
جایگاه آواز اصفهان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به‌طورکلی جایگاه آواز در جامعه ما جایگاه قابل قبولی نیست. آواز از جامعه ما دورافتاده است که این وضعیت دلایل بسیاری دارد و در این بحث نمی‌گنجد.
متأسفانه مردم ما آن‌طور که باید اسطوره‌های بزرگ ایرانی همچون حافظ، مولانا و سایر بزرگان این عرصه را به‌خوبی نمی‌شناسند. این یک درد بزرگ برای ادبیات کشورماست.
متأسفانه جامعه ما به دلیل ضعف در درک و شناخت موسیقی اصیل ایرانی نمی‌تواند حق این عرصه را ادا کند. بی‌انصافی نسبت به آواز ایرانی به‌ویژه در اصفهان که سرآمد آواز در کشور است، واقعا ناراحت‌کننده است. امیدوارم اساتید و هنرمندان این حوزه با خلاقیت و نوآوری در این زمینه بتوانند این هنر ایرانی را بیش‌ازپیش به جایگاه واقعیان در میان مردم و علاقه‌مندان این حوزه برسانند.
چراکه یکی از دلایل مهجور ماندن این هنر اصیل، گوشه‌گیری هنرمندان همچنین نگرانی بیش‌ازحد در رابطه با آواز اصیل ایرانی است. نگرانی که موجب شده بعضا این هنر را در گنجه نگه دارند تا دست‌نخورده باقی بماند. درصورتی‌که این هنر مانند همه هنرها نیازمند به‌روزرسانی و نوآوری است.
استعدادیابی در زمینه آواز چگونه است؟
معمولا افراد زمانی که احساس می‌کنند صدای خوبی دارند و به خوانندگی علاقه‌مند هستند، برای تقویت استعدادشان سمت آموزش می‌آیند. زمانی که افراد برای آموزش به ما مراجعه می‌کنند، ابتدا از آن‌ها تست گرفته می‌شود و صدایشان از جنبه‌های مختلف بررسی می‌شود.
اگر صدای آن‌ها برای آواز وخوانندگی مناسب بود و در این زمینه استعداد کافی را داشته باشند، برای آموزش علمی و عملی آواز تحت تعلیم اساتید این حوزه قرار می‌گیرند. لازمه هنرمند شدن در زمینه خوانندگی و موسیقی مانند همه مهارت‌ها استعداد و آموزش است.
استعدادیابی در زمینه نوازندگی برای سازهای جدید و قدیم چه تفاوتی دارد؟
در استعدادیابی این سازها تفاوت خاصی وجود ندارد. پیش می‌آید افرادی به آموزشگاه مراجعه می‌کنند و می‌گویند به موسیقی علاقه‌مند هستند؛ اما نمی‌دانند استعداد و علاقه‌شان در چه سازی است.
در این موارد هنرجو چند دقیقه در هر کلاس حاضر می‌شود تا ببیند به کدام علاقه‌مند است. نظر هنرجو در این هنگام تحت تأثیر آنچه در کلاس می‌گذرد، خواهد بود و به نظر من این روش خوبی برای انتخاب ساز نیست.
توصیه من این است که افراد برای انتخاب ساز موسیقی عجله نکنند. پیشنهاد می‌کنم برای انتخاب بهتر، افراد در شبکه‌های مجازی سازهای مختلفی که توسط هنرجوها نواخته می‌شود بررسی کنند.
خوشبختانه در حال حاضر آثار نوازندگان از مبتدی تا حرفه‌ای به راحتی در شبکه‌های مجازی پیدا می‌شود. صبوری و بررسی بیشتر در این زمینه موجب می‌شود، هنرجو انتخاب بهتری داشته باشد. حتی به والدین می‌گویم اگر فرزندتان پس از گذشت زمان متوجه شد به سازی که انتخاب کرده علاقه ندارد و ساز دیگر یا حتی به هنر دیگری علاقه‌مند است، سرزنشش نکنید. پیشرفت با اصرار امکان‌پذیر نیست، علاقه لازم است.
چه کسانی از پس نواختن موسیقی و ساز برمی‌آیند؟
افرادی که در ابتدا علاقه و استعداد لازم را داشته باشند و پس از آن بتوانند در آموزش پشتکار داشته و تمرینات خود را مدیریت کنند. یک مسئله مهم در این مسئله انگیزه کافی است. اگر کسی علاقه، استعداد و پشتکار داشته باشد اما انگیزه نداشته باشد یا انگیزه‌اش را از دست بدهد، همان جا افت می‌کند و پیشرفتش متوقف می‌شود.
به‌نظرتان آموزش مجازی ساز و موسیقی چقدر می‌تواند در آموزش هنرجو تأثیر مثبت داشته باشد؟
خود بنده در زمینه موسیقی، آموزش مجازی نیز دارم و برای آن‌ها تولید محتوا می‌کنم. همیشه تعداد هنرجویان مجازی بیشتر از هنرجویان حضوری است.
دانشجویانی که به صورت فیلم و صوت آموزش می‌بینند و به صورت مجازی با یکدیگر در ارتباط هستیم و سوالاتشان را می‌پرسند. اما نظر شخصی بنده این است که اگر یک هنرجو با استعداد و توانایی خاص با یک مربی در یک سطح خاص حضوری کار کند، بسیار بهتر از غیرحضوری است.
در رابطه با آموزش مجازی هنرجوهایی داریم که علاقه‌مند به موسیقی هستند؛ اما در مناطقی استفاده می‌کنند که امکانات و شرایط آموزش حضوری ندارند یا هنرجو ترجیح می‌دهد با یک مربی حرفه‌ای‌تر و به صورت علمی‌تر موسیقی را بیاموزد.
آموزش مجازی شرایط مناسبی برای این افراد فراهم می‌کند؛ بنابراین شاید این مقایسه بنا به شرایط و پیگیری افراد مقایسه خوبی نباشد؛ داشته‌ایم هنرجوهای مجازی که پیگیری خوب، علاقه و استعداد خوبشان موجب شده نتایج بهتری نسبت به هنرجویان حضوری داشته باشند.
درباره چالش سن بلوغ و تغییر صدای هنرجویان نوجوان چه راهکاری دارید؟
طبق تجربه‌ای که خودم در این زمینه داشتم، توصیه می‌کنم در این زمان به حنجره‌شان فشار نیاورند و به آن استراحت دهند. در این زمان می‌توانند به آموزش گوشه‌ها و سایر موارد آواز بپردازند و در کنار آموزش با صدای آرام با خودشان زمزمه کنند.
جدای از سن بلوغ بعضا در میان خوانندگان مشاهده می‌شود که در خواندن نت‌ها میان خودشان مسابقه می‌گذارند. این طور کارها باعث می‌شود به حنجره فشار بیاید و حنجره را دچار التهاب کند. در کل فشار زیاد به حنجره می‌تواند مشکلاتی برای فرد ایجاد کند که جبران‌ناپذیر باشد.
