به گزارش اصفهان زیبا؛ نشست تخصصی «صورت‌مسئله‌های بنیادین آیت‌الله محمدباقر زند کرمانی» 12 اردیبهشت مصادف با روز معلم در باغ طوبی تخت فولاد برگزار شد.
شجاعانه به استقبال دنیای جدید می‌رفت
در ابتدای این نشست، محمود فروزبخش، نویسنده و اصفهان‌پژوه در سخنانی با عنوان «زند کرمانی و مسئله عقب‌ماندگی مسلمین» عنوان کرد: دوران مشروطه با سلطنت رضاشاه به پایان رسید. پس از آن مقطع و تا دوران ظهور نهضت امام خمینی(ره) هر جوانی که در اصفهان می‌خواست انگیزه‌های اجتماعی سیاسی خود را افزایش دهد، پای منبر آیت‌الله زند کرمانی می‌نشست. مهم‌ترین صورت‌مسئله ایشان را می‌توان رفع عقب‌ماندگی مسلمین دانست و ریشه این عقب‌ماندگی به علت دوری از اسلام اصیل است.
فروزبخش تصریح کرد: در دوران پهلوی دوم روحانیون نواندیشی به مسئله عقب‌ماندگی مسلمین پرداختند که در میان آنان می‌توان به سید موسی‌صدر، شهید بهشتی و مرحوم طالقانی اشاره کرد، اما آن‌کس که این صورت‌مسئله را به کمال خود رساند، استاد شهید مرتضی مطهری بود. هرکدام از کتاب‌های این اسلام‌شناس فرزانه، یک قسمت از پازل رفع عقب‌ماندگی مسلمین را پوشش می‌دهد.
او افزود: زند کرمانی، پاسخ به این پرسش را در کسب علم می‌دانست و منظور او از علم، مشخصا علوم روز بود. جایی که جوان باید با علمی که در غرب تولید شده، روبه‌رو می‌شد. دراین‌باره آیت‌الله زند کرمانی به‌عنوان یک روحانی در زمان خودش سنت‌شکنی کرد و جسارت‌هایی به خرج داد که از آن جمله تلاش‌های ایشان برای ملی شدن مدرسه دخترانه بهشت‌آیین بعد از خروج انگلیس‌ها از اصفهان بود.
این نویسنده با اشاره به شخصیت معلم‌گونه زند کرمانی ادامه داد: آیت‌الله زندکرمانی تأکید داشتند که به مدارس بروید و نگویید که مدارس زیر نظر نظام طاغوت است؛ زیرا اگر شما در این نظام وارد نشوید، مسئولیت‌های آموزشی ، دست انسان‌های ناسالم می‌افتد. از سینما دوری نکنید. روزی باید خودتان فیلم خوب بسازید. از طرفی ایشان با ادامه تحصیل در خارج از کشور هم با شرایطی موافق بودند. آیت‌الله زندکرمانی با نسل جوان پیوسته درگیر بودند و به همین خاطر شیک‌پوش بودند و بیان امروزی هم داشتند.
فروزبخش افزود: برای کسب علم روز نیازمند ارتباط هستیم. در ارتباطات بین‌الملل شرط اول زبان‌آموزی است که ایشان تأکید بر آموختن زبان خارجی داشتند و خود نیز مسلط بودند. با تمامی این احوال و شرایط اصفهانی سنتی آن روز می‌توان اعتراف کرد که ایشان روی لبه‌ای حرکت می‌کردند و هرکدام از این نگاه‌های نو برای ایشان دردسرهایی درست می‌کرد و درنهایت هم این مرد بزرگ آماج تیرهای تهمت قرار گرفت.
این کارشناس مشاهیر اصفهان با اشاره به جایگاه دینی و فقهی زندکرمانی بیان کرد: آنچه آیت‌الله زند کرمانی انجام می‌داد، در سایه قوه اجتهاد او بود و اساسا اجتهاد تکرار سنت نیست؛ بلکه منظور از اجتهاد آن است که فقیه با مسائل روز و دنیای جدید طرف شود و با شجاعت بتواند تکه‌های دنیای مدرن پیش روی خود را در نظام و در راستای اهدافی که خود می‌خواهد قرار دهد. باید ببینیم که این بزرگ‌مرد در چه مسائلی دست به نوآوری و پیشتازی زد و اگر فقیهی امروز بخواهد چنین شود، چگونه باید رفتار کند.
او در پایان سخنانش گفت: در یک جمع‌بندی می‌توان گفت تفکرات این شخصیت نواندیش با چندین جریان مخالف بود. نخست با سلطه خارجی‌ها آن‌چنان‌که در نهضت ملی نفت نشان داد. دوم با کسانی که می‌خواهند از غرب تقلید کنند و سنت اسلامی خود را فراموش کنند. سوم کسانی که می‌گویند همه علوم را باید از متن دینی گرفت و به علوم دانشگاهی بی‌توجهی می‌کنند. این در حالی است که آیت‌الله زند کرمانی با نگاه اجتهادی خود به دنبال پاسخ به نیاز زمان یعنی رفع عقب‌ماندگی مسلمانان بودند.
زندکرمانی جلوتر از زمان خودش حرکت می‌کرد
دیگر سخنران این نشست، دکتر حمیدرضا فولادگر، عضو خبره شورای عالی اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی بود. او با تجلیل از مقام آیت‌الله زند کرمانی گفت: مرحوم پدرم استاد محمد فولادگر همواره به ما می‌گفتند منبرهای آیت‌الله زندکرمانی از اول تا آخرش مورداستفاده است. در سال 1328 جوانی عضو حزب توده، عقاید مارکسیستی را ترویج می‌کرد که ما نمی‌توانستیم جوابش را بدهیم. او را پیش آیت‌الله زندکرمانی بردیم و آقا سه ساعت وقت گذاشتند و با آن جوان درباره خدا و هستی بحث کردند.
این نماینده سابق مجلس شورای اسلامی افزود: بارها از پدرم شنیدم که آیت‌الله زندکرمانی جلوتر از زمان خودش حرکت می‌کرد. روشن‌فکری و بصیرت او مثال‌زدنی بود. او تحقیر ایرانی‌ها از انگلیسی‌ها را در آبادان به چشم دیده بود و به‌شدت روحیه استعمارستیزی داشت. روحیه او تا حمایت از نهضت امام خمینی در سال 1342 ادامه یافت.
او با اشاره به برخی از خاطرات دوران حیات آیت‌الله زندکرمانی تصریح کرد: مرحوم زندکرمانی همواره مردم را به تولید تشویق می‌کرد. ایشان می‌گفت چرا اطراف ما همه مصرف‌کننده هستند! آرمان ایشان آن بود که مردم در اقتصاد وارد مشارکت شوند و این مهم زمینه‌هایش با انقلاب اسلامی فراهم شد. دستاوردهای انقلاب فراوان است، اما دغدغه زندکرمانی همچنان باقی مانده است و امروز منادی این سخن رهبر معظم انقلاب هستند؛ اما در عمل مشکلات زیادی داریم و فاصله زیادی تا تحقق ایدئال وجود دارد.
رئیس سابق اصل 44 قانون اساسی در مجلس، خاطرنشان کرد: هنوز کسانی هستند که تفکر مشارکت دادن مردم در اقتصاد را قبول ندارند. در اوایل انقلاب تحت تأثیر عقاید کمونیستی و تبلیغات علیه مالکیت، این مهم عقب افتاد. بعضی‌ها می‌گویند مردم فقط بیایند و سرمایه خود را داخل بورس بگذارند و دولت خودش می‌داند با آنچه کند؛ این سخن یعنی بی‌اعتقادی به حضور مردم در اقتصاد. از امام خمینی(ره) آموختیم که مردم باید نقش داشته باشند.
فولادگر تأکید کرد: جهش تولید با مشارکت مردمی یعنی این‌که اقتصاد باید دست مردم باشد و فقط آن مواردی که نمی‌توانیم، دست دولت باشد. اعتراف رهبر معظم انقلاب است که این تفکر دهه شصت که اقتصاد دولتی می‌تواند عدالت را پیاده کند، اشتباه بود. این یعنی اقتصادی که دست مردم نباشد حتی عدالت را نمی‌تواند پیاده کند، چه برسد به توسعه و پیشرفت.
او افزود: سال‌ها گذشت تا آن‌که با اصلاح سیاست‌های اصل چهل‌وچهار اوضاع کمی بهتر و زمینه برای رهایی از اقتصاد دولتی فراهم شد. تمام آنچه مرحوم زندکرمانی در منبرهایش دنبال می‌کرد، در قانون اساسی ما آمده است. این میثاق ملی ماست. بخش حقوق ملت آن را بخوانید. در آنجا مالکیت مشروع دانسته شده و این تفاوت ما با کمونیست‌هاست. حد و حدودی هم با لیبرال‌ها در اقتصاد داریم که باید رعایت شود تا ظلمی صورت نگیرد. هم عدالت اصل است و هم مالکیت محترم است.
عضو خبره شورای اجرای سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی در پایان سخنانش گفت: اگر بخواهیم مشکلات اقتصادی ما حل بشود، بنده با تجربه چند دوره نمایندگی مجلس می‌گویم، ما هیچ راهی جز این‌که سرمایه مردم را در اقتصاد بیاوریم، نداریم. ما امروز می‌دانیم که چند هزار میلیارد دلار ایرانیان در خارج از کشور، سرمایه دارند. اما پیش از آن‌ها تفکر است که باید اصلاح بشود و این روحیه آیت‌الله محمدباقر زندکرمانی همان اجمالی است که با آن می‌توان متوجه صورت‌مسئله مشارکت مردم در اقتصاد شد.
رونمایی از دو اثر ترویجی درباره آیت‌الله زند کرمانی
در پایان این نشست از دو اثر درباره شخصیت آیت‌الله محمدباقر زند کرمانی رونمایی شد. اثر اول کتاب شنیداری با عنوان «هرکس یک آجر بیاورد» که به قلم لیلا جمشیدیان نوشته شده و سید وحید عالم مرتضوی گوینده آن بود.
اثر دوم کتاب کمیک استریپ «مردی که ایران را آباد می‌خواست» بود که به همت جمال طاهری انجام و توسط نشر ستارگان درخشان منتشر شده است. از دیگر برنامه‌های این گردهمایی تجلیل از حجت‌الاسلام محمد زاهد نجفی بود. او نویسنده کتاب «فطرت بیدار زمان» است. اثری که برای اولین بار به‌صورت تحقیقی چندجانبه به معرفی شخصیت آیت‌الله زندکرمانی پرداخت و با قلم او بود که نسلی که هرگز این مصلح اجتماعی را ندیده بود، با نام و مرام او آشنا شد.
در پایان این نشست حاضران بر سر مزار آیت‌الله محمدباقر زند کرمانی آمدند و در گرد آن، کسانی که محضر این استاد را درک کرده بودند، خاطرات نابی را بیان کردند. گردهمایی شاگردان آیت الله زند کرمانی بر سر مزار او پس از 55 سال از وفاتش آن هم در روز معلم، از نقاط برجسته این گردهمایی بود.
