به گزارش اصفهان زیبا؛ به خیابان استانداری که قدم میگذارید عطر و بوی تاریخ در مشامتان روانه می شود. اینک شما درست وسط دولتخانه صفوی هستید. در سمت راستتان عمارت عالی قاپو، با قامتی استوار به نظاره ایستاده و در گوشه دیگر عمارت توحیدخانه جای گرفته است.
در این میان اما بنایی در کنار موزه هنرهای معاصر، شما را به آرامی به سوی خود جذب میکند. این عمارت زیبای کمتر شناخته شده که در دوره شاه عباس اول ( اوایل قرن یازدهم) ساخته شده، رکیب خانه نام دارد.
این بنا در دوره های مختلف کاربریهای متفاوتی داشته است؛ از محل نگهداری لوازم سوارکاری و يراق آلات اصطبل دولتی در دوره صفوی تا کاخ محل سکونت مسعود میرزا ظل السطان در دوره قاجار.
البته ظل السلطان در هنگام اقامتش در این بنا تغییراتی وسیعی در آن اعمال کرد. این حاکم خودکامه در دوره حاکمیتش در اصفهان آسیبهای جدی به اصفهان وارد کرد. شاید در عکسهای هولتسر که در دوره قاجار از این بنا گرفته شده دیده باشید که چگونه ظل السلطان سرتاسر دیوارهای حیاط رکیب خانه را با شاخ حیواناتی که شکار میکرده تزئین کرده است.
رکیب خانه در دوره پهلوی رنگ وبوی ساختمان دولتی به خود گرفت و اداره آمار و ثبت احوال در این مکان مستقر شد و در این دوره هم مجددا تغییراتی در بنا صورت گرفت. پس از انقلاب بخشی از اشیای موجود در موزه هنرهای تزئینی تهران و دیگر اشیای ارزشمند تاریخی به اصفهان انتقال داده شد و در این بنا به نمایش درآمد.
این مکان در قرن 11 تا 14 ق و قرن 17 تا 20 م توسط شاه عباس اول در دوره صفویه تا پهلوی اول بنا شده است و به دلیل نگهداری اسباب و یراق اسبهای سلطنتی صفوی نام رکیب خانه بر این بنا نهاده شده است. شماره ثبت ملی این بنای تاریخی ۸۹۱ میباشد.
نامهای پیشین این اثر، رکیب خانه و قصر چهارباغ بوده است. کار کرد پیشین رکیب خانه سلطنتی در زمان صفویه تا کاخ محل سکونت ظل السلطان و پس از آن در دوره پهلوی، ادارات دولتی در این ساختمان قرار داشته است. اما امروز از این بنا به عنوان موزه هنرهای تزئینی مورد استفاده قرار میگیرد.
نکته کاربردی گردشگرانه
موزه هنرهای تزئینی از بخشهای مختلفی تشکیل شده اما تماشای چند اثر تاریخی آنرا نباید از دست داد. درب هفتصدساله مقبره باباقاسم و تابوت اشکانی از این دست آثار درخشان موزه است.
بدو ورود
در بدو ورود بهترین تصویری که یک بازدیدکننده از این موزه می تواند با آن روبهرو شود یک نقاشی طبیعی زیبا از حیاط تاریخی این مجموعه است و شکوه برج کلاه فرنگی که در گوشه این تصویر جای گرفته است.
مسیر رسیدن
برای رسیدن به موزه رکیبخانه اگر از میدان امام حسین(ع) به خیابان سپه وارد شوید، مستقیم به قلب دولتخانه صفوی می رسید. در دو طرف خیابان ساختمانهای تاریخی دولت صفوی به چشم می خورد. روبهروی عالی قاپو و عمارت توحید خانه صفوی، این سوی خیابان، رکیبخانه با برج هشتضلعیاش خودنمایی میکند.
از آنجا که این بنا برای مدتی طولانی در دوره حکمرانی ظل السلطان در اصفهان بهعنوان محل سکونت وی محسوب می شده، تزئینات این بنا مطابق روحیات خشن و خودخواهانه این حاکم قاجاری صورت گرفته بوده است؛ از جمله دیوار کاخ سرتاسر مزین به شاخ حیوانات شکار شده به دست ظل السلطان بوده است. در عکسهای به جا مانده از این دوره، می توان این دیوار مخوف را مشاهده کرد.
خیابان استانداری، نرسیده به خیابان سپه، روبهروی دانشگاه هنر
پیش از ورود
نمای بیرونی رکیبخانه جاذبه دیدنی دارد که یادآور بزرگمردی است که خدمات بینظیری در اصفهان پایهگذاری کرده است. گفته میشود این در مربوط به خانه شیخبهایی است. تماشای این اثر دیدنی در بدو ورود مقدمه مناسبی برای بازدید ازاین موزه زیباست.
از تابوت اشکانی تا نقاشیهای بهزاد
بیش از سههزار شیء تاریخی و ارزشمند در این موزه که ساختمان آن به تنهایی خود موزه ای از زیبایی های معماری ایرانی است به نمایش گذاشته شده است. موزه به هفت بخش تقسیم می شود که عبارتند از :خط و کتاب، آثار لاکی و روغنی ، نگارگری، آثار چوبی، آثار فلزی، دست بافتهها وآبگینهها وسفال چینی که هر کدام به در زمینه خود حرفهای فوق العادهای برای گفتن دارند.
موزه هنرهای تزئینی اصفهان/امیرحسینی
در هر بخش آثار برجسته و چشمگیری برای تماشا وجود دارد. از تابوت و اسکلت انسان از دوره اشکانیان تا درب 700 ساله مقبره بابا قاسم، از سفالهای قدیمی چند هزارساله که بیانگر پیشینه کهن ایران زمین است تا سکههای باستانی ساسانیان و سده های میانه اسلامی، به همه اینها باید نقاشی های گرانبها از اساتید مینیاتور ایران نظیر کمال الدین بهزاد را نیز اضافه کرد که آنچنان زیبا به تصویر کشیده شده که چشم بیننده را خیره میکند. دیدن و ماندن برای ساعتی در این بنای تاریخی نه تنها خالی از لطف نیست، بلکه پیشینه ای را در ذهن انسان زنده میکند که اصالت وهنر ایرانی را یادآور می شود.
کاخ دیروز، موزه امروز
ازدر ورودی بنا که وارد ساختمان می شوید، تالار سر پوشیده ای شما را به دوطرف هدایت میکند به سالن هایی که گاهی طاق هایش اوج می گیرند، بلندتر می شوند و گاهی کوتاه می شوند و نزدیک تر می آیند.
راهروها آنچنان طراحی شده اند که ببینده را از اتفاق هایی که در سالن بعد به نمایش در می آید محروم میکنند و بدین ترتیب او را برای ادامه حرکت در تالارها دعوت میکنند و هیجانی برای دیدن موزه به بیننده القا میکنند.
در این میان تنها چیزی که بیننده را دلخور میکند وجود پرده های ضخیمی است که او را از دیدن حیاط زیبای بنا محروم میکند؛ اما در کل موزه دسترسی هایی برای دیدن این حیاط زیبا هست که شما را درست در مرکز این خانه تاریخی قرار می دهد. وسط یک حیاط باصفا و روح پرور با درختان کهنسال که خود بخشی از تاریخ این عمارت هستند.
اینجا در حیاط، برج کلاهفرنگی در ضلع غربی به خوبی خودنمایی میکند؛ برجی بلند مرتبه که متاسفانه نمی توان از فراز آن دولتخانه صفوی را تماشا کرد. در گذر ایام، اتاقهای زیاد این خانه تغییرات بسیار زیادی به خود دیده و تقریبا از شکل اولیه خارج شده.
تنها دو اتاق و یک راهروی مرکزی در ضلع شرقی ساختمان هست که هنوز با آئینهکاریها و نقاشی هایش رنگ و بوی صفویه را بازتاب می دهد. حیاط مرکزی بنا، گچبریهای زیبا و آئینهکاری تالار شاهنشین و برج کلاهفرنگی حضور در عمارت تاریخی رکیبخانه را به یک تجربه بی نظیر تبدیل میکند.
توصیفات دیگران
ورطانس یوزوکچیان که در دوره فتحعلی شاه از اصفهان دیده کرده است، در مورد برج شاخص این بنا اینگونه نوشته:«برج بلند و قشنگی است که آن را سرپوشیده میگویند… . این برج با اینکه توی آن خالی است و در بین آن یک حوض قشنگ مرمری هم دارد که از بالای پنج طبقه می توان به آن نگاه کرد، ولی طاق طبقه بالا چون پوشانده شده آن را سرپوشیده می گویند… این بنای برج مانند از طرف فرزند فتحعلی شاه؛ یعنی سیف الدوله ساخته شده».
