به گزارش اصفهان زیبا؛ نهادهای واسط به‌عنوان عنصر فعال و مهم در زیست‌بوم علم و فناوری در جهان با هدف حل چالش‌های ارتباط بین صنعت با دانشگاه و مراکز فناوری به رسمیت شناخته شده‌اند.
نهادهای واسط، تنوع بسیار زیادی داشته و در مناطق مختلف جهان عناوین و کارکردهای مختلفی دارند. بررسی تجارب جهانی نشان می‌دهد در کنار سایر نهادهای واسط، کارگزارهای تبادل دانش و فناوری دانشگاهی نیز از عناصر مهم زیست‌بوم علم و فناوری هستند که به دلیل ریسک بالای پژوهش، حضور و فعالیت چنین واسطه‌هایی در به‌هم‌رسانی نهادهای دانشی و صنعت در کشور ضروری است.
تعامل عناصر علمی و تا حدی فناوری با بخش صنعتی به دلیل ادبیات دوگانه مشکل است. به همین دلیل، چالش‌های بین این دو گروه در طول دهه‌های گذشته کماکان حل‌نشده باقی مانده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند استفاده از ظرفیت نهادهای واسط راهکار مناسبی برای حل‌وفصل این چالش‌هاست.
براساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «مدل بهره‌گیری از ظرفیت نهادهای واسط دانش و فناوری مبتنی بر تجارب جهان» منتشر کرده است، بررسی تجربیات جهانی نشان می‌دهد با وجود فعالیت انواع نهادهای واسط در جهان، کارگزاران خصوصی دانش و فناوری به دلیل داشتن انگیزه اقتصادی، تخصص در زمینه به‌هم‌رسانی و نیز هزینه پایین نسبت به مدل‌های دیگر، راهکار مناسبی برای افزایش همکاری نهادهای دانش و صنعت هستند.
با توجه به ماهیت فعالیت‌های علم و فناوری و تجربیات دنیا وجود چنین نهادهایی در کشور ضرورت دارد و حاکمیت باید بستر لازم برای شکل‌گیری این نهادها را فراهم کرده یا در صورت مشکل در فرایند ایجاد این نهادها، مسائل را برطرف کند.
انواع نهادهای واسط کدم‌اند؟
نهادهای واسط از تنوع بسیار زیادی برخوردار هستند. این نهادها به دو دسته تقسیم می‌شوند. نهادهای واسط اولیه نهادهایی هستند که از نظر ماهیت و میزان حمایت بیشتر دولتی بوده و سعی می‌کنند بسترساز فعالیت‌های علم و فناوری باشند. پارک‌های علم و فناوری، مراکز واسط بین وزارتخانه‌ها با دانشگاه‌ها، مراکز دولتی واسط بین صنایع و دانشگاه‌ها، ادارات واسط بین دانشگاه و صنعت، مراکز بین‌دانشگاهی و انجمن‌ها ازجمله این نهادها به شمار می‌روند.
دسته دوم نهادهای واسط ثانویه هستند. این نهادها از نظر ماهیت و میزان حمایت بیشتر خصوصی بوده و هدف آن‌ها به‌هم‌رسانی و تبادل فناوری است. مراکز واسط صنعت بنیان، صندوق‌های مشترک تحقیقاتی، شرکت‌های برگزارکننده چالش و شرکت‌های کارگزاری دانش و فناوری از جمله این نهادها هستند.
کارگزارهای دانشگاهی نمونه موفق نهادهای واسط
کارگزارهای دانشگاهی یکی از انواع مهم نهادهای واسط ثانویه بوده و به‌عنوان واسط بین نهادهای دانش و فناوری با صنایع و کسب‌وکارها در کشورهای مختلف جهان فعالیت می‌کنند. این نهادهای واسط به چند شکل مختلف در جهان فعالیت می‌کنند.
این نهادها وابسته به دانشگاه بوده و از نظر مدیریت و بودجه مستقل هستند. این نوع از شرکت‌ها مکلف هستند به‌صورت ماهیانه گزارش مالی به دانشگاه ارائه دهند. نوع دوم از این شرکت‌ها به این شکل هستند که بخشی از سهام آن‌ها متعلق به دانشگاه و بخش دیگر وابسته به بخش خصوصی بوده و در هزینه و درآمد سهیم هستند.
نوع دیگری از شرکت‌های واسط، کاملا خصوصی بوده و به‌صورت مدل خرید خدمت با دانشگاه تعامل دارند. با توجه به ماهیت دولتی واسطه‌های اولیه در کشور و عملکرد ضعیف این واسطه در تعامل با صنعت یا بعضا کارکرد متفاوت آن‌ها در زیست‌بوم پیشنهاد می‌شود مدل‌های دیگری از تعامل با صنعت ازجمله شرکت‌های کارگزاری در دانشگاه‌های کشور نهادینه شوند تا بتوان با دخیل کردن این واسطه‌ها در فرایند تعامل با صنعت، فرایند تبدیل دانش به فناوری را شتاب بخشید.
مرکز پژوهش‌های مجلس جهت پایه‌گذاری این نهادها در کشور پیشنهادهایی دارد؛ ازجمله این پیشنهادها استفاده از ظرفیت‌های مواد (۵)، بند «ب»، ماده (۱۰)، بند «الف»، مواد (۱۲) و (۱۳) قانون جهش دانش‌بنیان، استفاده از ظرفیت مواد (۱۱)، (۱۲) و (۱۵) آیین‌نامه مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری، استفاده از ظرفیت لایحه مشارکت عمومی و خصوصی، اصلاح قانون محاسبات عمومی کشور، استفاده از ظرفیت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی در توسعه کارگزارهای دانشگاهی و اصلاح مدل کانون‌های دانش، صنعت، بازار و فن بازارها، استفاده از ظرفیت شورای عالی انقلاب فرهنگی در توسعه کارگزاران دانشگاهی و اصلاح مدل کانون‌های دانش، صنعت و بازار و فن‌بازارها به شمار می‌رود.
این کارگزارها در دنیا بیشتر چالش‌های زیست‌بوم علم و فناوری را مرتفع می‌کنند. ازاین‌رو لازم است علاوه بر به‌هم‌رسانی، کارگزارها در زمینه شکست و مدیریت پروژه، رفع چالش‌های حقوقی مالکیت فکری در قراردادهای فناورانه، جذب سرمایه و شتاب‌دهی ارزش‌گذاری فناوری، تبادل فناوری بین‌المللی و انتقال دانش فنی، دریافت استانداردهای فناورانه، تهیه اطلس دانش و فناورانه دانشگاه‌ها، شناسایی فناوری‌های قابل تجاری‌سازی اعضای هیئت‌علمی و کمک به رفع چالش آن‌ها و … در زمینه‌های تخصصی فناوری متبحر شوند؛ به همین منظور لازم است حاکمیت به‌صورت پیش‌دستانه در زمینه تقویت کارگزارها اقدام کند. در این راستا حاکمیت بستر لازم برای شکل‌گیری این نهاد را باید فراهم سازد.
