مطابق طرح انتقال آب بهشت‌آباد از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی ایران قرار بود سالانه حدود ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به فلات مرکزی ایران منتقل شود؛ اما این طرح طی سال‌های گذشته درگیر مسائل سیاسی و اجتماعی بسیار شد؛ تا جایی که در فروردین ۱۴۰۰ عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست، در نامه‌ای به رئیس دولت دوازدهم، پروژه انتقال آب از طریق تونل بهشت‌آباد را به دلیل نداشتن مطالعات فنی لازم و داشتن تبعات محیط‌زیستی فاقد راهکارهای فنی مناسب و گزینه انتقال آب از طریق لوله را گزینه مناسب‌تر برای طرح انتقال آب خوانده بود.
پیش‌تر مدیر وقت حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، اعلام کرده بود که طرح تونل بهشت‌آباد ۶۰ کیلومتر در نظر گرفته شده است. قسمت ابتدایی تونل از محل سد بهشت‌آباد تا حدود ۱۲ کیلومتر مسیر انتقال در نظر گرفته شده که حساس‌ترین جای مسیر در این طرح است؛ بنابراین سازمان محیط‌زیست به‌هیچ‌عنوان با احداث تونل موافقت نمی‌کند و باید مجری طرح به فکر انتقال آب از طریق خط لوله باشد.
اما وکیل حقابه‌داران زاینده‌رود، هفته گذشته به «ایرنا» گفته بود که عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست، در نامه‌ای به رئیس‌جمهور، پروژه بهشت‌آباد را با ذکر این دیدگاه که انتقال آب از طریق تونل بهشت‌آباد از نظر مسائل زیست‌محیطی ایراد دارد، متوقف کرد که در رابطه با لغو این دستورالعمل و نتایج کارشناسی به دیوان عدالت اداری شکایت کردیم و در هیئت عمومی دیوان عدالت اداری دفاعیات ما پذیرفته شد و در مورخه دوازدهم مهر امسال طی یک رأی عمومی اعلام شد که دستور توقف پروژه بهشت‌آباد که در فروردین سال گذشته از سوی رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست مطرح شده است، لازم‌الاجرا نیست؛ درنتیجه این دستورالعمل بی‌اعتبار است.
به گفته عباس مزروعی، سازمان حفاظت محیط‌زیست نمی‌تواند مصوبات هیئت دولت را باطل یا متوقف کند و با اسناد موجود، این دستورالعمل نمی‌تواند ناقض موارد پیشین باشد؛ چراکه این پروژه عملیات اجرایی داشته است و با توقف آن، خسارت غیر قابل تحمل به بیت‌المال، حقابه‌داران و مردم اصفهان وارد می‌کند. به عقیده این وکیل، پروژه بهشت‌آباد به دلایل برخی ملاحظه‌کاری‌ها و تعلل‌ها متوقف شده است و بیشتر از اینکه همت قضایی بخواهد، همت اجرایی می‌خواهد. این پروژه دارای مصوبات، گردش‌های مالی و بودجه‌های مصوب در مجلس شورای اسلامی بوده و بر همین اساس به توقف پروژه انتقال آب بهشت‌آباد اعتراض کرده و در دیوان عدالت اداری برای ابطال این مصوبه اقدام کردیم.
مخالفت‌ها ادامه دارد
در این خصوص، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «بهشت‌آباد یکی از پروژه‌های اصلی استان است و مدیریت استان بعد از رأی دیوان عدالت اداری، به شدت پیگیر اجرای این طرح است؛ به همین منظور چند جلسه با وزارت نیرو داشته و از آن‌ها اجرای این طرح را درخواست کرده است.» مهران زینلیان تأکید می‌کند: «متأسفانه وزارت نیرو برخی مشکلات همچون نداشتن مجوز محیط‌زیستی پروژه بهشت‌آباد را بهانه می‌کند که از نظر مدیریت استان قابل قبول نیست.»
او می‌گوید: «اگرچه رأی دیوان عدالت اداری درباره طرح بهشت‌آباد به نفع اصفهان است، تا این رأی وارد پروسه حقوقی شود و به جمع‌بندی برسد، جای کار دارد؛ همچنین هنوز مخالفت‌هایی در رابطه با اجرای این طرح در استان بالادست وجود دارد.» معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان پروژه کوهرنگ سه را نیز همانند طرح بهشت‌آباد می‌داند و توضیح می‌دهد: «جلسه‌هایی برای پیگیری و اجرای این طرح‌ها داشته‌ایم که خارج از اختیار مدیریت استان بوده و مدیریت آن برعهده وزارت نیرو است؛ اما مدیریت استان قطعابه‌عنوان مطالبه‌کننده به‌دنبال بازشدن قفل اجرای طرح بهشت‌آباد و کوهرنگ سه است.»
زینلیان درباره زمان اجرایی‌شدن طرح بهشت آباد بیان می‌کند: «استان اصفهان اختیار اجرای این طرح را ندارد و وزارت نیرو باید عزم خود را برای این طرح‌ها جزم کند.» اما عضو هیئت‌علمی و مدیرگروه محیط‌زیست دانشگاه صنعتی نیز دراین‌باره به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «از روزی که مشکلات آب درزاینده‌رود ایجاد شد تا همین امروز، اقدام مؤثر و رویکرد طولانی‌مدت برای بهبود وضعیت این رودخانه انجام نشده است؛ مثلا کاهش مصارف از رودخانه یا اجرای اقدامات و روش‌های نوین صنعتی برای کاهش مصارف و … .»
حسین مرادی با طرح پرسش‌هایی ادامه می‌دهد: «باید دید آیا در این سال‌ها میزان آب واحد در تولید در صنایع کم شده یا مصرف آب کشاورزی کاهش یافته است یا در حوضه زاینده‌رود به سمت برنامه‌ریزی آب مجازی رفته‌ایم؟ آیا مصارف شهری و جمعیت ما نسبت به گذشته کمتر شده است؟ آیا مجوزهای جدید و بارگذاری منابع آب بر حوضه کمتر شده است؟ پاسخ تمام این پرسش‌ها، خیر است.
متأسفانه شرایط زاینده‌رود نسبت به گذشته بدتر شده و حتی میزان مصرف آب در این حوضه به دلیل افزایش جمعیت یا مجوزهای بیشتر بالاتر رفته است. از سوی دیگر، به دلیل تحریم‌ها فرایندهای توسعه‌ای را که موجب مصرف بهینه آب می‌شود، نداشته‌ایم و درمجموع از روزی که نخستین تلنگر خشکی به حوضه زاینده‌رود زده شد تا به الان، نه‌تنها برنامه‌ریزی درازمدت برای حل این چالش نداشته‌ایم، بلکه همیشه چشم به طرح‌های انتقال آب داریم.»
بی عدالتی در محیط‌زیست
به عقیده این استاد دانشگاه، انتقال آب یکی از بزرگ‌ترین بی‌عدالتی‌های محیط‌زیستی کره زمین است. در این شرایط یک سیستم را به هزینه یک سیستم دیگر مدیریت می‌کنیم و به نوعی یک سیستم و جامعه‌ای با هزینه قربانی‌شدن سیستم و استان دیگر به حیات خود ادامه می‌دهد. او با تأکید بر اینکه از نظر اکولوژیک هر حوضه‌ای با توجه به میزان آبی که دارد به تکامل رسیده است و هیچ کس نمی‌تواند این مسئله و طبیعت را نقض کند، تصریح می‌کند: «از روز اول هر مجموعه و حوضه‌ای باید براساس میزان منابع آب خود برنامه‌ریزی کند. به‌طور قطع مسئله انتقال آب یکی از بی‌عدالتی‌هایی است که از نظر حقوق بشر، عدالت، شرعی و… رد شده است.»
مرادی درباره اینکه چرا طرح‌های انتقال آب طی سال‌های گذشته برای حل مشکلات حوضه‌های آبریز جواب نداده است، می‌گوید: «اکنون بسیاری از کارها و طرح‌ها معطل آب است. از سوی دیگر، محیط‌زیست مطالبه‌گر حقابه تالاب است؛ همچنین اراضی کشاورزی در انتظار آب هستند و اکنون بخش زیادی از این اراضی خشک شده‌اند؛ بخش بزرگی از صنایع اصفهان هم دچار کمبود آب هستند و به نوعی پیش از اینکه آب طرح بهشت‌آباد یا تونل سوم کوهرنگ به اصفهان برسد، برایش چاله کنده‌ایم و این آب پیش‌خور شده است.»
او تصریح می‌کند: «در حال حاضر افراد و بخش‌های مختلفی منتظر آب طرح بهشت‌آباد هستند؛ همچنین به غیر از کاربری‌های قدیمی، کاربری و بارگذاری‌های جدید نیز منتظر تأیید انتقال آب هستند و به محض اینکه این آب به اصفهان برسد، صرف مصارف مختلف خواهد شد.» او با اعتقاد به اینکه امروز دیگر طرح بهشت‌آباد نمی‌تواند ناجی زاینده‌رود باشد، می‌گوید: «از قبل تعریف و برداشت‌های جدید برای این طرح انجام شده است؛ حتی اگر کارون را به‌سمت مرکز ایران بیاوریم، دیگر جواب‌گو نخواهد بود؛ چراکه مدل توسعه و استراتژی ما در مرکز ایران اشتباه است.»
این استاد دانشگاه، راه نجات زاینده‌رود را تغییر مدیریت، رویکرد و برنامه‌ریزی درست برای منابع آب فعلی می‌داند و بیان می‌کند: «ما باید به اندازه منابع آب موجود در حوضه، مصرف آب داشته باشیم و آب موجود را مدیریت کنیم. باید با لحاظ میزان آب موجود افزایش بهره‌وری اتفاق بیفتد؛ همچنین دیگر نباید بارگذاری جدید بر حوضه زاینده‌رود داشته باشیم و بارگذاری‌های قدیمی این حوضه باید مدیریت و کنترل شود.»
به عقیده مرادی، بسیاری از صنایع و طرح‌ها پشت واژه اشتغال پنهان می‌شوند؛ با وجودی که اگر آن آب در محل دیگری همچون محیط‌زیست یا کشاورزی صرف می‌شد، منفعت بیشتری برای آن حوضه ایجاد می‌کرد؛ بنابراین حوضه‌های آبریز باید به سمت آب مجازی بروند. او با تأکید بر اینکه اصفهان دیگر توان توسعه بیشتر را ندارد و حتی اگر کل رودخانه‌های زاگرس به سمت مرکز ایران روانه شود، دیگر جواب‌گو نخواهد بود، می‌گوید: «متأسفانه توسعه شهری اصفهان در فولادشهر، بهارستان و… حکایت از جمعیت بالای این شهر و توسعه صنایع حکایت از اشتغال دارد و هنوز هیچ توقف و ایستی در اصفهان نداریم.»
