به گزارش اصفهان زیبا؛ تئاتر ازجمله هنرهایی است که سازنده‌اش می‌تواند احساسات و عواطف مخاطب خود را درگیر کند. این نمایش هنری اگر بتواند در زندگی و رفتار تماشاگر تأثیر مثبتی بگذارد، می‌توان گفت هنر سازنده توانسته به خوبی در روح و جان مخاطب اثر کرده است.
این تأثیر و همراهی یکی از اهداف والایی است که هنرمند با تولید اثر خوب می‌تواند به آن دست یابد. جمال نوروز باقری، نویسنده و کارگردان تئاتر، در رابطه با اثر جدید خود «یک مهمانی ساده» و پیچ‌وخم‌های مسیر برای رسیدن به روی صحنه تئاتر و اجرای عمومی می‌گوید.
از چه زمانی به‌عنوان کارگردان در حوزه تئاتر مشغول به کار شدید؟
من با این سؤال مخالف هستم. این سؤال را کسی پاسخ می‌دهد که کاسب است و اهل هنر نیست. متأسفانه افراد به بهانه سابقه کاری‌شان به‌دنبال دریافت امتیازات بیشتر هستند. یکی از اساتیدمان می‌گفت «برای تولید هر اثر با این فرض شروع به فعالیت کنید که اولین اثرتان را می‌خواهید تولید کنید». مگر هنر سابقه دارد؟ مگر ما کارمند دفتری هستیم که به‌دنبال سابقه کار باشیم؟ افرادی که فعالیت هنری می‌کنند باید به‌دنبال کسب تجربه باشند، نه صرفا پرکردن سابقه. نباید عیوب و نقص‌های آثار هنری افراد به‌دلیل سابقه‌شان نادیده گرفته شود و از طرفی، افراد تازه‌کار تنها به دلیل نداشتن سابقه آثارشان رد شود.
از انگیزه خود برای انتخاب موضوع طلاق بگویید.
از نظر روان‌شناسی در جامعه با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستیم که این مسائل در آمار طلاق تأثیر بسیاری دارد. مشکلاتی که ریشه بسیاری از آن‌ها به دوران کودکی افراد برمی‌گردد. همه ما انسان‌های بالغی هستیم، با کودکی که درون ما همواره زنده است، بزرگ‌سالی ما را تحت‌شعاع قرار داده و در بسیاری از رفتارهای ما خودش را نشان می‌دهد. شدت این رفتارهای کودکانه زمانی که افراد ازدواج می‌کنند، بیش از پیش بروز می‌کند؛ رفتارهایی که بر زندگی و روابط همسران به‌طور ویژه قابل‌مشاهده است؛ به همین دلیل سعی کردم با انتخاب این موضوع بتوانم در جهت ارتقای کیفیت زندگی افراد و بهبود روابط زوجین تأثیر مثبتی ایجاد کنم.
این نمایش یک کمدی درام روان‌شناسی است و این سبک نمایش برای اولین بار در اصفهان اجرا شد. در این نمایش تنها به مسئله و موضوع طلاق نپرداختیم؛ در واقع «یک مهمانی ساده» با محوریت مسئله نوظهور جشن طلاق در جامعه قصد دارد به دلایل مهمی بپردازد که منجر به طلاق می‌شود؛ دلایلی که اکثرشان رفتارهای کودکانه انسان‌هایی است که به ظاهر بالغ هستند. در کنار این نمایش، هر شب پس از اتمام اجرا یک روان‌شناس به تحلیل شخصیت‌ها و رفتارهای آن‌ها در تئاتر می‌پرداخت. صحبت‌های کارشناس مشاوره موجب اثرگذاری بیشتر این تئاتر می‌شد.
مهم‌ترین چالش موجود در روند تولید این اثر نمایشی چه بود؟
مهم‌ترین چالش همان سازمان‌هایی هستند که خودشان را حامی تئاتر معرفی می‌کنند. مسئله اصلی در حوزه تئاتر اصفهان نگاه نابرابری است که اداره ارشاد در این زمینه دارد. متأسفانه در حال حاضر تعداد محدودی از کارگردان‌ها ارتباط خوبی با این نهاد دارند. سایر کارگردان‌ها باید بیشتر تلاش کنند تا بتوانند خودشان را ثابت کنند. فضا به‌گونه‌ای شده که سالن‌ها، امکانات و شرایط فقط برای این تعداد محدود به‌راحتی فراهم و مهیا می‌شود. این افراد همیشه در اولویت اجرا و سالن‌های نمایش هستند. در صورتی که طبق قانون، اداره ارشاد تنها وظیفه دارد محتوای کار را براساس 14 بند قانونی که خط قرمزها هستند، تأیید یا رد کند.
من معتقدم این سازمان نباید در حوزه کارگردانی و مسائل فنی و بازیگری ورود پیدا کند. زمانی که ارشاد به این مسائل ورود پیدا می‌کند، متأسفانه پیش می‌آید که شورای بازبینی برای عده‌ای مانع ایجاد می‌کند و ضعف کارهای بقیه تنها به‌دلیل تجربه بیشتر نادیده گرفته می‌شود و شاهد برخورد سلیقه‌ای در مجوزها و اجراها هستیم. تئاتر و به‌طور کلی هنر مسئله‌ای است که هرکس با نگاه و سلیقه خود یک اثر هنری تولید می‌کند. سلیقه خالق اثر می‌تواند عده‌ای را با خود همراه کند. هیچ وقت آثار هنری توانایی آن را ندارند که مطابق با سلیقه همه افراد جامعه باشند. به همین دلیل سازمان‌های هنری باید طبق وظایفشان از خط قرمزها حفاظت کنند؛ اما پسندیده‌شدن اثر را به مخاطب جامعه واگذار کنند.Top of Form ، فرایند باید به گونه‌ای باشد که فضا برای همه کارگردان‌ها و همه سلایق با حفظ موازین باز باشد. روابط خاص و نگاه‌های تبعیض‌آمیز موجب شده تئاتر در اصفهان از بین برود و نخبگان این حوزه به تهران مهاجرت کنند.
یکی از معضلات تئاتر صحنه‌ای متن است. آیا شما هم با این چالش روبه‌رو بودید؟
بله؛ من متن نمایش را خودم نوشتم و متأسفانه به‌طورجدی با این مسئله درگیر بودم. افرادی که بازبینی متن‌ها به آن‌ها واگذار می‌شود، با نگاه شخصی‌شان به متن‌ها نگاه می‌کنند؛ مثلا می‌گویند «ما نمی‌پسندیم»؛ خب اگر شما نمی‌پسندید ممکن است دیگران بپسندند. نمی‌شود همه متن‌ها مطابق با سلیقه آن‌ها باشد. به نظر من مسئولان در این حوزه موظف‌اند متن‌ها را براساس بندهای قانونی تأیید یا رد کنند، نه بر اساس سلیقه شخصی یا ملاک‌های دیگر. در کل به عقیده من تعیین ضعیف یا قوی‌بودن آثار به عهده مخاطبان است.
مشکل دیگری که از نظر متن در اصفهان وجود دارد، موضوعاتی است که نویسندگان برای آثار خود انتخاب می‌کنند. متأسفانه افراد برای آثارشان به‌دنبال اهداف والا نیستند. افرادی که در عرصه تئاتر فعالیت می‌کنند، می‌توانند با تولید یک اثر خوب مفاهیم و ارزش‌های والایی را به مخاطبان خود انتقال دهند یا در راستای آموزش یک فرهنگ صحیح به جامعه مؤثر باشند؛ اما بیش از اینکه شاهد چنین آثاری باشیم، شاهد نمایش‌هایی هستیم که تئاتر را به ابتذال کشیده است. نمایش‌های کمدی ما از کمدی ارحام صدر متأسفانه به کمدی‌هایی رسیده که نه‌تنها محتوای مناسبی ندارد، بلکه اجراهایشان نیز دور از شأن مخاطب و جامعه است. جالب اینکه چنین اجراهایی به‌راحتی مجوز اجرا دریافت می‌کنند؛ اما نمایش بنده که یک کمدی درام روان‌شناسی است، باید چندین بار بازنویسی شود و در یک زمان نه چندان مناسب به طور محدود اجازه اجرا دهند.
بازخورد اساتید و تماشاگران از این نمایش را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بازخوردهای خوب و مثبتی از مخاطبان دریافت کردیم؛ همچنین نکته قابل‌توجه این بود که از گفت‌وگوی تماشاگران در حین اجرا مشخص بود با نقش‌ها همذات‌پنداری کرده‌اند و توانسته‌اند به‌خوبی اشتباهات رفتاری خودشان را در میان نقش‌ها و بازی‌ها پیدا کنند؛ همچنین صحبت‌های کارشناس مشاوره برنامه باعث می‌شد افراد با رفتار صحیح و برخورد مناسب در زندگی آشنا شوند و بفهمند چگونه این رفتارها را در زندگی و روابطشان عملی کنند. در «یک مهمانی ساده» مخاطبان صرفا شاهد یک نمایش تئاتر نبودند؛ آن‌ها توانستند تأثیر مثبت و نکات آموزشی خوبی از این اثر دریافت کنند. نظر اساتید نیز درمورد اثر خوب و مثبت بود. به دنبال این هستیم که نمایش «یک مهمانی ساده» را در زمان دیگری در یکی از سالن‌های شهر دوباره به اجرا درآوریم.
تئاتر اصفهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه به‌دنبال رفتارهای غیرحرفه‌ای، تئاتر اصفهان شرایط خوبی ندارد؛ همچنین تبلیغات مناسب و شایسته‌ای در این زمینه انجام نمی‌شود که این مسئله نیز ضربه بزرگی به تئاتر می‌زند.
در حال حاضر جای تئاتر در سبد خرید مردم اصفهان خالی است و شاهد هستیم هر تئاتری برگزار می‌شود، بیشتر مخاطبان از اقوام و دوستان تهیه‌کنندگان آن نمایش هستند. ما راهکار و شیوه مناسبی برای ارائه و معرفی تئاتر و به‌ویژه نمایش فاخر در شهر نداریم. در اصفهان اکثرا تئاترها ارگانی برگزار می‌شود که آن‌ها هم بیشتر به نمایش‌های طنز سطح پایین تمایل دارند. در تهران فضای کار در حوزه تئاتر به گونه‌ای است که همه به‌راحتی آثارشان را تولید می‌کنند و به اجرا درمی‌آورند. تئاتر تهران یک تئاتر پویاست. نمی‌دانم سیاست‌ها به چه صورت است که فضای تئاتر در تهران با شهرستان‌ها آنقدر متفاوت است.
بازیگر مشهور گران یا گمنام و جویای نام؛ شما ترجیح می‌دهید از کدام استفاده کنید؟
خوشبختانه در اصفهان آموزشگاه و دانشگاه در حوزه تئاتر بسیار داریم. من سعی می‌کنم از دانشجویان این مراکز استفاده کنم. بالاخره یک نفر باید به این جوانان اعتماد کند؛ اعتمادی که موجب شکوفایی بسیاری از تازه‌واردها می‌شود. با اینکه بسیاری از کارشناسان تأکید دارند از بازیگران و افراد معروف و مشهور در این زمینه استفاده کنیم و بسیار شاهد بوده‌ایم که برچسب نابلدی و نابازیگری به این جوانان می‌زنند. حمایت از جوانان چگونه است؟ بسیار دیده‌ام این بچه‌های تازه وارد به‌عنوان سیاهی لشکر در تئاترها شرکت می‌کنند تا بتوانند به روی صحنه بروند و متأسفانه گاهی از این دانشجویان استفاده‌های ابزاری می‌شود و نقش‌های مهمی به آن‌ها نمی‌سد.
