به گزارش اصفهان زیبا؛ دعوت یک دوست باعث شد بار سفر ببندم و چند روزی را مهمان عمانی‌ها باشم. کشوری که هم‌مرز با دریای عمان است و با یمن، عربستان سعودی و امارات مرز زمینی دارد و به‌صورت پادشاهی اداره می‌شود.
عمان میان کوه‌ها و ساحل خود را به نظاره گذاشته و اگرچه از کشاورزی و ماهیگیری منبع درآمد دارد، به نظر می‌رسد، گردشگری منبع درآمد سومش باشد. مقصد، مسقط بود، پایتخت عمان.
بعد از یک پرواز دو ساعت و نیمه با تأخیر از فرودگاه امام خمینی (ره)، اولین منظره‌ای که از پشت شیشه هواپیما توجهم را جلب کرد، معماری و خیابان‌کشی‌های منظم مسقط بود. فرودگاه مسقط با نخل‌های بلند و صندلی‌های چوبی موج‌گونه، از همان بدو ورود، داشته‌های مسقط را به رخ می‌کشید.
تابلوی (airport carbon accredited) نشان می‌داد که این فرودگاه سازگار با محیط‌زیست است و گواهینامه کنترل انتشار کربن توسط شورای بین‌المللی فرودگاه‌ها را دارد. اعتباربخشی کربن فرودگاهی برنامه مدیریت کربن جهانی برای فرودگاه‌هاست که به‌طور مستقل تلاش فرودگاه‌ها را برای مدیریت و کاهش انتشار گاز دی‌اکسید کربن ارزیابی می‌کند.
مسقط از همان لحظه ورود، با خیابان‌های تمیز و خلوتش دلربایی کرد. ازآنجایی‌که در ماه رمضان و چند روز مانده به عید فطر آنجا بودم، تزئینات ماه رمضان در خیابان‌ها به چشم می‌خورد.
تزئیناتی که بیشتر با چراغ‌های تزئینی جلوه زیبایی به شهر داده بود یا در تلویزیون‌های شهری و تبلیغات مال‌ها و فروشگاه‌ها به چشم می‌خورد و خبری از بیلبوردهای پلاستیکی و مقوایی نبود.
حتی فروشگاه‌های بزرگ و مغازه‌های کوچک به داشتن تابلوی ساده بسنده کرده بودند و آلودگی بصری چندانی آزارم نمی‌داد.
مسقط؛ سفیدپوش
تا چشم کار می‌کرد، خانه‌ها و ساختمان‌ها به رنگ سفید بود (البته ممکن بود توناژهای متفاوتی از سفید باشد). ظاهرا گرمای هوا، باعث شده سفید بودن ظاهر ساختمان‌ها به قانون تبدیل شود؛ هرچند پنجره‌ها اغلب به رنگ قهوه‌ای است.
وقتی از بام مسقط به ساختمان‌ها نگاه کردم، ساختمان‌های مختلف با توناژهای مختلف رنگی سفید، کنار هم منظره زیبایی را ایجاد کرده بود. دوست عمانی‌ام می‌گفت توی مسقط، بیشتر خانه‌های مسکونی حداکثر تا سه‌طبقه است.
می‌خواهند منظر کلی خراب نشود و بافت قدیمی خود را حتی در ساختمان‌سازی جدید حفظ کرده‌اند؛ به‌طوری‌که ساختمان اپرای مسقط که لوکس‌ترین بنای عمان است هم در معماری‌اش، ویژگی‌های قدیمی معماری عمان را رعایت کرده.
سفید بودن رنگ ساختمان و کم ارتفاع بودنش فقط شامل حال مردم عادی نیست، حتی کاخ امیر قطر لب ساحل و کاخ سلطان عمان هم زیر سایه این نوع از معماری است.
ساختمان‌های حکومتی و مدارس، معماری‌های منحصربه‌فرد خود را دارند تا فرهنگ عمان را نشان دهند. این معماری خاص باعث شد تا من هم با نگاه به ساختمان‌ها تشخیص دهم کدام‌یک مدرسه است و کدام‌یک ساختمان حکومتی. در بیشتر ساختمان‌های حکومتی وجود کنگره‌ها در بالای ساختمان و قلعه‌ها در دو طرف ساختمان به چشم می‌خورد و پرچم عمان را دارد.
مدرسه‌ها اغلب یک طبقه یا نهایتا دوطبقه است؛ اما آن‌قدر بزرگ است که باید 180 درجه سرم را می‌چرخاندم تا کل طول مدرسه را ببینم. البته در برخی مناطق تجاری، ساختمان‌های بالای سه‌طبقه نیز دیده می‌شود که رنگ سفید چندانی در آن‌ها به کار نرفته ولی نزدیکی مناطق مسکونی و بافت تاریخی نیست و از آن‌ها فاصله دارد که شاید بیشتر هتل‌های در این مناطق است.
بر اساس آمار سال ۲۰۱۹ بیش از ۴۰۰ هتل و واحد اقامتی در عمان ثبت شده. تعداد هتل‌های لوکس در عمان بسیار است و در این میان شهر مسقط در میان دیگر شهرهای عمان رکورددار است؛ به‌گونه‌ای که در هر منطقه‌ای که پا می‌گذاشتم، تکه‌به‌تکه هتل می‌دیدم.
براساس سایت وزارت میراث و گردشگری عمان، در سال 2023، بیش از 30 هزار اتاق هتل در عمان اضافه شده، تعداد هتل‌های 5 ستاره به 29 هتل با 6267 اتاق، تعداد هتل‌های 4 ستاره به 6459 اتاق، 57 هتل 3 ستاره با 4827 اتاق، تعداد هتل‌های 2 ستاره به 4245 اتاق و تعداد هتل‌های یک ستاره به 91 هتل رسیده است. تجربه اقامت در کمپ‌ها، مسافرخانه‌ها و اقامتگاه‌ها نیز در عمان وجود دارد.
مثل روز اول
بافت قدیمی، بازار قدیمی، دروازه قدیمی و… مرمت شده است. مرمتی اصولی که زننده نیست و انگار ساختمان را مثل روز اولش پابرجا کرده است؛ به‌طوری‌که با دیدن بازار قدیمی، متوجه قدیمی بودنش نشدم. بازاری با سقف‌های چوبی و نمادهای خنج و جواهرات که نمادها و صنایع‌دستی عمان است.
نه موتوری در بازار دیده می‌شود نه دست‌فروشی. گاهی تک‌وتوک دست‌فروش‌هایی دیده می‌شود که برای عید فطر فقط به آن‌ها اجازه حضور داده شده. عید فطر برای عمانی‌ها شبیه عید نوروز برای ایرانی‌هاست. لباس نو می‌خرند و جنب‌وجوش توی بازار زیاد است.
اجناس ایرانی مثل فرش و سفره قلمکار هم گاهی در میان لباس‌ها و کلاه‌های سنتی عمانی و زعفران ایرانی به چشم می‌خورد. نبود آسمان‌خراش‌ها در عمان نشان می‌دهد عمانی‌ها به حفظ فرهنگ و معماری اصیل خود پایبندند.
به‌تازگی قرار است یکی دو شهر هوشمند در عمان ساخته شود که نزدیک بافت تاریخی نیست و قرار است همه امکانات لازم را برای یک شهر هوشمند و گردشگرپذیر داشته باشد. دوستم می‌گوید قرار است متروی مستقیم و فروشگاه‌ها و مال‌ها و هتل‌های بزرگی در این شهر ساخته شود.
دومین قالی بزرگ جهان با طرحی از اصفهان در عمان
صحن اصلی مسجد سلطان قابوس مسقط با دومین قالی بزرگ جهان که ایرانی است، مفروش شود. مرکز این قالی شبیه نقش سقف گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان است؛ قالی دستبافی که یکپارچه است و حدود 1.7 میلیارد گره دارد (حدود 35 گره در هر سانتی‌متر مربع) مساحتش حدود 4347 مترمربع است.
گفته می‌شود بافت این فرش سه سال طول کشیده و 600 کارگر در بافت آن همکاری می‌کردند و نصبش در صحن اصلی مسجد سلطان قابوس حدود چهار ماه طول کشیده است.
این قالی ترکیبی از طراحی اصفهان، کاشان و تبریز است و در این طراحی نقوش کوچک‌تر در مرکز چیده شده‌اند و نقوش با اندازه بزرگ‌تر به بیرون تابیده شده‌اند؛ به‌طوری‌که شبیه گنبد مقعر است که درواقع گنبد داخلی مسجد جامع سلطان قابوس را منعکس می‌کند، یعنی وقتی فرش در زیر گنبد قرار می‌گیرد تقریبا شبیه بازتاب‌های یکدیگر به نظر می‌رسند.
از 28 رنگ مختلف برای بافت فرش مسجد سلطان قابوس عمان و همچنین برای برجسته‌سازی عناصر طراحی آن استفاده شده است که بیشتر رنگ‌ها از رنگ‌های سنتی گیاهی به دست آمده‌اند.
این تنها نمونه‌ای از یکی از مساجد مسقط است. مساجدی منحصربه‌فرد، تمیز و همراه با پارکینگ. شاید بتوان گفت در تمامی مسجدی که رفتم، پارکینگ‌های استاندارد خط‌کشی‌شده وجود داشت. بعد از سفر چهارروزه هنوز مکان‌های زیادی برای دیدن وجود داشت؛ اما حیف که عمر سفر کوتاه است.
دروازه‌ای به سوی آرامش
توی مسقط، نه پارک دوبلی دیدم، نه صدای بوقی شنیدم و نه نارضایتی از رانندگان. همه ساختمان‌ها حتی سرویس بهداشتی‌های عمومی پارکینگ مخصوص خود را داشت. در مکان‌های شلوغ‌تر (برای مثال کنار ساحل و نزدیکی سوق مطرح) ساعت مشخصی برای پارک خودرو وجود داشت که نیاز به رزرو اینترنتی بود؛ در غیراین‌صورت پلیس جریمه می‌کرد.
این قوانین به‌قدری سفت‌وسخت بود که وقتی دوستم حواسش نبود که رزرو پارکینگ ثبت‌نشده، پلیس او را جریمه کرد. البته جمعیت در عمان حدود پنج میلیون نفر است و در بیشتر مواقع جای پارک پیدا می‌شود. نکته قابل‌توجه اهمیت به معلولان در این کشور است.
حتی برای معلولان جای پارک مخصوص گذاشته‌اند و سرویس‌های بهداشتی عمومی. ورود به موزه و سایر مکان‌های گردشگری نیز برای معلولان دسترسی خاص خود را دارد.
در عمان استفاده از حمل‌ونقل عمومی کم است و بیشتر مردم از وسیله نقلیه شخصی استفاده می‌کنند؛ اما حضور تاکسی‌های آنلاین با رنگ مشخص سفید و نارنجی به چشم می‌خورد که برای بانوان به رنگ سفید و صورتی است با راننده خانم.
این تاکسی‌ها برای خانواده‌ها نیز در نظر گرفته شده که جادارتر هستند. اما دوستم می‌گوید هر سه سال یک‌بار بنا به افزایش جمعیت، راه‌ها را گسترده می‌کنند تا ترافیکی ایجاد نشود و در این گسترش کسی حق تعرض به بافت تاریخی را ندارد. خیابان‌ها بیشتر با نخل‌های بلند و درختان کاغذی صورتی ولی به‌صورت منظم پر شده و شمشادها شکل و شمایل شکیل و زیبایی دارد.
حضور مجسمه‌ها در شهر متناسب با موقعیت و بوم منطقه است. نزدیک ساحل مجسمه نهنگ است و توی یکی از میدان‌ها مجسمه ریختن قهوه در فنجان‌های مخصوص عربی و حضور ماکت هلیکوپتر نظامی وجود دارد که باعث شد بفهمم نزدیک مرکزی نظامی هستیم.
شهر مسجدهای باشکوه
تا چشم کار می‌کند مسجد می‌بینم. بر اساس آمارهای منتشرشده توسط مرکز ملی آمار و اطلاعات عمان نزدیک به 1254 مسجد فقط در استان مسقط وجود دارد. مساجدی سنی و شیعه با بدنه‌هایی سفید، مناره‌هایی بلند که رنگ گنبد اغلب با رنگ سر مناره یکی است.
گنبدها بیشتر با کاشی‌های مربعی کوچک تزیین شده و معماری‌های منحصربه‌فردی دارد. می‌گویند اسم هیچ دو مسجدی با هم یکی نیست. برخی مساجد نزدیکی بازار است و زمین‌ها و مغازه‌ها وقف زمین است که باید پولی را برای تعمیر و نگهداری به مسجد بدهند.
بیشتر مساجد با معماری ایرانی عجین شده است. کاشی‌کاری‌ها، نقش‌و‌نگارهای ایرانی در مسجد جامع سلطان قابوس مسقط نمونه بارز آن است. مساحت کلی مسجد مسقط تقریبا 416000 مترمربع است و درب ورودی اصلی آن سه قوس بلند دارد که در امتداد خط‌های تیره‌رنگ سنگ مرمر کف مسجد قرار گرفته و به مناره اصلی مسجد سلطان قابوس منتهی می‌شود.
گفته می‌شود هنرمندان نیشابوری معماری این مسجد را عهده‌دار بوده‌اند. مسجد سلطان قابوس به‌صورت مستطیل‌شکل بنا شده که در هر گوشه آن چهار مناره دیگر با ارتفاع چهل‌وپنج متر قرار دارد و سیصد هزار تن ماسه‌سنگ‌های قیمتی در ساخت آن به کار گرفته شده است.
مسجد جامع سلطان قابوس مسقط، ظرفیت بیست‌هزار نمازگزار را دارد و شامل سالن اصلی نمازخانه مسجد، سالن نماز مخصوص برای بانوان، سالن سخنرانی پیشرفته و کتابخانه مدرن است که 20 هزار جلد کتاب دارد.
