به گزارش اصفهان زیبا؛ پول‌توجیبی خاطره‌ای شیرین بود که در کودکی به ما احساس بزرگی می‌داد. مقداری پول از والدین می‌گرفتیم و وقت‌وبی‌وقت به مغازه‌های اغذیه‌فروشی سر کوچه می‌رفتیم و با چندرغاز پولی که داشتیم، هرچه می‌خواستیم می‌خریدیم. دار و ندارمان را می‌دادیم و مابقی پول را به دفتر نسیه فروشنده می‌سپردیم تا در فرصت دیگری با والدینمان تسویه کند.
قلک‌های سفالی داشتیم که به ذوق شکستنشان پرشان می‌کردیم. هر سکه‌ای که داخل قلک می‌انداختیم، در کمتر از یک ساعت پشیمان شده و به ضرب سوزن و سیخ و چاقو تلاش می‌کردیم از دهانه باریکش سکه زبان‌بسته را خارج کنیم. با شنیدن صدای دلنگ‌دلنگ سکه‌های داخل قلک آن‌قدر خوشحال می‌شدیم که گویا ثروتمندترین کودک دنیا هستیم.
موضوع پول‌توجیبی و دادن فرصت‌های کسب تجربه در مهارت‌های تربیت اقتصادی از دیرباز در فرهنگ ما ایرانی‌ها وجود داشته؛ ولی متأسفانه به سبب تغییر سبک زندگی، ترویج تفکر راحت‌طلبی خانواده‌ها، این موضوع کمرنگ شده است. هستند خانواده‌هایی که دادن پول‌توجیبی و ایجاد محدودیت کنترل‌شده در خواسته‌های بچه‌ها را سبب ایجاد حس کمبود در آن‌ها می‌دانند و والد خوب‌بودن را در تأمین بی‌قیدوشرط خواسته‌های فرزندانشان می‌دانند.
پول‌توجیبی؛ یک مهارت تجربی
در واقع کسب مهارت‌های مالی و اقتصادی جزء مهارت‌های اساسی و اصلی زندگی است که به‌صورت تجربی اتفاق می‌افتد. مهارت‌های تجربی به گونه‌ای هستند که آموزش به تنهایی مهارت لازم را به فرد منتقل نکرده و لازم است، فرصت تجربه و آزمون و خطاکردن به فرد داده شود تا با قرارگرفتن در موقعیت‌ها و چالش‌های مختلف بتواند راهکار مناسب پیدا کرده و در زندگی از آن استفاده بهینه کند.
نهادینه‌شدن مهارت‌های پول توجیبی هم به همین ترتیب با آزمون‌وخطاکردن در فرد نهادینه می‌شود. پس چه بهتر که این آزمون‌وخطا در سن کودکی با مبالغ کم، در محیط امن خانواده و تحت نظارت والدین انجام گیرد که در غیراین‌صورت این کسب تجربه به زمان بزرگ‌سالی فرد منتقل خواهد شد و متأسفانه زمانی است که سرنوشت نه تنها خود فرد، بلکه چندین خانواده و کسب‌وکار به عملکرد او وابسته است و ممکن است آزمون‌وخطا در این شرایط عواقب جبران‌ناپذیری برای خود و اطرافیان داشته باشد.
پول‌توجیبی یک ابزار و بستر غنی برای انتقال تجربی مهارت‌های مالی از دوران کودکی است. هدف از دادن پول‌توجیبی صرفا پرداخت پول و انتظار خرج یا پس‌اندازکردن از فرزند نیست. دادن پول‌توجیبی یک بستر غنی تربیتی است که به کودک کمک می‌کند با مدیریت‌کردن هزینه‌ها بتواند روی خواسته‌های افسارگسیخته‌اش کنترل نسبی پیدا کرده و برای رسیدن به اهداف پس‌اندازی‌اش برنامه‌ریزی کند؛ همچنین محدودیت مدیریت‌شده در پول‌توجیبی کودک را وادار به انتخاب می‌کند و در نگهداری از وسایلش کوشاتر و او را قدرشناس و شکرگزارتر خواهد کرد.
برای پرداخت پول‌توجیبی هیچ‌وقت دیر نیست!
به سبب انتزاعی‌بودن مفهوم پول، سن مناسب برای درک مفهوم کامل پول‌توجیبی و شروع این مهارت، شش‌سالگی است؛ سنی که کودک بتواند برای پول ارزش قائل شده و توانایی سنجش میزان ارزش آن را پیدا کند؛ به‌عنوان‌مثال کودک دو اسکناس پنج‌هزارتومانی را با یک اسکناس ده‌هزارتومانی هم ارزش بداند. تمایل به خرید پیدا کرده و بتواند با پول خود خرید درستی انجام دهد.
هرچه تجربه گرفتن پول‌توجیبی و آموزش‌های مرتبط با آن زودتر انجام گیرد، نتایج مطلوب‌تری اتفاق خواهد افتاد، زیرا کودک فرصت بیشتری برای یادگیری انتخاب‌های آگاهانه خواهد داشت و احتمال نهادینه‌شدن مفاهیم بیشتر خواهد شد؛ اما برای شروع‌دادن پول‌توجیبی به فرزند هیچ‌وقت دیر نیست. سن دریافت پول‌توجیبی و آموزش‌های مرتبط با آن از 6 تا 18 سال است؛ یعنی زمانی که فرزند، هنوز تحت مدیریت خانواده و حمایت والدین است.
البته این نکته بسیار حائز اهمیت است که فرزند در کنار آموزش و تجربه مهارت پول‌توجیبی، لازم است مهارت‌های پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و کسب درآمد را فراگرفته و هرچه به سن نوجوانی و جوانی نزدیک می‌شود، آرام‌آرام طعم استقلال و کسب درآمد درست را بیشتر بچشد تا برای شروع یک زندگی و تشکیل خانواده جدید در بزرگ‌سالی آماده شود.
پول‌توجیبی چقدر و چگونه؟
«پول‌توجیبی» هدیه، عیدی و یا جایزه نیست که هرچقدر بخواهیم، هرموقع که به یادآوردیم و به پاس هر کار خوبی که فرزندمان انجام داد، به او بدهیم. پول‌توجیبی یک قول و قراردادی است که بین کودک و والد بسته می‌شود تا در محدوده امن مشخص‌شده، فرزند وظایفی را به عهده بگیرد و مدیریت مالی خود را انجام دهد.
قطعا خرید و تأمین نیاز فرزندان بر عهده والدین است؛ اما از زمان شروع پول‌توجیبی لازم است بر اساس توانایی و سن فرزند، خرید و مدیریت یکی از اقلام موردنیازش بر عهده او گذاشته شود. متناسب با سطح فرهنگ، درآمد و عرف خانواده، هزینه آن به‌علاوه 20درصد برای پس‌انداز به‌عنوان پول‌توجیبی به او داده شود؛ به‌عنوان‌مثال برای شروع مدیریت خرید و مصرف تنقلات گزینه مناسبی است. با یک برآورد قیمتی از میزان معقول مصرف تنقلات فرزند و 20 درصد بیشتر برای پس‌انداز میزان مبلغ پول‌توجیبی مشخص می‌شود. بهتر است برای شروع از پرداخت روزانه، یک‌روزدرمیان و درنهایت هفتگی استفاده شود و تا قبل از نوجوانی به پرداخت ماهانه تبدیل نشود. کودکان توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی برای یک ماه را ندارند و این کار باعث ایجاد استرس و فشار بر آن‌ها خواهد شد.
با افزایش سن فرزند و عملکرد خوب او در مدیریت پول، لازم است موارد مسئولیت و میزان مبلغ افزایش یابد. خرید لوازم‌تحریر، هزینه رفت‌وآمد به مدرسه و کلاس، هزینه کلاس‌های فوق‌برنامه، خرید لباس و جوراب و… پیشنهادهایی برای اقدامات بعدی است.
در پول‌توجیبی‌دادن خوش‌قول باشید
تصور کنید کارفرمایی دارید که روی میزان و زمان پرداخت حقوقتان ثبات نداشته و شما نمی‌دانید چه زمانی و به چه مقداری به شما حقوق پرداخت خواهد کرد. قطعا در این شرایط نمی‌توانید برای زندگی، خرید و پس‌اندازتان برنامه‌ریزی کنید و شاید این مورد سبب خواهد شد از آن موقعیت خارج شوید.
همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، پول‌توجیبی قول و قراری است بین شما و فرزندتان که تحت هر شرایطی بر آن پایبند باشید. برای آن، مبلغ و روز دقیق مشخص کنید و به‌هیچ‌عنوان از پول‌توجیبی برای تنبیه و یا تشویق فرزندتان استفاده نکنید. اگر خوش‌قولی را فضیلتی می‌دانید که دوست دارید در فرزندتان نمایان شود، لازم است خودتان الگوی مناسبی باشید. او باید بتواند روی حرف شما حساب باز کرده و برای رسیدن به خواسته ها و اهداف پس‌اندازی‌اش برنامه‌ریزی کند.
پول‌توجیبی خاطره‌ای شیرین بود که در کودکی به ما احساس بزرگی می‌داد. مقداری پول از والدین می‌گرفتیم و وقت‌وبی‌وقت به مغازه‌های اغذیه‌فروشی سر کوچه می‌رفتیم و با چندرغاز پولی که داشتیم، هرچه می‌خواستیم می‌خریدیم. دار و ندارمان را می‌دادیم و مابقی پول را به دفتر نسیه فروشنده می‌سپردیم تا در فرصت دیگری با والدینمان تسویه کند.
قلک‌های سفالی داشتیم که به ذوق شکستنشان پرشان می‌کردیم. هر سکه‌ای که داخل قلک می‌انداختیم، در کمتر از یک ساعت پشیمان شده و به ضرب سوزن و سیخ و چاقو تلاش می‌کردیم از دهانه باریکش سکه زبان‌بسته را خارج کنیم. با شنیدن صدای دلنگ‌دلنگ سکه‌های داخل قلک آن‌قدر خوشحال می‌شدیم که گویا ثروتمندترین کودک دنیا هستیم.
موضوع پول‌توجیبی و دادن فرصت‌های کسب تجربه در مهارت‌های تربیت اقتصادی از دیرباز در فرهنگ ما ایرانی‌ها وجود داشته؛ ولی متأسفانه به سبب تغییر سبک زندگی، ترویج تفکر راحت‌طلبی خانواده‌ها، این موضوع کمرنگ شده است. هستند خانواده‌هایی که دادن پول‌توجیبی و ایجاد محدودیت کنترل‌شده در خواسته‌های بچه‌ها را سبب ایجاد حس کمبود در آن‌ها می‌دانند و والد خوب‌بودن را در تأمین بی‌قیدوشرط خواسته‌های فرزندانشان می‌دانند.
پول‌توجیبی؛ یک مهارت تجربی
در واقع کسب مهارت‌های مالی و اقتصادی جزء مهارت‌های اساسی و اصلی زندگی است که به‌صورت تجربی اتفاق می‌افتد. مهارت‌های تجربی به گونه‌ای هستند که آموزش به تنهایی مهارت لازم را به فرد منتقل نکرده و لازم است، فرصت تجربه و آزمون و خطاکردن به فرد داده شود تا با قرارگرفتن در موقعیت‌ها و چالش‌های مختلف بتواند راهکار مناسب پیدا کرده و در زندگی از آن استفاده بهینه کند.
نهادینه‌شدن مهارت‌های پول توجیبی هم به همین ترتیب با آزمون‌وخطاکردن در فرد نهادینه می‌شود. پس چه بهتر که این آزمون‌وخطا در سن کودکی با مبالغ کم، در محیط امن خانواده و تحت نظارت والدین انجام گیرد که در غیراین‌صورت این کسب تجربه به زمان بزرگ‌سالی فرد منتقل خواهد شد و متأسفانه زمانی است که سرنوشت نه تنها خود فرد، بلکه چندین خانواده و کسب‌وکار به عملکرد او وابسته است و ممکن است آزمون‌وخطا در این شرایط عواقب جبران‌ناپذیری برای خود و اطرافیان داشته باشد.
پول‌توجیبی یک ابزار و بستر غنی برای انتقال تجربی مهارت‌های مالی از دوران کودکی است. هدف از دادن پول‌توجیبی صرفا پرداخت پول و انتظار خرج یا پس‌اندازکردن از فرزند نیست. دادن پول‌توجیبی یک بستر غنی تربیتی است که به کودک کمک می‌کند با مدیریت‌کردن هزینه‌ها بتواند روی خواسته‌های افسارگسیخته‌اش کنترل نسبی پیدا کرده و برای رسیدن به اهداف پس‌اندازی‌اش برنامه‌ریزی کند؛ همچنین محدودیت مدیریت‌شده در پول‌توجیبی کودک را وادار به انتخاب می‌کند و در نگهداری از وسایلش کوشاتر و او را قدرشناس و شکرگزارتر خواهد کرد.
برای پرداخت پول‌توجیبی هیچ‌وقت دیر نیست!
به سبب انتزاعی‌بودن مفهوم پول، سن مناسب برای درک مفهوم کامل پول‌توجیبی و شروع این مهارت، شش‌سالگی است؛ سنی که کودک بتواند برای پول ارزش قائل شده و توانایی سنجش میزان ارزش آن را پیدا کند؛ به‌عنوان‌مثال کودک دو اسکناس پنج‌هزارتومانی را با یک اسکناس ده‌هزارتومانی هم ارزش بداند. تمایل به خرید پیدا کرده و بتواند با پول خود خرید درستی انجام دهد.
هرچه تجربه گرفتن پول‌توجیبی و آموزش‌های مرتبط با آن زودتر انجام گیرد، نتایج مطلوب‌تری اتفاق خواهد افتاد، زیرا کودک فرصت بیشتری برای یادگیری انتخاب‌های آگاهانه خواهد داشت و احتمال نهادینه‌شدن مفاهیم بیشتر خواهد شد؛ اما برای شروع‌دادن پول‌توجیبی به فرزند هیچ‌وقت دیر نیست. سن دریافت پول‌توجیبی و آموزش‌های مرتبط با آن از 6 تا 18 سال است؛ یعنی زمانی که فرزند، هنوز تحت مدیریت خانواده و حمایت والدین است.
البته این نکته بسیار حائز اهمیت است که فرزند در کنار آموزش و تجربه مهارت پول‌توجیبی، لازم است مهارت‌های پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و کسب درآمد را فراگرفته و هرچه به سن نوجوانی و جوانی نزدیک می‌شود، آرام‌آرام طعم استقلال و کسب درآمد درست را بیشتر بچشد تا برای شروع یک زندگی و تشکیل خانواده جدید در بزرگ‌سالی آماده شود.
پول‌توجیبی چقدر و چگونه؟
«پول‌توجیبی» هدیه، عیدی و یا جایزه نیست که هرچقدر بخواهیم، هرموقع که به یادآوردیم و به پاس هر کار خوبی که فرزندمان انجام داد، به او بدهیم. پول‌توجیبی یک قول و قراردادی است که بین کودک و والد بسته می‌شود تا در محدوده امن مشخص‌شده، فرزند وظایفی را به عهده بگیرد و مدیریت مالی خود را انجام دهد.
قطعا خرید و تأمین نیاز فرزندان بر عهده والدین است؛ اما از زمان شروع پول‌توجیبی لازم است بر اساس توانایی و سن فرزند، خرید و مدیریت یکی از اقلام موردنیازش بر عهده او گذاشته شود. متناسب با سطح فرهنگ، درآمد و عرف خانواده، هزینه آن به‌علاوه 20درصد برای پس‌انداز به‌عنوان پول‌توجیبی به او داده شود؛ به‌عنوان‌مثال برای شروع مدیریت خرید و مصرف تنقلات گزینه مناسبی است. با یک برآورد قیمتی از میزان معقول مصرف تنقلات فرزند و 20 درصد بیشتر برای پس‌انداز میزان مبلغ پول‌توجیبی مشخص می‌شود. بهتر است برای شروع از پرداخت روزانه، یک‌روزدرمیان و درنهایت هفتگی استفاده شود و تا قبل از نوجوانی به پرداخت ماهانه تبدیل نشود. کودکان توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی برای یک ماه را ندارند و این کار باعث ایجاد استرس و فشار بر آن‌ها خواهد شد.
با افزایش سن فرزند و عملکرد خوب او در مدیریت پول، لازم است موارد مسئولیت و میزان مبلغ افزایش یابد. خرید لوازم‌تحریر، هزینه رفت‌وآمد به مدرسه و کلاس، هزینه کلاس‌های فوق‌برنامه، خرید لباس و جوراب و… پیشنهادهایی برای اقدامات بعدی است.
در پول‌توجیبی‌دادن خوش‌قول باشید
تصور کنید کارفرمایی دارید که روی میزان و زمان پرداخت حقوقتان ثبات نداشته و شما نمی‌دانید چه زمانی و به چه مقداری به شما حقوق پرداخت خواهد کرد. قطعا در این شرایط نمی‌توانید برای زندگی، خرید و پس‌اندازتان برنامه‌ریزی کنید و شاید این مورد سبب خواهد شد از آن موقعیت خارج شوید.
همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، پول‌توجیبی قول و قراری است بین شما و فرزندتان که تحت هر شرایطی بر آن پایبند باشید. برای آن، مبلغ و روز دقیق مشخص کنید و به‌هیچ‌عنوان از پول‌توجیبی برای تنبیه و یا تشویق فرزندتان استفاده نکنید. اگر خوش‌قولی را فضیلتی می‌دانید که دوست دارید در فرزندتان نمایان شود، لازم است خودتان الگوی مناسبی باشید. او باید بتواند روی حرف شما حساب باز کرده و برای رسیدن به خواسته ها و اهداف پس‌اندازی‌اش برنامه‌ریزی کند.
پول‌توجیبی کم یا زیاد؟
مبلغ پول‌توجیبی باید معقول باشد. پول‌توجیبی زیاد باعث می‌شود این احساس در فرزند به وجود آید که هر آنچه بخواهد می‌تواند بدون برنامه‌ریزی و حساب‌وکتاب به دست آورد، برای وسایل و لوازمش ارزشی قائل نیست، به‌شدت ولخرج می‌شود و ارزش ریالی هدیه برایش اهمیت بیشتری پیدا کرده و درنهایت جایگاه والدین در نظرش کمرنگ خواهد شد؛ همچنین زیاده‌روی در مبلغ پول‌توجیبی سبب تقویت روحیه کارمندی در فرزندتان خواهد شد؛ چراکه منتظر رسیدن روز موعود خواهد ماند تا شما مبلغ را واریز کرده و او دوباره شروع به خرج‌کردن کند.
از طرفی، اگر مبلغ پول‌توجیبی بسیار کم باشد، به دلیل ناتوانی در خرید، فشار زیادی متحمل شده و ناامید خواهد شد، تصور بدی نسبت به مدیریت مالی پیدا می‌کند و از این قول‌وقرار پشیمان و درنتیجه تمایلی به پس‌انداز و آینده‌نگری نخواهد داشت.
پس لازم است بر اساس میزان انتظاری که از فرزندتان دارید، خرجی که به عهده‌اش می‌گذارید، شرایط فرهنگی و درآمدی خانواده‌تان مبلغ معقولی را مشخص کنید تا فرزندتان هم بتواند خرید انجام دهد و هم مبلغی را پس‌انداز کند.
مدیریت پول‌توجیبی
درست است که مبلغ پول‌توجیبی به‌اندازه مدیریت‌کردن یکی از هزینه‌ها به فرزند داده می‌شود؛ اما به این معنی نیست که پول‌توجیبی فقط به هدف همان مورد خرج شود، بلکه او می‌تواند در هرمورد که به او اجازه داده می‌شود و در دایره اختیاراتش است هزینه کند؛ به‌عنوان‌مثال والدین قرار است تنقلاتی نخرند و با دادن پول‌توجیبی مدیریت خرید تنقلات را بر عهده او بگذارند و فرزند می‌تواند تصمیم بگیرد در فرصت مقرر تنقلاتی نخورد و پولش را صرف خرید چیز دیگری کند و یا تمام آن را یکجا خرید کند و تا آخر هفته را بدون تنقلات بگذراند.
انتخاب با اوست و شما والد گرامی باید صبور باشید و از روی دل‌سوزی خارج از موعد مبلغی را پرداخت نکنید که درصورت شارژ مجدد پول در زمان خارج از موعد سبب بی‌رنگ‌شدن آموزه‌های پول‌توجیبی می‌شود و فرزندتان تلاشی برای مدیریت بهتر و دسته‌بندی نیاز و خواسته نخواهد کرد. در این موارد والدین نقش مشاور خواهند داشت و تصمیم نهایی بر عهده خود فرزند گذاشته خواهد شد. احتمال تصمیم اشتباه، هدردادن پول و متضررشدن وجود دارد؛ اما همان‌طور که قبلا گفتیم همه این موارد فرصت کسب تجربه جدیدی است که او را یک قدم به مدیریت مالی درست نزدیک‌تر می‌کند.
بهتر است به کودکان آموزش داده شود که قبل از خرج‌کردن پول‌توجیبی 20درصد آن را برای پس‌انداز و خرید هدف پس‌اندازی داخل قلک انداخته و برای خرج‌کردن روی مابقی پول، حساب باز کنند.
پول‌توجیبی؛ آزادی کامل؟
درست است که انتخاب موارد خرج پول‌توجیبی با فرزند است و والدین نقش مشاور را دارند؛ اما آیا باید کودکان در خرید هر چیزی آزاد باشند؟ نبود هیچ قاعده و محدودیتی باعث ایجاد تشویش در کودکان خواهد شد. لازم است خط‌قرمزهای والدین برای کودکان مشخص و قواعدی در این حوزه گذاشته شود.
1.خریدی که انجام می‌دهد، جزء خط قرمزهای سلامتی و یا فرهنگی خانواده نباشد. هر خانواده‌ای بر اساس اصول و عقاید خود چهارچوب‌هایی را برای خانواده مشخص می‌کند که همه موظف به رعایت آن هستند.
2.خریدی که انجام می‌دهد باید اجازه کلی شما را همراه داشته باشد. کودک باید بداند به‌تنهایی مالک هیچ‌چیزی در خانه نیست و در مالکیت با والدین شریک است؛ پس مجاز به هر خریدی نیست.
اسکناس یا کارت بانکی؟
امروزه با پیشرفت تکنولوژی دادوستدها و معاملات نیز دست‌خوش تغییر شده و کمتر کسی را می‌توانید پیدا کنید که پول نقد و اسکناس به همراه داشته باشد. آموزش فرزندان هم باید متناسب با پیشرفت تکنولوژی انجام گیرد؛ اما بیان این نکته حائز اهمیت است که تا قبل از ده‌سالگی لازم است کودکان با خود اسکناس ارتباط برقرار کرده، پول را لمس کنند و معاملات و حساب‌وکتاب‌هایشان را با آن انجام دهند. آن‌ها از زیادشدن مقدار پول‌های داخل قلک خوشحال می‌شوند و این باعث ایجاد انگیزه بیشتر در آن‌ها خواهد شد.
پس لازم است والدین برای تأمین اسکناس مناسب برای پرداخت پول‌توجیبی و معاملات داخل منزل آمادگی ایجاد کنند و ذخیره‌های اسکناسی داشته باشند.
کودکان موقع خرید می‌توانند کارت‌بانکی والدین را قرض بگیرند و تا مبلغ مشخص استفاده کنند و در منزل با والد تبادل اسکناس انجام دهند. اما توجه داشته باشید، دادن کارت‌بانکی زودتر از موعد به فرزند موجب ولخرجی او شده و نمی‌تواند محاسبات لازم را انجام دهد و درنتیجه برای رسیدن به هدف پس‌اندازی‌اش دچار مشکل خواهد شد. بعد از حدود ده‌سالگی ذهن و قدرت منطق کودکان به رشد لازم برای دریافت مدیریت پول داخل کارت رسیده و می‌توانید با محدودکردن، کارت‌بانکی با نام خود او تهیه کنید.
