به گزارش اصفهان زیبا؛ توجه گردشگران داخلی و خارجی و حتی اصفهانی‌ها معطوف به زیبایی میدان نقش‌جهان است. زیبایی گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله و مسجدجامع عباسی، وقتی برایشان نمی‌گذارد تا سری هم به کوچه‌پس‌کوچه‌های پشت میدان بزنند؛ مثل کوچه پشتی مسجد شیخ‌لطف‌الله؛ کوچه‌ای که به لطف مسئولان از دهه 70 تاکنون میان قانون‌های شهرداری و میراث دست‌به‌دست و تبدیل به گذری شده است موسوم به گذر آقانجفی.
گرچه اسم گذر آقانجفی بارها به گوشم خورده بود و در مصاحبه‌ها وصفش را شنیده بودم، هیچ‌وقت آن را از نزدیک ندیده بودم؛ تا اینکه کمر همت بستم و راهی میدان نقش‌جهان شدم.
از توی بازار و دهانه‌ای مشرف‌به پشت مسجد شیخ‌لطف‌الله به کوچه باریکی رسیدم؛ اما نمی‌دانستم گذر دقیقا کجاست. اگرچه از دور صدای ماشین‌های ساختمانی و کارگرها شنیده می‌شد، بازهم برایم گنگ بود. از یکی از محلی‌ها آدرس گذر را پرسیدم.
در کمال تعجب حتی اسم چنین گذری به ذهنش نخورده بود؛ تا اینکه یکی از همسایه‌ها گفت: «اون کوچه رو مستقیم بگیر برو، دیگه پیداس. کارگرا دارن کار می‌کنن.» کوچه باریکی را که به‌زور یک ماشین از آن رد می‌شد، رد کردم. رسیدم به جاده‌ای خاکی، انتهایش چند کارگر مشغول کار بودند.
همان‌طور که در خبرها بود، کارگرها تقریبا بدنه‌سازی را پیش برده بودند و داشتند روی کف‌سازی کار می‌کردند؛ اما هنوز ماجرا ادامه دارد و کارگران مشغول کارند. مهندس پروژه سرشان غر می‌زد که «آقا باهم بحث نکنید. تا شش عصر کاره، هیچ‌کس هم هیچ‌جا نمی‌ره.»
ظهر بود و خورشید، گرم‌تر از همیشه می‌تابید. سراغ یکی از مغازه‌دارهای اطراف رفتم؛ اما همین‌که اسم گذر آقانجفی را آوردم، ابروهایش را در هم کرد و گفت: «خانم به من ربطی نداره. من هیچی نمی‌دونم.»
چاره‌ای نداشتم. در قسمتی از گذر ایستاده بودم که انتهایش را یک ساختمان چندطبقه آجری با کاشی‌های آبی مسدود کرده بود.
کوچه‌پس‌کوچه‌ها را دور زدم تا به خیابان حافظ برسم. از بدنه حافظ یک در بزرگ به گذر کشیده بودند و از لای در همان ساختمان آجری پیدا بود.
شنیده بودم قرار است از بدنه حافظ به گذر، راهی ماشین‌رو باز شود؛ برای همین این موضوع را با عباس حاج‌رسولیها، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان، مطرح کردم که در پاسخ گفت: «قرار نیست به بدنه حافظ خیابانی باز شود؛ سازمان نوسازی و بهسازی طرحی برای بدنه‌سازی و کف‌سازی دارد که در حال اجراست.»
جای نگرانی نیست؛ گذر، ماشین‌رو نمی‌شود
این موضوع را از علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان نیز پرسیدم.
او بر این موضوع تأکید کرد و گفت: «طرحی که اکنون در حال اجراست، جداره‌سازی و کف‌سازی است تا به گذری فرهنگی‌گردشگری تبدیل شود. اکنون در آن مبلمانی تعبیه شده است و گذر به‌هیچ‌وجه بحث اتصال به خیابان را ندارد و جای نگرانی نیست. اگر سری به گذر بزنید، دیواره‌سازی‌ها و المان‌هایی را که شهرداری آنجا تعبیه کرده است، می‌بینید. کمی من را یاد دیواره‌سازی‌های یزد می‌اندازد؛ چراکه دیواره‌سازی‌های یزد به نظر کمی مصنوعی می‌رسد؛ اما در گذر، خانه‌ها تخریب شده‌اند و از نو المان‌های جدید ساخته‌اند.»
سیدمحمد بهشتی، استاد دانشگاه شهید بهشتی، درخصوص اهمیت و ارزش بافت تاریخی می‌گوید: «برخی برای بافت تاریخی، خطر ایجاد می‌کنند و مهم‌ترین دلیلی که می‌شود برای رفتارشان پیدا کرد، آگاهی‌نداشتن از ارزش‌های موجود در بافت تاریخی است. آن‌ها ظاهر پیری را در بافت تاریخی می‌بینند و گمان می‌کنند اگر تازه شود، بهتر است. با این نگاه باید پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان را هم کنار بگذاریم؛ زیرا درعین‌حال که دیگر قادر به انجام امور نیستند، اگر آن‌ها را از بین ببریم، ریشه خود را از دست می‌دهیم.»
او در ادامه بیان می‌کند: «در طول سال‌های بعد از انقلاب صحبت از معماری ایرانی‌اسلامی و هویت موضوعیت پیدا کرد؛ ولی مصداق این هویت ایرانی‌اسلامی در کجا دیده می‌شود؟ این حرف برای شهر اصفهان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ چراکه در دوره صفویه نمونه شهر اسلامی بوده و قرن‌ها برای رسیدن به چنین شهری زحمت کشیده شده است.»
برای پیگیری این موضوع با محمدمهدی کلانتری، پژوهشگر مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی در دانشگاه علم و صنعت ایران، به گفتوگو نشستم.
کلانتری می‌گوید: «مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مورخ 16 مهر 1399 ایجاد گذر و تخریب بدنه حافظ و بازگشایی مسیر را ممنوع اعلام کرده و در نامه‌های مورخ 19 اسفند 1399 و 4 تیر 1401 مجدد بر آن تأکید کرده است؛ اما گاهی به نظر می‌رسد مدیریت شهری اصفهان همچنان به‌دنبال بازگشایی بدنه حافظ است.»
او در ادامه خاطرنشان می‌کند: «این اصرار به‌خاطر وجود دو پروژه بزرگ‌مقیاس در دو سوی مسیر تخریب شده است؛ چراکه پارکینگ آن‌ها در مسیر بازگشایی نشده و در مصوبه، احداث آن لغو شده است. یکی از ساختمان‌ها حوزه علمیه و دیگری مجتمع تجاری شیخ لطف‌الله است که متعلق به شرکت توسعه مسکن است.»
کلانتری معتقد است که فشارها برای بازگشایی بدنه حافظ به‌منظور رسیدن ماشین به پارکینگ ساختمان‌ها، کار را به جایی رسانده که کمیسیون ماده 5 استان اصفهان که زیرمجموعه شورای عالی شهرسازی و معماری می‌شود، برخلاف مصوبه شورای عالی که بالاترین نهاد تصمیم‌گیری در پروژه‌های معماری و شهرسازی است، ظاهرا در مصوبه‌ای مخفی و پنهانی، تخریب بدنه حافظ را مجاز می‌داند.
این پژوهشگر مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی از صحبت‌های مطرح‌شده توسط مسئولان، نگران تخریب بدنه حافظ به‌منظور افتتاح گذر آقانجفی است.
او می‌گوید: «تخریب بدنه حافظ شرایط را برای احداث خیابان و اتصال آن به گذر بیت‌الحسین تسهیل کرده است و هیچ بعید نیست که تا سال‌های آینده با همین روش‌های پنهانی و بلندمدت، به‌یک‌باره کل مسیر با عنوان خیابان آقانورالله نجفی افتتاح شود و زیر بار ترافیکی برود.»
پایان جداره‌سازی و کف‌سازی گذر آقانجفی در پایان تابستان
محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، درخصوص آخرین وضعیت گذر آقانجفی از پیشرفت 90 درصدی جداره‌سازی خبر می‌دهد و می‌گوید: «10 درصد باقی‌مانده، زمانی تمام می‌شود که کف‌سازی به اتمام برسد و رفع نقص جداره‌ها انجام شود.»
او همین‌طور از پیشرفت 60 درصدی کف‌سازی خبر می‌دهد و خاطرنشان می‌کند: «قطعات متنوع و ریزدانه هستند؛ به همین دلیل سرعت کف‌سازی پایین بوده و امید است تا پایان تابستان تمام شود. زیرسازی فضای سبز نیز آماده‌شده و محیطش برای کشت، آماده است؛ ولی به دلیل شدت گرما، انتقال درخت به باغچه‌ها فعلا با مشکل مواجه است.»
ایزدخواستی با بیان اینکه زیرساخت سیستم روشنایی نیز به پایان رسیده است، می‌گوید: «به‌محض آنکه کف‌سازی تمام شود، قطعاتش خریداری و نصب خواهد شد.»
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در خصوص ارتباط با خیابان حافظ این‌طور توضیح می‌دهد: «در این زمینه تصمیمی نگرفتیم. این مشورت بالادستی باید توسط شورای عالی معماری و شهرسازی و نهادهای ذی‌ربط انجام شود. الان دسترسی به حافظ از طریق حوزه علمیه و مجتمع تجاری شیخ‌لطف‌الله امکان‌پذیر است؛ اما دسترسی اصلی‌اش به‌عنوان یک گذر محلی، از انتهای آن و کوچه تخت گنبد انجام می‌شود.»
بااین‌همه، نگرانی‌ها در خصوص وضعیت گذر آقانجفی همچنان ادامه دارد. باید توجه داشت که تصمیم‌ها و اقدامات نهادهای متولی همچون شهرداری در رابطه با این گذر در حافظه شهر اصفهان ثبت شده و در آینده از آن به نیکی یا بدی یاد خواهد شد.
